Ο ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΑΣΜΩΝ

Οι δασμοί, ως μέσο οικονομικής πολιτικής, βρίσκονται στον πυρήνα της αμερικανικής πολιτικής σκέψης από τη γέννηση του αμερικανικού κράτους. Έτσι προστατεύθηκαν οι αμερικανοί αγρότες, έτσι μεγάλωσε η βιομηχανία τους και έγιναν παραγωγοί συνεχούς καινοτομίας, οργανώνοντας ένα αποτελεσματικότατο εκπαιδευτικό σύστημα.

Προστατεύοντας τη μεγάλη αγορά τους δημιούργησαν τις προϋποθέσεις να μεγαλώσει η οικονομία τους. Παράλληλα, διευρύνοντας την πολεμική τους μηχανή και ελέγχοντας το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, έκαναν το δολάριο το κυριότερο αποθεματικό μέσο δίνοντας άνεση στον χειρισμό του χρέους τους, αφού ο κόσμος με προθυμία το αγοράζει.

Όμως ο κόσμος γίνεται πολυπολικός. Σε αυτόν τον καινούργιο κόσμο το ειδικό βάρος της Κίνας είναι αρκετό για να της εξασφαλίσει ίσως και την πρωτοπόρα θέση, αρκεί να μην μπει στον πειρασμό να διεξαγάγει «όλους τους πολέμους». Μικρότερες δυνάμεις, όπως η Ρωσία, που έχει το ένα δέκατο του οικονομικού μεγέθους της ευρωπαϊκής οικονομίας αλλά το τριπλάσιο ποσοστό του ΑΕΠ της σε αμυντικές δαπάνες (σε σύγκριση με το ευρωπαϊκό ποσοστό), προσπαθεί να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού θέλοντας α) να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του πολιτικού της συστήματος και β) να καλύψει τις θεσμικές αδυναμίες του οικονομικού της συστήματος και να επιβάλει μακροπρόθεσμα ικανοποιητικούς όρους ανταλλαγής σε προϊόντα, πρώτες ύλες και στην εργασία. Επιδιώκει μια ουσιαστική αναθεώρηση της οικονομικής και πολιτικής αρχιτεκτονικής σε έναν κόσμο με περιφράξεις και άσκηση στρατιωτικής ισχύος. Το ίδιο ουσιαστικά προωθεί και ο Τραμπ με τη διαφορά ότι ο πρώτος δίνει έμφαση στη στρατηγική ισχύ, ενώ ο δεύτερος στην επιχειρηματική δύναμη (ασύμβατα επίπεδα).

Στον γενναίο νέο κόσμο που γεννιέται τίποτα δεν είναι ρυθμισμένο με βεβαιότητα όπως στον κόσμο του Huxley. Κύριο συστατικό της δημιουργίας του είναι η αβεβαιότητα, όχι μόνο γιατί βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο αλλαγής του, αλλά γιατί τα όρια του κόσμου μας έχουν πλέον επεκταθεί πέραν του ορίου του οργανωμένου και προβλεπτού λόγω και των μεγάλων μόνιμων τάσεων που τον καθορίζουν: μεταβολές της τεχνολογίας, κλιματική κρίση και πληθυσμιακές μεταβολές.

Μπορεί αυτός ο καινούργιος κόσμος να επηρεαστεί χρησιμοποιώντας προπολεμικά πολιτικά και οικονομικά εργαλεία; Αμφιβάλλουμε, όπως αμφιβάλλουν και οι αμερικανοί πολίτες (24% θετικοί για την οικονομία τους σήμερα) και αμφιβάλλει και ο ίδιος ο Τραμπ.

Γι’ αυτό δεν έχει ένα οργανωμένο σχέδιο, αλλά καταφεύγει στον φραστικό θόρυβο, σε υποχωρήσεις και επιθέσεις (ημερομηνίες και τα προϊόντα εφαρμογής τους).

Σε αυτόν τον κόσμο οι πολιτικοί που ορίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιληφθούν ότι δεν είναι προς το συμφέρον των λαών τους να αφήσουν τον πλούτο τους να γίνει το αντικείμενο και το έπαθλο του αποτελεσματικότερου παίκτη. Δεν είναι φόβητρο οι δασμοί και η ανάληψη της ευθύνης για τη μελλοντική επιβίωση. Είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να ξαναοργανώσουμε το μέλλον μας. Εξάλλου, κάπως έτσι εξελισσόταν πάντοτε η ανθρώπινη ιστορία των πολιτισμών και της οργάνωσης του κόσμου. Με οριακές στιγμές, όπως αυτή (με πολέμους ή απειλές πολέμου) που μετατρέπονται σε αφετηρία, όσο και αν η εκκίνηση μπορεί να είναι εξαιρετικά επώδυνη.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 8-9 Μαρτίου 2025