Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Η ελληνική οικονομία, μετά την έξοδο από το τρίτο μνημόνιο, βρίσκεται σε μία μεταβατική περίοδο. Από εδώ και πέρα ή θα παραμείνει, ενδεχομένως επί χρόνια, σε τροχιά υποτονικής ανάπτυξης, έχοντας πάντοτε τον κίνδυνο να ξανακυλήσει σε μία καθοδική πορεία, ή θα κατορθώσει να εισέλθει σε ένα νέο, μακροχρόνιο δυναμικό αναπτυξιακό κύμα. Στόχος θα πρέπει να είναι η θεραπεία των πληγών της κρίσης, δηλαδή να αποκατασταθεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο ευημερίας, όσο το δυνατόν συντομότερα. Να σημειωθεί ότι με τους σημερινούς ρυθμούς μεγέθυνσης αυτό θα γίνει, υπό κανονικές συνθήκες, στα μέσα της επόμενης δεκαετίας.

            Μέχρι σήμερα η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης στηρίζεται στο δίπτυχο «δημοσιονομική προσαρμογή και αναδιανομή του εισοδήματος». Πολιτική επιδίωξη είναι η προστασία των πολύ χαμηλών εισοδηματικών στρωμάτων. Η οικονομική βάση της λογικής αυτής είναι ότι τα στρώματα αυτά έχουν ανάγκη κοινωνικής προστασίας αλλά έχουν και υψηλή ροπή προς κατανάλωση και έτσι οι εισοδηματικές ενισχύσεις θα ενισχύσουν τη ζήτηση στην οικονομία. Η πολιτική αυτή στηρίχθηκε στον δημόσιο δανεισμό, στην υπερφορολόγηση της μεσαίας τάξης και στον παραγκωνισμό της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Στην πραγματικότητα η ασθενής αναπτυξιακή πνοή στην οικονομία στηρίχθηκε στις ρυθμίσεις του δημόσιου χρέους, με τη μείωση των δαπανών εξυπηρέτησής του και βελτίωσης της εμπιστοσύνης, την εσωτερική υποτίμηση (μείωση εργατικού κόστους) και τη συνακόλουθη σχετική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Έτσι ήρθε και η σχετική αύξηση των εξαγωγών. Στο βαθύτερο υπόβαθρο της πολιτικής αυτής βρίσκεται μία ριζική πολιτική απόφαση που φέρνει την ελληνική οικονομία πολύ περισσότερο ενσωματωμένη στο ευρωπαϊκό πλαίσιο αποφάσεων και μία κοινωνική υπόσχεση ότι αυτό, μετά τις περιπέτειες το 2015, θα συνεχίσει προς την ίδια κατεύθυνση με την επόμενη κυβέρνηση. Έτσι προσδοκάται ότι θα βελτιωθεί και το επενδυτικό κλίμα.

            Όμως, οι επιλογές αυτές διατήρησαν στην ελληνική οικονομία βασικές αδυναμίες: παρ’ όλες τις ρυθμίσεις, το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος παραμένει υψηλό, η καθαρή εξωτερική επενδυτική θέση είναι αρνητική και διατηρούνται υψηλά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και η υψηλή ανεργία, ιδίως των νέων. Η χαμηλή ανάπτυξη συνοδεύεται από ένα ασθενή τραπεζικό τομέα, που ανακάμπτει με πολύ αργούς ρυθμούς, χαμηλές επενδύσεις και χαμηλή μεγέθυνση της παραγωγικότητας. Τώρα τελευταία προστέθηκε και η σταδιακή διεύρυνση του εξωτερικού ισοζυγίου πληρωμών. Επιπροσθέτως, κάποια ασθενή αποτελέσματα στη στήριξη των αδύναμων προήλθαν κυρίως από την ανάπτυξη παρά από τις επενδυτικές πολιτικές.

            Εάν παραμείνουμε σε αυτήν την κατεύθυνση των πραγμάτων, είναι προφανές ότι θα κινηθούμε στην πρώτη εκδοχή της αναπτυξιακής εξέλιξης η οποία, μετά τη σχετική βελτίωση των ρυθμών μεγέθυνσης για δύο ή τρία χρόνια, θα βρεθεί στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα μπροστά στην καθοδική φάση της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομίας και στον μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα αντιμέτωπη με τη μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης λόγω μείωσης του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού και της αποχής από την τεχνολογική πρόοδο. Ποια θα ήταν, λοιπόν, η συνταγή για την ανατροπή αυτής της προοπτικής και την είσοδο της οικονομίας σε μία καινούργια περίοδο ουσιαστικής μεγέθυνσης;

            Η απάντηση προϋποθέτει κατ’ αρχάς ότι η πολιτική διοίκηση διαθέτει μία ολοκληρωμένη αντίληψη της μεγέθυνσης που θα στηρίζεται στην υποστήριξη της διατηρησιμότητάς της, στη διατηρήσιμη διακυβέρνηση, στη συμπερίληψη όλων των κοινωνικών στρωμάτων στα οφέλη της ανάπτυξης και στην εφαρμογή ενός δυναμικού πλαισίου μεγέθυνσης, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία.

            Στον βραχυχρόνιο ορίζοντα (μετά τις αναταράξεις της προεκλογικής περιόδου) θα πρέπει να ολοκληρωθούν τέσσερις κυρίως πρωτοβουλίες: α) η αναδιοργάνωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος (πτωχευτική διαδικασία ιδιωτών, οχήματα μεταφοράς «κόκκινων» δανείων, αναδιοργάνωση τραπεζικών ιδρυμάτων), β) η έναρξη της υλοποίησης της νέας φάσης της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, γ) η έναρξη υλοποίησης μίας εκστρατείας φιλίας προς τις επενδύσεις με δύο αιχμές: τις ξένες και τις δημόσιες επενδύσεις, δ) ο ανασχεδιασμός του πενταετούς δημοσιονομικού προγράμματος ο οποίος θα στηριχτεί στο γεγονός ότι ο ονομαστικός ρυθμός μεγέθυνσης θα είναι μεγαλύτερος του κόστους συγκέντρωσης δημοσίων (και κατ’ επέκταση ιδιωτικών) κεφαλαίων. Εδώ εντάσσεται και το ζήτημα του επανασχεδιασμού των μεταμνομηνιακών υποχρεώσεων και της μείωσης των φορολογικών υποχρεώσεων και του πενταετούς επενδυτικού προγράμματος δημόσιων επενδύσεων.

            Στον μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα θα πρέπει να αναπτυχθούν τέσσερις βασικές πρωτοβουλίες: α) η ψηφιοποίηση της οικονομίας και η επανακατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού, β) η εφαρμογή μιας δυναμικής αναπτυξιακής πολιτικής, με έμφαση στην αναδιοργάνωση της βιομηχανίας και των υπηρεσιών (τουρισμός και ναυτιλία), γ) η βελτίωση των οικογενειακών συνθηκών με την υποστήριξη των μεγαλύτερων και των παιδιών και δ) η οργάνωση της υποστήριξης των αδύναμων, των συστημάτων εκπαίδευσης και υγείας.

Η υιοθέτηση του δίπτυχου «μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις» θα πρέπει να είναι το καινούργιο θεμέλιο μιας αναπτυξιακής πορείας που αξίζει να συστρατευθούμε και να υποστηρίξουμε.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 31 Μαρτίου 2019