ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Έχουμε τρία παραδείγματα κρατών, με πολύ σημαντικές οικονομίες, που δίνουν τροφή για συμπεράσματα ανάμεσα στη φύση της πολιτικής εξουσίας, την οικονομική πολιτική και την αποτελεσματικότητά της για τις ζωές των απλών πολιτών. Πρόκειται για την Τουρκία, τη Ρωσία και την Κίνα.

Οι χώρες αυτές διακρίνονται από το γεγονός ότι έχει πλέον επικρατήσει ένα ιδιόρρυθμο πολιτικό καθεστώς που η δομή εξουσίας αντιπαρατίθεται με την ανοιχτή δημοκρατία στην οποία ζουν οι δυτικοί πολίτες.

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η Τουρκία έχει πολιτικά σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά η παρουσία του συγκεκριμένου προέδρου της και οι εσωτερικές περιπέτειές της έχουν προσδώσει στο πολίτευμά της μία αυταρχική διάσταση με αρκετούς περιορισμούς στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Παρ’ όλα αυτά μέχρι σήμερα η δυτική δημοκρατική εκλογή ισχύει.

Τα καθεστώτα αυτά έχουν συγκεκριμένα συστήματα ασφαλείας και λήψης αποφάσεων που συνήθως συγκεντρώνονται γύρω από τους ηγέτες τους: Πούτιν, Ερντογάν, Σι. Έχουν δικά τους εσωτερικά συστήματα αλληλοελέγχων και ένα σύστημα διανομής της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Έχουν επίσης μία ιδιότυπη σχέση με την οικονομική πολιτική: Λειτουργούν κατά τρόπο που δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως οικονομικό ορθολογισμό, παρόλο που οι τρεις οικονομίες λειτουργούν μέσα στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα και έχουν κανόνες ελεύθερης διάθεσης της εργατικής δύναμης και λειτουργίας των τιμών στις αγορές.

Ο Ερντογάν είχε χαμηλά επιτόκια με εξουθενωτικό για τον πληθυσμό πληθωρισμό, ο Πούτιν δεν τον απασχολεί να απομονωθεί επενδυτικά η Ρωσία από τον υπόλοιπο κόσμο (!) και ο Σι επιτίθεται στους κινεζικούς τεχνολογικούς κολοσσούς οδηγώντας τους οικονομικούς πρωταγωνιστές να ανταγωνίζονται τις κρατικές επιδοτήσεις παρά να παράγουν νέες επιχειρηματικές ιδέες επιβάλλοντας μία δυστοπική covid-zero πολιτική.

Και οι τρεις έχουν το κράτος σαν ένα μεγάλο ρυθμιστή της οικονομικής δραστηριότητας και χρησιμοποιούν τη στρατιωτική τους δύναμη για να υπερασπίζονται και να προωθούν τα ζωτικά συμφέροντά τους. Και οι τρεις έχουν (ή είχαν για την ακρίβεια) επιτύχει σημαντική πρόοδο στο μεσοβιοτικό επίπεδο του πληθυσμού τους αλλά τώρα και οι τρεις οικονομίες έχουν μπει σε βαριές περιπέτειες οδηγώντας παρομοίως και τον κόσμο.

Στο βάθος του κήπου βρίσκεται η διαιώνιση της εξουσίας των πολιτικών συστημάτων τους (των φίλων τους, των οικογενειών τους) αντιπαραθέτοντας ένα οικονομικό σύστημα που ελέγχουν με το φιλελεύθερο οικονομικό και πολιτικό σύστημα που επικρατεί στη Δύση. Όμως το σύστημα της Δύσης είναι εξαιρετικά ελκυστικό στους πολίτες των καθεστώτων τους που πλέον (λόγω της διακίνησης της πληροφόρησης) ελκύονται από την ενδυνάμωση της ιδιωτικότητας που υπόσχεται. Όσο μάλιστα βελτιώνεται η οικονομική τους κατάσταση, τόσο περισσότερο γοητεύονται.

Έτσι φαίνεται ότι η διαφαινόμενη σύγκρουση των διαφορετικών συστημάτων έχει σοβαρούς λόγους να παίρνει τη μορφή της στρατιωτικής αντιπαράθεσης αφού δεν υπάρχει άλλος τρόπος να υπερασπιστούν τα αυταρχικά καθεστώτα τον ζωτικό τους χώρο.

Έτσι η Δύση θα μπορούσε να χάσει πολέμους στο έδαφος αλλά σε βάθος χρόνου η σχέση του δυτικού τρόπου ζωής (και ό,τι αυτός συνεπάγεται) με το μέλλον είναι περισσότερο ασφαλής. Μπορεί πάντως να βρίσκονται συνεχώς τρόποι να αναβάλλεται η επικράτησή του οπότε μένει ένα αναπάντητο ερώτημα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 30 Μαΐου 2022