Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

Διερχόμαστε την τρίτη οικονομική αναταραχή του 21ου αιώνα: μετά την κρίση του 2008, της COVID, σήμερα το Ουκρανικό. Κάθε φορά που ξεσπά μια κρίση, το αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας στους πολίτες εκτοξεύεται στα ύψη, απομειώνοντας το επίπεδο ποιότητας της ζωής τους. Είναι, μάλιστα, τέτοια η φύση του ανθρώπου, που δίνει μεγαλύτερη προσοχή στις λεγόμενες «μικρές αρνητικές πιθανότητες», δηλαδή στις εκδοχές του μέλλοντος που περιλαμβάνουν αρνητικές ή καταστροφικές εκδοχές των γεγονότων. Αυτό συμβαίνει ειδικότερα στην ελληνική κοινωνία, όπου οι ορθολογιστές είναι ένα μικρό κλάσμα του πληθυσμού και αυτοί που αποφεύγουν κάθε πιθανότητα πρόκλησης ζημίας η σχετική πλειοψηφία. Έτσι, κάθε αρνητικό γεγονός ξεκινά με πολύ μεγάλα αρνητικά συναισθήματα. Έχει, όμως, ιδιαίτερη αξία να παρακολουθούμε τα πραγματικά γεγονότα για να συλλαμβάνουμε το πραγματικό μέγεθός τους.

Το βασικό πρόβλημα της εκτίμησης των επιπτώσεων από ένα γεγονός είναι ότι αποτιμώντας την αρνητική επίδρασή τους στο άμεσο μέλλον δύσκολα μπορούμε να αποτιμήσουμε την επίδραση τωνταυτόχρονων διαφορετικών γεγονότων που μπορεί να συμβαίνουν. Να θυμίσουμε ότι για την ευρωζώνη πάντοτε προβλέπαμε μια εξαιρετικά χαμηλή πτήση ανάπτυξης για τη δεκαετία 2020-2030, που την αποδίδαμε στη λεγόμενη «κοσμική ύφεση» την οποία αναμέναμε.

Όμως, αυτό άλλαξε μετά την COVID-19 που οδήγησε σε βαθιά ύφεση το 2020, σχεδόν αποκατάσταση των ζημιών το 2021 και αυξητική ανανέωση των ρυθμών μεγέθυνσης μέχρι το 2025. Από τον Οκτώβριο του 2021 έκανε την εμφάνισή της η ενεργειακή κρίση που οφειλόταν αρχικά στο πολύ θερμό καλοκαίρι του 2021 και στην κακή διαχείριση των αποθεμάτων αερίου στην Ευρώπη. Στη συνέχεια ήρθε και η ουκρανική κρίση. Μετά εμφανίστηκαν και τα φαινόμενα στασιμοπληθωρισμού παράλληλα με αναμενόμενες μεταβολές στη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική. Άρα, αυτό που βλέπουμε στην ευρωπαϊκή και την ελληνική οικονομία είναι οι επιπτώσεις πολλών σύνθετων μεγάλων γεγονότων.

Τον Σεπτέμβριο, λοιπόν, του 2021 προβλέπαμε ότι η ευρωζώνη το 2021 θα εμφάνιζε έναν ρυθμό ανάπτυξης 5,3%, το 2022 4,47%, το 2023 2,21% και το 2024 με το 2025 μεταξύ 1,37% και 1,13%. Σήμερα (Μάρτιος 2022, OxfordEconomics – ΕΚΠΑ) οι αντίστοιχες εκτιμήσεις είναι διαφορετικές: 2,92% για το 2022, 2,71% για το 2023, 2,21% για το 2024 και 1,38% το 2025.

Για τηνε οικονομία τον Σεπτέμβριο του 2021 η πρόβλεψη για το 2021 έλεγε 6,89% το 2023 4,42% (Ταμείο Ανάκαμψης), το 2024 και το 2025 1,03% και 1,56%. Σήμερα (Μάρτιος 2022) για την ελληνική οικονομία εκτιμούμε μια ανάπτυξη 8,21% για το 2021, 3% για το 2022, 5,41% για το 2023, 1,38% για το 2024 και 1,56% για το 2025.

Τι σημαίνουν αυτές οι προβλέψεις; Ότι το 2022 θα χάσει η ευρωζώνη περίπου το 1,55% του ΑΕΠ της ή 141 δισ. ευρώ και η Ελλάδα επίσης το 1,85% του ΑΕΠ της ή 2,57 δισ. ευρώ. Οι ζημιές αυτές θα αρχίσουν να αναπληρούνται από το 2023, οπότε η αποσβεσή τους θα ολοκληρωθεί το 2024 υπό κανονικές συνθήκες.

Η επίπτωση από τον πληθωρισμό, με βαρύτερο μέγεθος στους πλέον ευάλωτους, είναι πολύ πιο εμφανής, αφού στην ευρωζώνη το 2022 εκτιμούσαμε ότι θα έφτανε στο 1,46%, ενώ θα έχουμε 5,19%. Επίσης, στην Ελλάδα το 2022 εκτιμούσαμε ότι θα έχουμε 1,86%, ενώ θα έχουμε 4,59%. Να σημειωθεί ότι οι επιπτώσεις στο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα είναι θετικές (!) ακριβώς λόγω του πληθωρισμού.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι οι επιπτώσεις των αρνητικών γεγονότων του 2022 (Ουκρανικό, ενεργειακή κρίση, νομισματική πολιτική - αύξηση επιτοκίων) για το σύνολο της οικονομίας είναι μέχρι τώρα σχετικά περιορισμένες με εμφανείς, όμως, επιπτώσεις αναδιανεμητικού χαρακτήρα (λόγω του πληθωρισμού) σε βάρος των πλέον ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Η οικονομική πολιτική θα πρέπει να εστιάσει στο σημείο αυτό, διότι, μαζί με τον εθνικισμό που ενισχύει η ουκρανική κρίση, πυροδοτούνται λαϊκιστικές υπερβολές, από τις οποίες έχει υποστεί αρκετά δεινά η ευρωπαϊκή και ελληνική κοινωνία.

Πάντως, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα παραπάνω σενάρια (60% πιθανότητα υλοποίησης) είναι η κανονικά αναμενόμενη εκδοχή του άμεσου μέλλοντος. Όμως συσσωρεύονται ενδείξεις για μια καινούργια συγκυρία (στασιμοπληθωρισμός κ.λπ.) αρνητικών παραγόντων που μπορεί να δώσει μία νέα, τέταρτη αυτή τη φορά, σύνθετη κρίση μέσα στο 2023, για την οποία απαιτείται ιδιαίτερη ανάλυση. Θα πρέπει, λοιπόν, να διατηρηθούν αποθέματα δυνάμεων και πόρων, αφού η υψηλή αβεβαιότητα είναι κύριο χαρακτηριστικό των χρόνων που διανύουμε.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 17 Απριλίου 2022