ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ

Ο κύκλος της λιτότητας, της απομόχλευσης και του αποπληθωρισμού, διεθνώς, διέρχεται τα τελευταία στάδια της εξέλιξής του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μετά έρχεται απαραιτήτως η ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα σήμερα έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση ανταγωνιστικών υποτιμήσεων και επανάκαμψης του προστατευτισμού και των δασμών, μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα επιβράδυνσης του διεθνούς εμπορίου. Η απομόχλευση των επιχειρήσεων και των τραπεζικών ιδρυμάτων και το κλείσιμο των επιχειρήσεων, μέσω της αδυναμίας της πληρωμής των χρεών, δείχνουν το κακό πρόσωπο της αναδιάρθρωσης που βρίσκεται σε εξέλιξη.

            Στο σημερινό στάδιο αυτό, λοιπόν, οι βασικές κεντρικές τράπεζες -και κυρίως η ECB- επιστρέφουν στις πρακτικές της ποσοτικής χαλάρωσης για όσο χρειαστεί αυτή τη φορά και για πρώτη φορά οι δημοσιονομικές πολιτικές, κυρίως όσων χωρών έχουν δημοσιονομικό χώρο, ετοιμάζονται να επαναδραστηριοποιηθούν. Είναι θέμα του εγγύτερου χρόνου να ακολουθήσει και η FED ενδεχομένως και με δύο ακόμη μειώσεις επιτοκίων, ενώ ήδη η δημοσιονομική πολιτική στις ΗΠΑ έχει ενεργοποιηθεί. Οι κινήσεις αυτές έρχονται να αντιμετωπίσουν την πιθανότητα ύφεσης που συνδέει την αύξηση της αβεβαιότητας που προκαλεί και ο πολεμοχαρής Πρόεδρος των ΗΠΑ.

            Παραδόξως, το γενικότερο αυτό πλήγμα ευνοεί την ελληνική οικονομική πολιτική, αφού και ένα αποδυναμωμένο ευρώ είναι προς όφελός της και το ευρωπαϊκό πνεύμα που προσβλέπει στη δημοσιονομική επαναδραστηριοποίηση οδηγεί στο να αντιμετωπιστεί ευνοϊκότερα το αίτημα για χαλάρωση της δημοσιονομικής θηλιάς του 3,5% του πρωτογενούς πλεονάσματος. Όμως, η εξέλιξη της διεθνούς οικονομικής συγκυρίας με την υιοθέτηση χαλαρών δημοσιονομικών πολιτικών ενδεχομένως μεσοπρόθεσμα αναστρέψει το σκηνικό των χαμηλών επιτοκίων και αφαιρέσει τη δυναμική της μείωσης των επιτοκίων από την εικόνα.

Στην ελληνική οικονομία, με ένα ισορροπημένο δημοσιονομικό ισοζύγιο, η απομόχλευση τραπεζών και επιχειρήσεων εξελίσσεται με σχετικά αργό ρυθμό μέσα σε έναν παραγωγικό και εργασιακό τομέα που δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Μία επιτάχυνση του εγχώριου ρυθμού μεγέθυνσης φαίνεται ότι θα προσκρούσει στη διερεύνηση του εμπορικού ισοζυγίου και στην έλλειψη δεξιοτήτων στο εργασιακό δυναμικό.

