ΟΙ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΚΤ

Οι Συμπληγάδες Πέτρες ήταν στην αρχαία ελληνική μυθολογία δύο μεγάλοι βράχοι στη θάλασσα που ενώνονταν και διαχωρίζονταν συνεχώς, ώστε ήταν αδύνατη η ασφαλής διέλευση ενός πλοίου μέχρι που οι Αργοναύτες έξυπνα κατόρθωσαν να περάσουν και έκτοτε δεν ξανάκλεισαν.

Ο πληθωρισμός και η ύφεση είναι δύο τεράστιες δυνάμεις που συγκρούονται παγκόσμια και στην Ευρώπη. Ο πληθωρισμός κατατρώει το εισόδημα των πολιτών και η ύφεση απειλεί τις δουλειές τους. Οι κλασικές κινήσεις να τιθασευτεί ο πληθωρισμός (περιορισμός της ρευστότητας, αυξήσεις επιτοκίων) φέρνουν την ύφεση πιο κοντά και κινήσεις να μην περιπέσουμε σε ύφεση μπορούν να επανατροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό. Σε αυτές τις αντίρροπες δυνάμεις η ευρωπαϊκή κοινωνία πρέπει να περάσει ανάμεσα, δηλαδή να επιτύχει μία «second best» κατάσταση όπου ο πληθωρισμός θα χαμηλώνει όσο το δυνατόν περισσότερο και η οικονομική δραστηριότητα θα απομειώνεται όσο το δυνατόν λιγότερο.

Αυτά συμβαίνουν σ’ ένα πολιτικό πεδίο το οποίο αναδεύεται από τη σύγκρουση του λαϊκισμού και της φιλελεύθερης πολιτικής οργάνωσης, σ’ ένα τεχνολογικό πεδίο που επιχειρείται η απεξάρτηση από τις υπάρχουσες ενεργειακές εισροές και, τέλος, σ’ ένα γεωστρατηγικό πεδίο στο οποίο η ανατολική πτέρυγα της δυτικής συμμαχίας και στον Βορά και στον Νότο αντιμετωπίζει γιγαντιαίες προκλήσεις.

Όταν ξεκίνησαν τα μεγάλα γεγονότα στην Ουκρανία προβλέψαμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπαίνει σε περίοδο επιτάχυνσης της ενοποίησης (που στα οικονομικά εκφράζεται κυρίως από τον διαμοιρασμό του κινδύνου χρέους), σε σύγκριση με τη μεγάλη κρίση του 2008, αφού το πρόβλημα σήμερα είναι (όπως και με την Covid) μία εξωτερική απειλή. Και πράγματι αυτό συνέβη. Η ΕΚΤ, η οποία εκφράζει το μοναδικό συγκροτημένο θεσμικό πλαίσιο ευρωπαϊκής ιδέας, κινείται εξαιρετικά σύνθετα: Από τη μία μεριά αύξησε τα επιτόκια καταργώντας το ονομαστικό αρνητικό πρόσημό τους, προκαλώντας μία επιθυμητή και λελογισμένη υποτίμηση του ευρώ. Στην πραγματικότητα τα επιτόκια παραμένουν αρνητικά, προς όφελος των δανειοληπτών, λόγω πληθωρισμού. Αυτή είναι μία κίνηση περιορισμού της ρευστότητας, αλλά χωρίς δραματικές επιπτώσεις (ακόμα και με την πολύ πιθανή αύξηση του Σεπτεμβρίου) οπότε δεν πυροδοτούνται ισχυρές υφεσιακές δυνάμεις. Από την άλλη διακήρυξε τη βούλησή της να οπλιστεί με ένα νέο εργαλείο αγοράς στοιχείων ενεργητικού στη δευτερογενή αγορά που αφορά όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες μπορούν να αντιμετωπίσουν αύξηση των επιτοκίων δανεισμού (π.χ. Ιταλία).

Στο βάθος του δρόμου αυτό σημαίνει διεύρυνση των δανειακών δυνατοτήτων με τελευταίο δανειστή την ECB, άρα απεριορίστων ορίων. Όμως εδώ επισυνάπτονται, και σωστά, ορισμένες σημειώσεις: Η δημοσιονομική διαχείριση των δανειοδοτούμενων χωρών (ή και μεγάλων ιδιωτικών οργανισμών) θα υπόκειται σε ορισμένες συνθήκες διαχείρισης, ενώ ο ισολογισμός της ECB θα «αποστειρωθεί» μην αυξάνοντας την ρευστότητα.

Έχουμε έντονα την αίσθηση ότι οι «Αργοναύτες» της ΕΕ έχουν κάνει μεγάλα και έξυπνα βήματα τουλάχιστον όσον αφορά τη νομισματική, και σ’ έναν βαθμό τη δημοσιονομική πολιτική, περνώντας ανάμεσα στις συμπληγάδες της συγκυρίας. Περιμένουμε να δούμε περισσότερο τις ολοκληρωμένες κινήσεις στο παραγωγικό πεδίο (ενέργεια) ενώ πολύ πιο μακριά βρίσκεται το πεδίο της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Έχει φουρτούνα μπροστά.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 25 Ιουλίου 2022