ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

Θα ξεκινήσουμε από τις μνημονιακές ασφαλιστικές υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει. Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων του καλοκαιριού (Γ΄ Μνημόνιο), κυβέρνηση και εκπρόσωποι των θεσμών συμφώνησαν για το ύψος των μέτρων που θα έπρεπε να ληφθούν για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος κατά τη διαφάνεια του Γ΄ Μνημονίου. Οι δύο μεριές συμφώνησαν στην εξοικονόμηση δαπανών κοινωνικής ασφάλισης της τάξης του 0,25%-0,5% του ΑΕΠ για το 2015 και 1% επί του ΑΕΠ από το 2016 και στο εξής (βλέπε πίνακα 1).

Πόσο μεγάλο είναι το μέγεθος αυτό; Εάν επιχειρήσουμε να το μετρήσουμε σε όρους νέων φόρων και περικοπών είναι σημαντικό. Εάν όμως το μετρήσουμε σε όρους δαπανών που θα προέκυπταν από νέα ανάπτυξη (νέο πλούτο) είναι διαχειρίσιμο!

Πώς προκύπτει αυτό; Εάν υποθέσουμε πως το μέσο συνολικό (συμπεριλαμβανομένων εργοδοτικών εισφορών και εισφορών εργαζόμενου) κόστος ανά εργαζόμενο ανέρχεται σε €1.100 μηνιαίως (€15.400 ετησίως) και πως από το κόστος αυτό, το 45% κατευθύνεται προς το δημόσιο και ασφαλιστικούς φορείς, τότε για την περίοδο 2016 – 2018 αρκεί η εμπροσθοβαρής δημιουργία 290 χιλιάδων θέσεων εργασίας σε βάθος πενταετίας για την επίτευξη ισοδύναμων εσόδων κοινωνικής ασφάλισης με τις μνημονιακές περικοπές δαπανών που συμφωνήθηκαν.

Πίνακας 1: Εκτίμηση επιπρόσθετης απασχόλησης (σε χιλιάδες θέσεων εργασίας) που θα δημιουργούσε την περίοδο 2015-2020 ισοδύναμα έσοδα με μείωση δαπανών 0,5% του ΑΕΠ για το 2015 και 1% του ΑΕΠ από το 2016 και μετά.

_{Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων IMF, WEO database και υπόθεση εξοικονόμησης 0,5% του ΑΕΠ για το 2015 και 1% του ΑΕΠ για το 2016 και μετά.}

Βεβαίως θα πρέπει να προσέξουμε ότι τα νούμερα αυτά της απαιτούμενης επιπρόσθετης απασχόλησης θα πρέπει να προστεθούν σε αυτά που θα δημιουργούσε η κανονική εξέλιξη της οικονομίας. Όμως έχει ενδιαφέρον να αναλογιστούμε ότι η απασχόληση αυξήθηκε κατά 55 χιλιάδες χιλιάδες άτομα το 2014 και κατά 83 χιλιάδες τα 3 πρώτα τρίμηνα του 2015!

Δηλαδή, με βάση τις μνημονιακές υποχρεώσεις που έχουμε, ως εναλλακτική της περικοπής των ασφαλιστικών παροχών θα έπρεπε να προωθούμε μία αναπτυξιακή διαδικασία. Με άλλα λόγια, εάν η ελληνική οικονομία ήταν σε θέση να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, ο παραγόμενος πλούτος θα συνεισέφερε καθοριστικά στην στήριξη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης αντί να συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή η επαναρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος να είναι προϋπόθεση για την αναπτυξιακή επανεκκίνηση.

Σημειώστε ότι η συνολική ασφαλιστική δαπάνη της Ελλάδος ως ποσοστού του ΑΕΠ παρουσιάζεται στα ΜΜΕ ως ιδιαίτερα μεγάλη (Daily Telegraph, 6/1/2015). Αυτό όμως ισχύει διότι έχει συντριβεί το Ελληνικό ΑΕΠ. Εάν είχαμε το ΑΕΠ του 2009 το ποσοστό των δαπανών κοινωνικής ασφάλισης δε θα ήταν μεγαλύτερο από αυτό της Φιλανδίας (βλέπε Διάγραμμα 1)!

Διάγραμμα 1. Κόστος καταβολής συντάξεων (στοιχεία 2013) σε σχέση με το ΑΕΠ του 2009

_{Πηγή: Eurostat και EC, Aging Report 2015.}

_{Σημείωση: * Το κόστος συντάξεων για την Ελλάδα αφορά εκτίμηση για το 2015 (της τάξης των 27 δισ. ευρώ, πηγή: ΗΔΙΚΑ) σε σχέση με το ΑΕΠ του 2009.}

Το θετικό αυτό αποτέλεσμα σε ένα βαθμό οφείλεται στις ήδη μεγάλες περικοπές στις δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης που έχουμε υποστεί. Χαρακτηριστική είναι η ραγδαία μείωση της επιχορήγησης των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης υπό τον κρατικό προϋπολογισμό.

