Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΣΜΟΥ

Κρατισμός είναι η άποψη που δηλώνει ότι η κρατική ενεργοποίηση είναι το καταλληλότερο μέσο επίλυσης των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων μιας κοινωνίας (ηθικά ιδεώδες). Συνήθως αντιπαρατίθεται με το ότι το καταλληλότερο μέσο για τον σκοπό αυτό είναι η λειτουργία του συστήματος της αγοράς με την ατομική ελεύθερη διάθεση της εργασίας, το σύστημα τιμών για την κατανομή των πόρων και τη μεγιστοποίηση της οφέλους.

Ο κρατισμός είναι μία μορφή συνεργασίας των μελών μίας κοινωνίας για να διαχειριστούν τα θέματα εκείνα που το κοινωνικό όφελος της ρύθμισής τους υπερβαίνει το ιδιωτικό κόστος. Έτσι ο κρατισμός έχει ως βασική συμπεριφορική συνιστώσα την υποστήριξη της συλλογικότητας σε επίπεδο κοινωνίας και της ομαδικής συλλογικότητας (ομάδα, φυλή, γένος κ.τ.λ.) απέναντι στην υποστήριξη της ιδιωτικότητας. Ως κύτταρό του θα μπορούσε να θεωρηθεί ο θεσμός της οικογένειας, ιδρυμάτων, μικρών κοινοτήτων, που ρυθμίζουν και διαμορφώνουν τα στοιχεία της προσωπικής ιδιοσυγκρασίας του ατόμου. Γι’ αυτό έχει βαθιές ρίζες. Σε περιόδους κρίσης το αίσθημα της ενδοομαδικής συλλογικότητας αλλά και το αίσθημα της συλλογικής οργάνωσης ενδυναμώνονται και αποτελούν μηχανισμούς επιβίωσης. Το είδαμε στις οικονομικές κρίσεις και σε εμάς στα μνημόνια. Η οικογένεια και η κοινότητα έσωσαν και σώζουν το άτομο (ψυχικά και οικονομικά). Έτσι η έννοια της συλλογικότητας κερδίζει έδαφος.

Έχει ως βασικό στοιχείο τον συγκεντρωτισμό. Κάθε όμως μορφή συγκεντρωτικής διοίκησης μπορεί να υπόσχεται μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και λιγότερη διαφθορά και ο κρατισμός να είναι το μέσο για την επίτευξή τους αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να οδηγήσει εύκολα στο αντίθετο αποτέλεσμα διότι το μέσο που χρησιμοποιείται έχει τεράστια και ανεξέλεγκτη δύναμη, ιδίως όταν βρίσκεται στα χέρια πολιτικών που τους ενδιαφέρει η επανεκλογή τους και όχι η ευημερία και το μέλλον αυτών που εκπροσωπούν. Έτσι ο κρατισμός μπορεί να εκτραπεί εύκολα σε αυταρχική διακυβέρνηση.

Δεν έχει ιδεολογικά όρια και διαχέεται σε όλο το πολιτικό φάσμα (Δεξιά, Αριστερά, λαϊκισμός, φιλελευθερισμός) διότι έχει κοινό παρανομαστή την γοητεία της άσκησης της εξουσίας.

Αποτελεί καύσιμη ύλη του λαϊκισμού γιατί ασκείται στο όνομα των λαϊκών μαζών και υποτίθεται ότι αγνοεί τα συμφέροντα κοινωνικών ομάδων. Στην πραγματικότητα είναι ένας συστηματικός μηχανισμός απορρόφησης κοινωνικού και οικονομικού πλεονάσματος που αναδιανέμεται σ’ αυτούς που επηρεάζουν τη πολιτική εξουσία.

Επιπροσθέτως, υπάρχουν δύο σοβαρά προβλήματα: α) Αν και βιολογικά η καινοτομία, οι νέες ιδέες και κάθε διανοητική παραγωγή και πρόοδος έχουν φυσική ατομική προέλευση το νου του ανθρώπου, είναι αξίες ξένες στον κρατισμό. β) Η κρατική μηχανή επίσης μπορεί να είναι ιστορικά χαμηλής ποιότητας.

Υπό αυτές τις συνθήκες ο κρατισμός είναι το πιο δυνατό και κρυφό φρένο της προόδου και παράγει στασιμότητα.

Επειδή ο χρόνος στις μέρες μας πλέον δεν συγχωρεί και η αποτελεσματικότητα διοίκησης είναι το μοναδικό ζητούμενο, καλό είναι το πολιτικό σύστημα να αναπτύσσει αντισώματα στη γοητεία του.

Αυτό θέλει από την ηγεσία τόλμη και αποφασιστικότητα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 24 Μαΐου 2021