ΉΡΘΕ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ;

Στην Ελλάδα της πενταετίας 2011- 2015 η δημοφιλέστερη ίσως αντίληψη για την πορεία της οικονομίας συνοψιζόταν στην φράση «υπάρχει εναλλακτική εύκολη λύση». Το αποκορύφωμα της επίδρασης από την επικράτηση των ιδεών αυτών ήρθε το πρώτο εξάμηνο του 2015 για να αρχίσει στη συνέχεια η μακρά διαδικασία της διάψευσης των προσδοκιών και συνακόλουθα η σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα.

Σήμερα η κοινωνία διατρέχει ένα παρόμοιο κίνδυνο: να κυριαρχήσει η άποψη ότι «η ανάπτυξη ήρθε». Και οι δύο απόψεις έχουν την ίδια λειτουργία στο μυαλό του απλού πολίτη. Απευθύνονται στο κουρασμένο από τις συνεχείς απογοητεύσεις θυμικό του και του υπόσχονται ανακούφιση από τα κατάλοιπα της πτώχευσης του 2010. Αυτός ο σιωπηλός εφησυχασμός είναι κρίσιμος όμως για την πορεία των πραγμάτων στη χώρα μας. Στην πρώτη περίπτωση έφερε μια τριετή καθυστέρηση στην άφιξη των πρώτων σημαδιών της ανάκαμψης. Στη δεύτερη, σήμερα πλέον, οδηγείται σε αναζήτηση λύσεων που μπορεί να έχουν όλο το καλό άρωμα του παρελθόντος, αφού υπόσχεται ότι το κράτος με την επιδοματική πολιτική μπορεί να φέρει την ανάκαμψη, αλλά κρύβει την πραγματική εικόνα.

Η αλήθεια είναι ότι τα σημάδια της ανάκαμψης είναι εδώ και θα ενισχυθούν. Τίποτα όμως δεν μας εξασφαλίζει ότι η ανάκαμψη που θα έλθει θα είναι ρωμαλέα, ότι θα έλθει γρήγορα και τίποτα δεν μας εξασφαλίζει ότι θα είναι μεσομακροπρόθεσμα βιώσιμη!

Τα σημάδια της ανάκαμψης που βιώνουμε σχετίζονται με τη βελτίωση του Ευρωπαϊκού και γενικότερου οικονομικού περιβάλλοντος, με την μακροοικονομική ισορροπία (βλέπε θυσίες) που έχει επιτευχθεί, με το προσδοκώμενο τέλος των μνημονίων, με την (πάντοτε εύθραυστη) ανάκαμψη του τουριστικού τομέα και την υποσχόμενη πολιτική σταθερότητα λόγω στροφής της παρούσας κυβέρνησης προς την κατεύθυνση που κινείται και η αντιπολίτευση.

Η ρωμαλέα ανάπτυξη θα εξαρτηθεί από την συνέχιση της βελτίωσης των εξωτερικών οικονομικών συνθηκών, την βελτίωση των δημοσιονομικών συνθηκών με την μείωση των φορολογικών συντελεστών, την τήρηση της πολιτικής σταθερότητας, την ομαλή έξοδο από τα μνημόνια, την ρύθμιση του χρέους για να μην υπάρχει ο φόβος της πτώχευσης και την συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας.

Η βιώσιμη ανάπτυξη θα εξαρτηθεί από την αύξηση των επενδύσεων, την αύξηση των εξαγωγών, την παραγωγή και αξιοποίηση καινοτομίας, την ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου, την βελτίωση του θεσμικού και του πολιτισμικού επιπέδου και την αναστροφή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης. Με άλλα λόγια με μία γενναία αναπτυξιακή μεταρρύθμιση χωρίς δημοσιονομικά μέτρα.

Θα αισθανθούν οι πολίτες την ανάκαμψη αυτή έστω και στον βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα ή θα παραμείνει ανάκαμψη των αριθμών;

Τα στρώματα του πληθυσμού που βρίσκονται γύρω από εξαγωγικούς τομείς της οικονομίας (τουρισμός, εστίαση, ορισμένες εξαγωγικές δραστηριότητες) θα την αισθανθούν πρώτοι και μετά οι υπόλοιποι τομείς. Άνεργοι θα βρουν χαμηλόμισθες δουλειές και θα αποφύγουν την περαιτέρω φτωχοποίηση.

Τα εισοδήματα των εργαζομένων θα αυξάνονται στον βαθμό που μειώνεται η παραγωγικότητά τους και βεβαίως η απασχόληση. Εάν δε μειωθούν οι στρατιές του «εφεδρικού στρατού» δύσκολα θα επηρεαστούν θετικά τα εισοδήματα. Γι’ αυτό και σε ορισμένους τομείς της οικονομίας υψηλής γνώσης και εξειδίκευσης που δεν υπάρχει ανεργία οι αμοιβές θα βελτιωθούν γρηγορότερα.

Για να βελτιωθεί πάντως η παραγωγικότητα των εργαζομένων πρέπει να αυξηθούν οι επενδύσεις. Και αυτό είναι αγκάθι. Είναι ένα μέγεθος που δύσκολα επηρεάζεται. Πρώτον γιατί το εγχώριο τραπεζικό σύστημα ανακάμπτει με πολύ αργούς ρυθμούς. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης επίσης ανακάμπτει με αργούς ρυθμούς άρα και οι καταθέσεις. Εξάλλου το ξένο κεφάλαιο συνήθως ζητά όρους εισόδου που είναι δύσκολα επιτεύξιμοι.

Η βελτίωση λοιπόν του κατά κεφαλή ΑΕΠ θα πραγματοποιηθεί πολύ αργά και με τους σημερινούς ρυθμούς αναμένεται ότι καλώς εχόντων των πραγμάτων το 2029 – 2030 θα προσεγγίσουμε το επίπεδα του 2009 (PPP σταθερές τιμές).

Το διαθέσιμο κατά κεφαλή εισόδημα θα ανακάμψει ακόμα δυσκολότερα λόγω της αύξησης της φορολογίας.

Έτσι τίθεται το νέο κυρίαρχο πολιτικό θέμα της επόμενης δεκαετίας: Να συντομεύσουμε τον κοινωνικό πόνο. Να κάνουμε το 2029 – 2030 να γίνει ας πούμε 2025. Να εντείνουμε στο έπακρο την μεταρρυθμιστική προσπάθεια με παράλληλη μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων.

Σκληρή δουλειά για τον πολιτικό στίβο. Αν μέχρι τώρα παλεύαμε για την διάσωση, ας παλέψουμε τώρα για την ανάπτυξη. Είναι πολύ πιο δημιουργικό.

1^η Δημοσίευση: Εφημερίδα Real News (Έντυπη Έκδοση), 26/12/2017