Τα παραπάνω δε σημαίνουν καθόλου ότι το ασφαλιστικό σύστημα δε χρειάζεται σοβαρή επαναρρύθμιση. Αυτή όμως κυρίως προέρχεται από την προοπτική λειτουργίας του στην περίοδο 2020 – 2035 δεδομένης της κατάστασης που δημιουργούν τα δημογραφικά δεδομένα (ageing). Η προοπτική για την περίοδο αυτή είναι πραγματικά ανησυχητική αλλά απαιτείται σοβαρή πληροφόρηση και συναίνεση για να συζητηθεί. Οι συνθήκες φτωχοποίησης που επικρατούν στην Ελλάδα μετά από επτά χρόνια ύφεσης δεν ευνοούν μία παρόμοια συζήτηση.

Η προτεινόμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση έχει ορισμένες βασικές ποιοτικές παραμέτρους:

α) Επιχειρείται σημαντική αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος υπό συνθήκες σοκ (όταν δηλαδή το ποσοστό ανεργίας είναι 24%) υποθέτοντας επαρκείς διοικητικές ικανότητες (ενοποίηση ταμείων κ.τ.λ.), ενώ αυτό πολύ δύσκολα μπορεί να γίνει.

β) Προστατεύει τις παρούσες γενιές συνταξιούχων / ψηφοφόρων έναντι των μελλοντικών. Φοβόμαστε μάλιστα ότι επειδή οι κυβερνητικές προτάσεις προσπαθούν να διασώσουν τους παρόντες, οι περικοπές στους νεότερους είναι πολύ μεγάλες για να φέρνουν σε παρούσες αξίες το ίδιο αποτέλεσμα όπως οι μνημονιακές υποχρεώσεις. Έτσι όμως δημιουργεί τις κρίσιμες προϋποθέσεις για την έξοδο των νέων από το ασφαλιστικό σύστημα είτε με τη μορφή της ιδιωτικής ασφάλισης είτε με τη μετανάστευση. Επιπροσθέτως αγνοεί την κρίσιμή του λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος να είναι δηλαδή ο βασικός συνθετικός κρίκος ισορροπίας μεταξύ κοινωνικού παρόντος και μέλλοντος. Κοινωνίες χωρίς ισορροπία είναι καταδικασμένες σε παρακμή και αποδιαρθρώνονται.

γ) Επιβαρύνει τους πλέον παραγωγικούς εργαζομένους που έχουν υψηλότερες (όπως είναι λογικό) αμοιβές κατά την ολοκλήρωση του εργασιακού τους βίου. Άρα τους εκδιώκει από το ασφαλιστικό σύστημα (διόγκωση σκιώδους οικονομίας).

Συμπερασματικά το ασφαλιστικό σύστημα αντιμετωπίζεται κυρίως ως ένα αναδιανεμητικό εργαλείο αγνοώντας την αναπτυξιακή του διάσταση, δηλαδή της παροχής κινήτρων αύξησης της προσφοράς κρίσιμης και παραγωγικής εργατικής δύναμης και απομονώνει τη δυναμική κοινωνία από αυτό.

Η πρόταση της κυβέρνησης θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση συζήτησης με βάση τις εξής απλές αρχές:

α) Εξέλιξη της αναμόρφωσης του ασφαλιστικού σε δύο φάσεις: Η πρώτη τώρα (σεβασμός στις μνημονιακές δεσμεύσεις) και η δεύτερη την περίοδο μετά το Γ΄ Μνημόνιο που θα επικρατεί καλύτερη οικονομική κατάσταση.

β) Διαφάνεια στους υπολογισμούς κόστους – οφέλους των επιμέρους επιλογών και δημόσια ενημέρωση για τους ζημιωμένους και τους οφελούμενους.

γ) Αναλογική επιβάρυνση των παρούσων και μελλοντικών γενεών. Μείωση ή τουλάχιστον μη αξιόλογη επιβάρυνση του μισθολογικού κόστους του επιχειρηματικού τομέα.

δ) Ένταξη των παραγωγικότερων εργαζομένων στην «ευρύτερη ασφαλιστική λογική» παρέχοντας κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Εάν δηλαδή τους οδηγούμε στην ιδιωτική ασφάλιση ας το κάνουμε με κεντρική επιλογή και ας μη το αφήνουμε να μετατραπεί σε αντισυστημική τους επιλογή.

Ας σταματήσουν οι κυβερνώντες να πιστεύουν ότι συνδέεται με περικοπές και αυστηριοποίηση είναι και αναπτυξιακό. Αναπτυξιακό είναι μόνο ότι παράγει νέους πόρους.