            Τις ημέρες αυτές, πάντως, έχουμε και τις πρώτες ενδείξεις από την πραγματική επίδραση του πολιτικού κύκλου των εκλογών του 2019 στη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι -όπως γενικότερα αναμέναμε- δεν υπήρξε υπερβολική χαλάρωση ή, τέλος πάντων, η ασκούμενη, μετά τις εκλογές, δημοσιονομική διοίκηση συγκράτησε τις επεκτατικές επιπτώσεις των δημοσιονομικών υποσχέσεων. Έτσι, κλείνοντας το μέτωπο αυτό, και προχωρώντας προς την αποπληρωμή των ακριβών δανείων του IMF, παρατηρείται περαιτέρω μείωση του κινδύνου στην ελληνική οικονομία. Πρώτοι ωφελημένοι οι πιστωτές των τραπεζών μας, που είδαν την αξία των ομολόγων τους (Tier 1), με τα οποία δάνεισαν την Εθνική και την Πειραιώς, να βελτιώνονται, κάτι που προοιωνίζεται τη συνέχιση της βελτίωσης της ρωμαλέας πιστοληπτικής ανάκαμψης. Είναι θέμα χρόνου να περάσουν οι καλές επιδράσεις και στις υπόλοιπες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Συνεπώς, η βελτίωση στη λειτουργία του ιδιωτικού τομέα γίνεται πια φανερή και περιμένουμε πάντως με επιφυλακτικότητα να δούμε την πραγματική πορεία της οικονομίας το 2019 και το 2020.

            Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι, πρώτον, το περιβάλλον της άσκησης της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα έχει γίνει ιδιαίτερα περίπλοκο και σύνθετο που δεν επιτρέπει δημαγωγικές προσεγγίσεις και, δεύτερον, συνεχίζει να εκπέμπει θετικά σήματα. Προφανώς η είσοδος ξένων κεφαλαίων και οι αποκρατικοποιήσεις αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την εξέλιξη, γιατί θεραπεύουν τα αρνητικά του ανοίγματος του ισοζυγίου πληρωμών, διευκολύνουν την εισαγωγή καινοτομιών και ενισχύουν την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα, η ενεργοποίηση του εκπαιδευτικού και επιμορφωτικού συστήματος, το οποίο υποφέρει από τις παρελθούσες ισοπεδωτικές πολιτικές, θα επιτρέψει την επαναπροσέγγιση του νέου επιστημονικού δυναμικού, πριν σαγηνευτεί από τις «Σειρήνες» του εξωτερικού, ενώ θα ενισχύσει τις δυνατότητες του εγχώριου παραγωγικού τομέα. Τέλος, δύο ακόμα τομείς όμως έρχονται να προστεθούν στην προσέλκυση της προσοχής της οικονομικής πολιτικής. Το τραπεζικό σύστημα, όπου ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε δραστικότερες διαδικασίες απομείωσης των «κόκκινων» δανείων, και ο επανασχεδιασμός του νομικού συστήματος.

            Το διεθνές, όμως, κλίμα έρχεται να σκιάσει η πιθανότητα έλευσης μιας παγκόσμιας βαθύτερης ύφεσης που έχει αυξηθεί καθώς μαζί με την κινεζική αποδυνάμωση προστίθενται και οι αναταράξεις στην αγορά πετρελαίου λόγω του πυρετού στον Περσικό Κόλπο, παράπλευρες απώλειες του proxy πολέμου Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Η πιθανότητα στάσιμου πληθωρισμού επανεμφανίζεται. Εξάλλου η ταυτοποίηση των ωφελημένων και των θυμάτων μιας πετρελαϊκής κρίσης κρύβει μεγάλες εκπλήξεις. Ένα είναι όμως βέβαιο: Στην πλευρά των θυμάτων βρίσκονται οι πολίτες-καταναλωτές.

            Ας ελπίσουμε ότι δεν θα επιβεβαιωθεί η ρήση ότι κάθε Αμερικανός Πρόεδρος κάνει έναν πόλεμο για να βελτιώσει τις πιθανότητες επανεκλογής του (ο τωρινός δεν έχει κάνει ακόμη τον δικό του!) γιατί τότε οι αναταράξεις θα αυξηθούν. Οι επόμενες εβδομάδες θα το δείξουν. Μέχρι τώρα, πάντως, το πραγματικό αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι ότι η περιπλοκότητα του αναπτυξιακού σκηνικού γίνεται μεγαλύτερη και οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι περισσότεροι.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, Κυριακή, 22 Σεπτεμβρίου 2019