Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΠΟΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Με τα ελληνοτουρκικά να βρίσκονται σε φάση ύφεσης και τον λαϊκισμό (μάσκες, κοινωνική δυσφορία) να μη βρίσκει ακόμα ερείσματα στην κοινή γνώμη για να φουντώσει (η εμπειρία του 2015 δεν ξεχνιέται ευτυχώς εύκολα), δύο μέτωπα κρίσης είναι ενεργά: το δεύτερο κύμα πανδημίας και της αβεβαιότητας που προκαλεί και η ύφεση της οικονομίας για το καυτό δωδεκάμηνο που έχουμε μπροστά μας.

Για την πανδημία έχουμε, προς το παρόν, ένα μοναδικό δρόμο διαχείρισης, δηλαδή κοινωνικούς περιορισμούς στις περιοχές που πλήττονται έντονα. Τώρα είναι η Αττική, δηλαδή η καρδιά του οικονομικού συστήματος της Ελλάδος, αφού έχει περίπου το 50% του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας και συνεπώς μπορεί να επηρεάσει και τη διαδικασία ανάκαμψης ανάλογα με τις επιδράσεις που έχει η εξέλιξη της πανδημίας κυρίως στις προσδοκίες καταναλωτών και επενδυτών.

Η πολιτική στη χώρα μας πρέπει τώρα να επιδράσει ανασχετικά στο κύμα της πανδημίας και αφετέρου να επηρεάσει θετικά τη διαδικασία της οικονομικής ανάκαμψης. Αυτή όμως, ενώ βρίσκεται σε θετική πορεία σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 2019, παρουσιάζει συμπτώματα κόπωσης. Το τελικό συμπέρασμα για τη συνολική ύφεση στην Ελλάδα το 2020 δεν αλλάζει ουσιαστικά (ίσως με μία ελαφρά βελτίωση, αφού πλέον κυμαίνεται μεταξύ -7 και -8%), παρόλο που εμφανίστηκε μία παγκόσμια βελτίωση στις οικονομικές προβλέψεις που αφορούν κυρίως την Κίνα, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και την ευρωζώνη με σημαντική χειροτέρευση στη Βρετανία. Όμως αυτή η βελτίωση αφορά τη θετική σύγκριση των τωρινών προβλέψεών μας σε σύγκριση με αυτές που είχαμε ακόμα και πριν από δύο μήνες. Αυτές όμως ήταν, σε αντίθεση σχεδόν με τις ρεαλιστικότερες προβλέψεις που είχαμε στην ερευνητική ομάδα του ΕΚΠΑ, πολύ περισσότερο απαισιόδοξες απ’ όσο ήταν λογικό να δέχεται κάποιος. Έτσι η παρούσα βελτίωση είναι μία φαινομενική βελτίωση γιατί συγκρίνεται με ένα περισσότερο απ’ όσο έπρεπε αυστηρό σενάριο εξέλιξης των πραγμάτων.

Με βάση τα παραπάνω, η οικονομική πολιτική μπορεί να εξετάσει τρία επάλληλα κύματα παρεμβάσεων: στο πρώτο περιλαμβάνεται η αντιμετώπιση της πανδημίας, σε τοπικό (Αττική) και βραχυχρόνιο επίπεδο (15 ημέρες). Τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα δεν συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι ένα lockdown σε τοπικό επίπεδο (Αττική) διάρκειας όχι μεγαλύτερης από 15 ημέρες θα ήταν ασήκωτο πλήγμα για την οικονομία, ιδίως σε σύγκριση με το πόσο μεγάλη ύφεση αντιμετωπίζουμε. Μάλιστα εκτιμούμε ότι ένα lockdown στην Αττική, πολύ προσεκτικά σχεδιασμένο, που θα αφορά τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες (εμπόριο, εστίαση, κοινωνικές δραστηριότητες), που θα διαρκέσει ένα δεκαπενθήμερο, θα έχει μία μείωση γύρω στο 0,3% του ετήσιου ΑΕΠ (περίπου 580 εκατ. ευρώ). Βεβαίως μη μας μπερδεύουν οι αριθμοί. Το ποσό είναι τεράστιο, για δεκαπέντε ημέρες και σημαίνει νέα ανεργία και νέες πτωχεύσεις, αν και πάλι η ύφεση θα κυμαίνεται πάλι μεταξύ -7 και -8%. Εάν όμως αυτό το lockdown πρόκειται να μειώσει την κριτική πίεση στο σύστημα υγείας και να συρρικνώσει τον αριθμό των καθημερινών κρουσμάτων, τότε ίσως θα πρέπει να εξεταστεί. Το δεύτερο είναι να ενισχυθεί η οικονομία με βάση τις δυνατότητές μας (2021). Τέλος το τρίτο είναι το μεσομακροπρόθεσμο αναπτυξιακό πρόγραμμα μετά το 2021.

Εδώ θα πρέπει όμως να τονίσουμε ότι εάν ο αριθμός των κρουσμάτων παραμείνει υψηλός ή αυξηθεί, τότε υπάρχει κίνδυνος απονομιμοποίησης της ασκούμενης πολιτικής βάζοντας τον λαϊκισμό από το παράθυρο. Πρόκειται για μια κοινωνική στάση με διάχυτα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ως αποτέλεσμα οι επιμέρους πολιτικές θα έχουν μικρότερη αποτελεσματικότητα αφού δεν ελκύουν την κοινωνική συστράτευση.

Με λίγα λόγια, ό,τι και εάν θα εξαγγείλουμε είτε δεν θα εφαρμόζεται, είτε θα εφαρμόζεται μερικώς, είτε θα εφαρμόζεται κατά τρόπο που αλλοιώνει την αρχική στόχευση, είτε πολύ απλά δεν θα εκτιμάται πολιτικά. Έτσι δημιουργείται απαισιοδοξία για το μέλλον, που μαζί με τις επιφυλακτικές προσδοκίες δημιουργούν τις συνθήκες παράτασης της ύφεσης που πρέπει να αποφευχθεί.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 21 Σεπτεμβρίου 2020