Η ΕΥΡΩΠΗ ΟΡΘΩΝΕΤΑΙ

Είχαμε γράψει στα «ΝΕΑ» της 15/11/2021 ότι εάν «εκραγεί το μέτωπο Ρωσίας - Ουκρανίας η Ευρώπη θα οδηγηθεί σε ενεργειακή κρίση και παραγωγική ύφεση που θα θυμίζει (οικονομικά) την πετρελαϊκή κρίση του ’72 - ’73». Επειδή όμως η παρούσα κρίση είναι αποτέλεσμα πολεμικής επιθετικότητας στα σύνορά της δεν έχουμε ένα γεγονός που έχει μόνο οικονομική διάσταση όπως το ’72 - ’73, όταν είχε μπει για τις ευρωπαϊκές οικονομίες επιτακτικά το καθήκον της αλλαγής της συνάρτησης παραγωγής αλλά έχει και παγκόσμια πολιτική σημασία για την ενοποίηση της Ευρώπης.

Δύο ιστορικά στοιχεία αξίζει να προσέξουμε: Το πρώτο είναι ότι η παγκόσμια ιστορία της δημιουργίας των μεγάλων κρατικών οντοτήτων (κυρίως ΗΠΑ) είχαν ως καταλύτη την εξωτερική απειλή όπως έγινε με τις ΗΠΑ (Εμφύλιος Πόλεμος, Α’ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος). Είναι η λεγόμενη Hamiltonian στιγμή (από τον αρχιτέκτονα του αμερικανικού Συντάγματος) και γνωρίζαμε από χρόνια ότι όταν θα εμφανιζόταν στην Ευρώπη η ενοποίησή της θα επιταχυνόταν.

Το δεύτερο είναι ότι στην Ευρώπη μέσα σε μία δεκαετία είχαμε σχεδόν τρεις κρίσεις που στη μακροχρόνια ανθρώπινη Ιστορία θα φαίνονται ότι συμπίπτουν στην ίδια χρονική στιγμή: 2008 (κρίση χρέους), 2020 (Covid), 2022 (Ουκρανικό).

Στην πρώτη κρίση η νομισματική πολιτική παρενέβη (το 2012) και ενοποίησε τις αγορές χρέους, στη δεύτερη (το 2020) η Ευρώπη προχώρησε σε διαμοιρασμό κινδύνου εκδίδοντας εργαλεία χρέους και κινητοποιώντας πόρους συνολικού ύψους το 1,6 τρισ. ευρώ. Σήμερα στην ουκρανική κρίση έχουν δημιουργηθεί στην Ευρώπη ανάγκες που συνδέονται με την εθνική ασφάλεια, την ενεργειακή επάρκεια, την πράσινη αναδιοργάνωση της οικονομίας και, τέλος, την κάλυψη της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ουκρανία.

Αυτό οδηγεί στην έκδοση νέων εργαλείων χρέους σε ύψος που δεν θα έχει καμία σχέση με οτιδήποτε έχουμε μέχρι τώρα γνωρίσει. Την κίνηση θα την καλοδεχτούν και οι αγορές που έχουν απόλυτη ανάγκη από «ασφαλή ομόλογα», μία έννοια με την οποία οι εκδόσεις των κυβερνήσεων της Ευρώπης (Ιταλία, Ελλάδα και όχι μόνο) έχουν διαφόρων ποιότητας προβλήματα.

Αυτή η κίνηση όμως θα έχει και μία άλλη διάσταση: εάν χρειαστεί π.χ. οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πραγματοποιήσουν μαζικές επενδύσεις σε αμυντικές δραστηριότητες, αυτές θα συνυπολογίζονται στους παραδοσιακούς τρόπους αποτίμησης του εθνικού χρέους; Το βρίσκουμε λογικά ασυνεχές. Μήπως τουλάχιστον ένα μέρος τους πλέον θα πρέπει να υπολογίζεται ως βάρος του Ευρωπαϊκού Ομοσπονδιακού Προϋπολογισμού;

Και μία τελική παρατήρηση: Μήπως από την εξέλιξη αυτή από τις πλέον ωφελούμενες χώρες θα είναι και η Ελλάδα, αφού έτσι και αλλιώς σε ευρωπαϊκή διάσταση έχει το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό αμυντικών δαπανών στο ΑΕΠ;

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 9 Μαρτίου 2022.