ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Από την εποχή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας όταν πλησιάζουν εκλογές παρατηρείται να αναπτύσσεται ο (δημοσιονομικός) πολιτικός κύκλος, δηλαδή να φουσκώνουν οι δημόσιες δαπάνες. Συνακόλουθα η αντιπολίτευση, παραδοσιακά, καταγγέλλει την κυβέρνηση ότι κάνει χρήση, για ίδιους μικροπολιτικούς λόγους, των δημόσιων κεφαλαίων.

Όμως η πολιτική πάντοτε υπεραπλοποιεί, ιδίως τα οικονομικά θέματα. Η αύξηση των δημόσιων δαπανών μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε της διόγκωσης των εσόδων είτε της διόγκωσης των δημόσιων ελλειμμάτων. Η αύξηση εξάλλου των δημόσιων δαπανών μπορεί να έχει τη μορφή είτε της αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης είτε της αύξησης των δημόσιων επενδύσεων. Όταν η αύξηση σχετίζεται με τη δεύτερη αιτία και η μακροχρόνια απόδοση των επενδύσεων αυτών είναι υψηλότερη του κόστους δανεισμού, τότε προφανώς αυτό δεν μας απασχολεί ως συστατικό του πολιτικού κύκλου. Όταν επίσης οι δημόσιες δαπάνες είναι αποτέλεσμα της αύξησης των εσόδων (φόρων), τότε οι δημόσιες δαπάνες έχουν ισχυρή αναδιανεμητική λειτουργία (άλλος πληρώνει τους φόρους και άλλος απολαμβάνει τις δαπάνες) και συνεπώς υπάρχει μόνο ζήτημα πολιτικών προτιμήσεων.

Πρόβλημα υπάρχει όταν μεγεθύνονται τα δημοσιονομικά ελλείμματα, αφού πρόκειται για αποφάσεις που ισοδυναμούν με φορολογία των επόμενων γενεών.

Η αύξηση των δημόσιων δαπανών με αύξηση των ελλειμμάτων θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μόνο εάν η βελτίωση της ευημερίας της κοινωνίας σήμερα είναι μεγαλύτερη από τη μείωση αυτής που θα επέλθει όταν η επόμενη γενεά πληρώσει τα δημιουργούμενα χρέη.

Όταν οδηγούμεθα σε ύφεση, η οποία προκαλεί μόνιμες και μη αναστρέψιμες βλάβες στο παραγόμενο προϊόν (ό,τι χάνεται, χάνεται), τότε έρχεται ένα κύμα οικονομικής σκέψης (κεϋνσιανής αλλά και νεοκεϋνσιανής προέλευσης) που δικαιολογεί την ανάληψη δημόσιων δαπανών για να μην επιτρέψει στην οικονομία να κυλήσει στην ύφεση.

Δεν είναι όμως όλες οι θεωρητικές απόψεις υπέρ της θέσης αυτής και το 2010 το αντιληφθήκαμε στην πλάτη μας πολύ καλά Οι περισσότερες νεοκλασικές απόψεις θεωρούν ότι η ύφεση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται μέσω της διεύρυνσης των δυνατοτήτων της προσφοράς και εν τέλει η οικονομία μέσω της δημιουργικής καταστροφής θα ισορροπήσει αυτόματα  μέσω του μηχανισμού τιμών και μισθών. Δύο θέματα λείπουν από τη νεοκλασική θεώρηση: ο χρόνος (πόσο χρόνο θα πάρει αυτή η διαδικασία επανισορρόπησης) και η αγνόηση της οριστικής απώλειας ευημερίας και καταστροφής πόρων της οικονομίας, που επέρχεται στην ύφεση, αφού τίποτα δεν προδικάζει ότι το νέο επίπεδο ισορροπίας της οικονομίας θα είναι αρκετό για να ισοσκελίσει τις ζημιές της ύφεσης.

Αποδείχθηκε πάντως (2012, COVID, ενέργεια – Ουκρανικό) ότι οι πολιτικοί – πολύ ορθά κατά τη γνώμη μας – τελικά πολύ συχνά καταφεύγουν στις κεϋνσιανές απόψεις για να αποφευχθεί η ύφεση.

Σήμερα γνωρίζουμε, από τον Μάρτιο του 2022, ότι στην Ελλάδα οδεύουμε αν όχι σε ύφεση, πάντως σε προσγείωση της οικονομικής δραστηριότητας για το 2023. Εφόσον τα ελλείμματά μας δεν μεγεθύνονται ασύμμετρα (που δεν μεγεθύνονται), οφείλουμε να την αποφύγουμε αυξάνοντας τις δημόσιες δαπάνες. Και δεν είναι θέμα του πολιτικού κύκλου. Σχεδόν όλες οι πολιτικές δυνάμεις το ίδιο θα έκαναν.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 27 Δεκεμβρίου 2022