ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ

Ένας δημοσιογράφος ραδιοφώνου αφού μου περιέγραψε την πραγματική κατάσταση της κοινωνίας και της οικονομίας (υψηλή ανεργία, χαμηλά εισοδήματα, διεύρυνση των φτωχών), με ρώτησε τελικά κάτι απλό: και τώρα «τι κάνουμε;».

Με άλλα λόγια, το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: Με δεδομένο ότι το 2013 είναι ο τρίτος χρόνος της αναδιάρθρωσης της οικονομίας και είναι εξαιρετικά υφεσιακός. Με δεδομένο ότι ακόμα και εάν το 2014 εμφανιστούν θετικές ενδείξεις ανάκαμψης, οι θετικές επιδράσεις στην οικονομία θα είναι εξαιρετικά περιορισμένες έτσι ώστε να ελπίζουμε σε γρήγορη απομείωση των αρνητικών επιπτώσεων που έχει δημιουργήσει η κρίση αυτή. Με δεδομένο ότι οι κοινωνικές αντοχές έχουν φτάσει στα όρια τους. Με δεδομένο μάλιστα ότι δεν προβλέπεται άμεσα ανακούφιση. Το ερώτημα που τίθεται επιτακτικά είναι τι κάνουμε από εδώ και πέρα.

Εντός του οικονομικού πλαισίου που ισχύει, υπάρχουν δύο βασικές εναλλακτικές προοπτικές: Η πρώτη είναι αυτή στην οποία πορευόμαστε τώρα. Ο δρόμος είναι μακρύς και επίμονος. Φέρνει αποτελέσματα δεδομένου ότι είναι βέβαιο ότι αναδιαρθρώνεται η οικονομία, γεγονός που προαναγγέλλει την ανάπτυξη, αλλά η τελευταία καθυστερεί και όταν έρθει δε θα είναι αρκετά δυναμική για να απορροφήσει γρήγορα τον κοινωνικό πόνο που έχει δημιουργηθεί. Η πρόσφατη συμφωνία με την Τρόικα δείχνει ότι ο δρόμος αυτός εξελίσσεται θετικά. Από εδώ και πέρα ο δρόμος αυτός μπορεί να εξελιχθεί με τέσσερις εκδοχές:

α) Να εξελιχθεί ως έχει.

β) Να βελτιωθεί ταχύτερα η αναπτυξιακή προοπτική. Αυτό θα έλθει με την περαιτέρω απομείωση του δημόσιου χρέους προς τους Ευρωπαίους (και IMF) θεσμικούς. Η απομείωση του δημόσιου χρέους προς τους επίσημους Ευρωπαίους πιστωτές και IMF θα λειτουργήσει ως ένα εξαιρετικό θετικό σοκ για την οικονομία, μειώνοντας κατακόρυφα τον κίνδυνο αυξάνοντας το δημοσιονομικό χώρο (περιθώριο) και βελτιώνοντας τις προσδοκίες. Ο δρόμος αυτός προϋποθέτει την επίτευξη θετικών πρωτογενών πλεονασμάτων (βρισκόμαστε στην κατεύθυνση αυτή) και τη στενή συνεργασία των πιστωτών μας.

γ) Να βελτιωθεί η αναπτυξιακή προοπτική με την ενίσχυση της ζήτησης στην οικονομία, μέσω παρεμβάσεων που δε θα αυξάνουν το χρέος. Αυτή η προοπτική έχει περιγραφεί από εμένα, ως η Έξοδος από τον εγκλωβισμό της σταθεροποιητικής πολιτικής.

δ) Να χειροτερεύσει η αναπτυξιακή προοπτική. Αυτό θα ισχύσει εάν συμβεί μία απότομή αρνητική εξέλιξη στην οικονομία από εξωτερικές κυρίως δυνάμεις, οπότε θα πληγεί το τραπεζικό σύστημα κ.τ.λ. Υπό τις παρούσες συνθήκες, η εκδοχή αυτή έχει μικρές πιθανότητες, παρόλο που εμφανίζονται γκρίζα σύννεφα αποπληθωρισμού.

Όπως όμως προανέφερα, εκτός της παραπάνω προοπτικής (με τις τέσσερις εκδοχές), θα μπορούσε να υπάρξει και μία δεύτερη προοπτική εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Εξαρτάται μόνο από την Ελληνική πλευρά και δεν απαιτεί οικονομικές θυσίες: Για να φέρουμε τα θετικά αποτελέσματα γρηγορότερα κοντά μας, θα μπορούσαμε να αυξήσουμε την προβλεψιμότητα στην Ελληνική οικονομία. Η προβλεψιμότητα είναι η κρισιμότερη οικονομική μεταβλητή, που μπορούμε ενδεχομένως να επηρεάσουμε:

α) Αυξάνει την εμπιστοσύνη στην οικονομία αυξάνοντας τις καταθέσεις και την εμπιστοσύνη για την πραγματοποίηση νέων επενδύσεων.

β) Βελτιώνει την καταναλωτική συμπεριφορά απελευθερώνοντας τους καταναλωτές να αυξήσουν τη ζήτησή τους.

γ) Βελτιώνει τη σχέση με το φορολογικό σύστημα μειώνοντας το μέγεθος της παραοικονομίας.

δ) Λειτουργεί εξαιρετικά θετικά για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αυξηθεί η προβλεψιμότητα σε μία οικονομία. Εξάλλου, η εφαρμογή ενός προγράμματος, σαν αυτό που βρισκόμαστε, θα οδηγήσει κάποια στιγμή σ’ αυτό το αποτέλεσμα. Ο απλούστερος οικονομικά (αλλά δυσκολότερος πολιτικά) τρόπος να αυξηθεί γρήγορα η προβλεψιμότητα είναι να δημιουργηθεί μία καινούρια πολιτική σύνθεση. Με άλλα λόγια, οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, που βλέπουν το μέλλον της Ελλάδας να συνδέεται άρρηκτα με τις Eυρωπαϊκές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρώ, να προχωρήσουν σε μία νέα κοινωνική και πολιτική συμφωνία, που θα δώσει ένα πενταετή τουλάχιστον ορίζοντα σταθερότητας, τουλάχιστον σε ορισμένες μόνο βασικές μεταβλητές της οικονομίας.

Αν ο πολιτικός παράγων θέλει να κάνει κάτι ουσιαστικό για τον τεράστιο κοινωνικό πόνο που έχει δημιουργηθεί, αυτό είναι κάτι που μπορεί να το κάνει.

Αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι η πολιτική διαμάχη για την εξουσία είναι ζωτική για την κοινωνική «υγεία». Όμως, οι συνθήκες που επικρατούν στην Ελληνική οικονομία είναι εξαιρετικά ακραίες και χρειάζονται γενναίες αποφάσεις.