ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ: Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

Οι πολιτικές ανακατατάξεις επηρεάζουν μία σειρά από τις συνθήκες λειτουργίας της οικονομίας στην λήψη αποφάσεων της διακυβέρνησης της κοινωνίας και τις συνθήκες ασφάλειας (εσωτερική και εξωτερική διάσταση). Η Ευρωπαϊκή (και η Ελληνική) οικονομία βρίσκεται εν μέσω σημαντικών μακροχρόνιων μεταβολών οι οποίες αφορούν την κοινωνία, την οικονομία και βρίσκουν έκφραση στην πολιτική με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέες δυναμικές στην κοινωνική έκφραση των πολιτικών πεποιθήσεων. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η τροφοδοσία των πολιτικών δυνάμεων που βρίσκονται δεξιότερα της επικρατούσας κεντροδεξιάς.

Άλλαξαν οι Ευρωπαϊκές εκλογές την κατεύθυνση των πραγμάτων στην Ευρώπη; Τα δύο ευρωπαϊκά πολιτικά σχήματα που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε αυτήν την πολιτική κατηγορία είναι το ECR (European Conservatives and Reformists – 73 έδρες) και το ID (Identity and Democracy - 58 έδρες). Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ο ευρωσκεπτικισμός τους σε διάφορες αποχρώσεις: στο πρώτο ασθενέστερος και στο δεύτερο ισχυρότερος. Επίσης έχουν σχετικά διαφοροποιημένες θέσεις απέναντι στην μετανάστευση και στον πόλεμο στην Ουκρανία και την Ρωσία. Όμως μαζί και τα δύο αυτά κόμματα (εάν μπορούν να αθροιστούν) έχουν 131 έδρες που απέχουν πάρα πολύ από την απαιτούμενη πλειοψηφία των 361 εδρών για τον έλεγχο του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Μόνο του το EPP (Κεντροδεξιά) έχει 186 έδρες.

Με βάση πάντως την παραπάνω ανάλυση αναμένουμε ότι οι ακολουθούμενες (ιδίως οικονομικές) πολιτικές σε όλα τα επίπεδα θα μείνουν στην ευθεία που έχει καθοριστεί μέχρι σήμερα κυρίως λόγω μη αλλαγής των βασικών πολιτικών συσχετισμών.

Μετά την ανάκαμψη από την Ευρωπαϊκή κρίση (2012) και τον Covid που πυροδότησε (περιορισμός της προσφοράς) τη πληθωριστική κρίση του 2021 – 2022 ήρθε η Ουκρανική κρίση που δημιούργησε δύο επιπλέον καταστάσεις: παράταση του πληθωρισμού μέσω της ενεργειακής κρίσης (μείωση εισοδημάτων) και εθνικής απειλής στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης. Οι κρίσεις αυτές επικάθησαν σε ένα περιβάλλον μακροχρόνιας αυξημένης κοινωνικής ανασφάλειας όπως έχει διαμορφωθεί από τρεις απειλές (insecurity hypothesis): α) η τεχνολογική μεταβολή (εκτόπιση χαμηλών και τυποποιημένων δεξιοτήτων) και η αλλαγή του ενεργειακού προτύπου που αποδυναμώνουν τους έχοντες λιγότερες ικανότητες και γνώσεις, β) η κλιματική κρίση που επιβαρύνει με πολλούς τρόπους (αύξηση δημοσιονομικού βάρους και μείωση της ποιότητας ζωής), γ) η εξωτερική μετανάστευση που δημιουργεί προϋποθέσεις απειλής για την ευημερία που υπάρχει (ή νομίζουν ότι υπάρχει). Τελικά οι απειλές αυτές δημιουργούν όρους πολιτισμικής νοσταλγίας (cultural backlash)[1] και άρνησης της κοινωνικής μεταβολής. Επιπλέον εντάθηκε η εισοδηματική υποβάθμιση της μεσαίας τάξης (όχι κατ’ ανάγκη και αριθμητική συρρίκνωσή της) διογκώνοντας τις εσωτερικές εισοδηματικές ανισότητες. Παράλληλα διευρύνονται οι διαγεννεακές διαφοροποιήσεις με τις νεότερες γενιές να βρίσκονται σε μία διαδικασία αναζήτησης ενός νέου προτύπου ζωής αφού είναι πολύ πιθανό ότι θα είναι φτωχότεροι των προγενέστερων και η απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας με ίδια μέσα απομακρύνεται πάρα πολύ με την κληρονομικότητα να σώζει ό,τι είναι δυνατόν αλλά πάντως μετά θάνατο των πρεσβυτέρων. Έτσι είναι πολύ φυσικό να εμφανίζεται ένα πρόβλημα «αποσύνδεσης» (engagement problem) με την πολιτική λειτουργία και συμμετοχή το οποίο παίρνει οξύτερες διαστάσεις όταν οι πολιτικές οντότητες είναι μεγεθυμένες και απομακρυσμένες (Ευρωπαϊκή Ένωση).

Ο κοινός παρονομαστής των παραπάνω πολιτικών τάσεων έρχεται να ενισχυθεί από την ανάγκη αύξησης της αποτελεσματικότητας στην διακυβέρνηση λόγω της αυξανόμενης περιπλοκότητας του κόσμου που μας περιβάλλει. Σ’ έναν βαθμό δηλαδή η αύξηση της περιπλοκότητας των προβλημάτων σε συνδυασμό με την βοήθεια από την αμεσότητα των κοινωνικών δικτύων ευθύνεται για την προβολή της «αρχής ενός ανδρός» και την διάθεση για εναπόθεση των ευθυνών μας σε κάποιον άλλον.

Οι πολιτικές και κοινωνικές τάσεις οι οποίες παρατηρούνται σήμερα θα μεταβληθούν και σε ποια κατεύθυνση με ορίζοντα την επόμενη πενταετία;

Οι μεγατάσεις (γεωστρατηγικοί κίνδυνοι, ενεργειακή και κλιματική κρίση, γήρανση του πληθυσμού και επιδημιολογικοί αιφνιδιασμοί, τεχνολογική μεταβολή) συνηγορούν προς την κατεύθυνση της διατήρησής τους αν όχι της εντατικοποίησής τους. Βεβαίως δύο παράγοντες έχουν ρόλο στην εικόνα: η τυχαιότητα και ο ρόλος της προσωπικότητας στην ιστορία. Και οι δύο έχουν άγνωστη επιρροή. Αυτός όμως που έχει βέβαιη επιρροή στην διαμόρφωση του μέλλοντος είναι οι αποφάσεις πολιτικής και ο τρόπος εφαρμογής τους. Γι’ αυτό οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες θα πρέπει να έχουν πολύ υψηλή συμμετοχή και στην διαμόρφωσή τους και στην εφαρμογή τους.

Εάν αυτό συμβεί, δημιουργείται ένας σοβαρός παράγοντας αισιοδοξίας για το Ευρωπαϊκό μέλλον.

Σημείωση: Ορισμένα σημεία του άρθρου έχουν δημοσιευτεί στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και στην Realnews.

Πρώτη δημοσίευση: περιοδικό Βουλή επί του περιστυλίου, τεύχος 078, 18 Ιουνίου 2024