4° ΜΝΗΜΟΝΙΟ;

Προφανώς μπροστά μας υπάρχουν δύο δρόμοι: Ο ένας είναι αυτός που περιλαμβάνει μία συμφωνία των θεσμών με την κυβέρνηση και παραπομπή των εκλογών σε ένα βάθος χρόνου ενός έως τριών ετών. Ο δεύτερος, πολύ πιο ανηφορικός, περιλαμβάνει μία σύγκρουση με τους δανειστές που εντέλει οδηγεί σε εκλογές.

Στο σημείο αυτό του χρόνου που βρισκόμαστε, αμφιβάλλω εάν υπάρχει κάποιος που να γνωρίζει ποιον από τους δύο δρόμους θα ακολουθήσουμε. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι κυβέρνηση και δανειστές ακολουθούν μία πορεία που σχετίζεται με τον πρώτο δρόμο. Με άλλα λόγια, προσπαθούν σκληρά και τα δύο μέρη να επιτύχουν μία συμφωνία, στην 2η αξιολόγηση. Θα περιλαμβάνει αυτή η συμφωνία μία δέσμευση της χώρας σε ένα τέταρτο μνημόνιο;

Για να υπάρξει τέταρτο μνημόνιο θα πρέπει να υπάρξει μία μεσοπρόθεσμη δέσμευση της χώρας για μετά τον Αύγουστο του 2018, οπότε τελειώνει το Γ΄ Μνημόνιο. Αυτή να είναι σοβαρή από πλευράς δεσμεύσεων και να περιλαμβάνει και χρηματοδοτικό μέρος. Πάνω απ’ όλα όμως, θα πρέπει να έχει εκτιμηθεί ότι η Ελλάδα αδυνατεί να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές όσον αφορά στο εθνικό της έλλειμμα και την επαναχρηματοδότηση του χρέους. Για το τελευταίο αυτό μέρος, σημειώνουμε ότι φαίνεται ότι θα βγούμε στις αγορές το 2018, άρα είναι ακόμα μακριά το test εξόδου σε αυτές. Σημειώνεται μάλιστα ότι είθισται να προηγείται ένα δοκιμαστικό test (όπως αυτό του 2014), που δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη σε απολύτως ασφαλή συμπεράσματα για τη στάση των αγορών απέναντι στις εκδόσεις ελληνικού χρέους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι από την πλευρά αυτή (δηλαδή από το εάν μας «εμπιστεύονται» ή όχι οι αγορές) δεν είναι πολύ καθαρό σήμερα εάν οδηγούμεθα ή δεν οδηγούμεθα σε τέταρτο μνημόνιο. Στο συγκεκριμένο πάντως ζήτημα θα ευνοήσει και η συμμετοχή των ελληνικών ομολόγων στο QE της ECB, την οποία μάλλον θα δούμε στο 2017 λόγω κυρίως της επέκτασής του μέχρι τέλους του χρόνου, εφόσον πάντοτε έχει κλείσει η 2η αξιολόγηση. Η βελτίωση της τιμολόγησης των ελληνικών ομολόγων ίσως θα είναι μαζί με τη μείωση της εξάρτησης των ελληνικών τραπεζών από την ECB. Αυτές είναι και οι σημαντικότερες συνέπειες της ένταξης των Ελληνικών Ομολόγων στο QE.

Εάν όμως, εντέλει, αποφασισθεί ότι απαιτείται τέταρτο μνημόνιο, πώς θα χρηματοδοτηθεί; Μάλλον από τα υπόλοιπα κεφάλαια του τρίτου, που δε θα έχουν χρησιμοποιηθεί, γιατί φαίνεται ότι μπορεί να υπάρξει ένα περίσσευμα 15-20 δις ευρώ. Εδώ υπεισέρχεται και η μεταβλητή του IMF, το οποίο αναμένεται ενδεχομένως να συμβάλλει, αν και τελικά πιστεύουμε ότι θα παραμείνει στο πρόγραμμα σε ρόλο συμβούλου.

Άρα, ζήτημα χρηματοδότησής του Δ΄ Μνημονίου δε φαίνεται να υπάρχει. Άρα, είναι εύκολο για τους Ευρωπαίους να το δεχτούν και να το προτείνουν!

Από εκεί και πέρα, δεν μπορώ να αντιληφθώ πώς η παρούσα κυβέρνηση θα μπορούσε να υπογράψει μία μεσοπρόθεσμη δέσμευση (πάνω από τρία με πέντε χρόνια), που θα εκτείνεται πέραν του 2018. Βεβαίως, σε δημόσιες δηλώσεις κυβερνητικοί παράγοντες υποστηρίζουν αυτό ακριβώς, τοποθετώντας ως χρονολογικό ορόσημο το 2019. Αυτό πάντως φαίνεται λογικό, διότι εάν χρειάζονται μέτρα για το 2018, αυτά θα ληφθούν το 2019, κάτι το οποίο θα μπορούσε να εξασφαλιστεί μέσω μίας επέκτασης του Γ΄ Μνημονίου.

Το πραγματικό πρόβλημα τίθεται ουσιαστικά μετά το 2019. Αυτό είναι προφανώς εκτός του χρονικού ορίζοντα της παρούσας κυβέρνησης και εάν επιμένουν οι θεσμοί, οδηγούμεθα σε αδιέξοδο.

Όμως, υπάρχει ένα σοβαρότερο πρόβλημα που αφορά τη φύση των μνημονίων. Δεν είναι απλοί χάρτες υποχρεώσεων και χρηματοδοτήσεων. Είναι πολύ βαριές συνθήκες των οποίων οι επιδράσεις εκτείνονται πολύ μακρύτερα των οικονομικών ζητημάτων που καταρχήν περιγράφουν ή τέλος πάντων γίνονται ευρέως γνωστά. Αφαιρείται η δυνατότητα διακυβέρνησης. Η τύχη της χώρας εναποτίθεται στα χέρια τεχνοκρατών, που είναι μία πολύ δύσκολη κατάσταση.

Έπρεπε πάσει θυσία να είχαμε αποφύγει το Γ΄ Μνημόνιο, όπου μάλιστα δεν υπήρχαν σοβαροί λόγοι να εμφανιστεί στην εικόνα, και τώρα θα πρέπει πάσει θυσία να αποφύγουμε ένα Δ΄ Μνημόνιο παρόλο που Γ΄ και Δ΄ μπορεί να έχουν υψηλή εξάρτηση. Με άλλα λόγια, το Μνημόνιο Δ΄ ίσως είναι και ένας τρόπος να μεταφερθούν υποχρεώσεις στο μέλλον.

Ως μέλη της Ευρωζώνης (Two Pack requirements), πάντοτε θα έχουμε μία μορφή επίβλεψης κυρίως μέσω των κανονισμών “Two Pack”. Εάν έχουμε χρηματοδοτικά προβλήματα, η επίβλεψη θα είναι αυστηρότερη και όταν βγούμε από το Γ΄ Μνημόνιο θα έχουμε αυστηρότερο πλαίσιο επίβλεψης για λόγους ασφαλείας, όπως και οι υπόλοιπες προγραμματικές χώρες. Όμως άλλο επίβλεψη, άλλο αυστηρή επίβλεψη και άλλο Μνημόνιο. Έχουν πολύ μεγάλη διαφορά που έχει να κάνει με την εθνική κυριαρχία και τη ζωή των Ελλήνων.

Είναι υποχρέωση όλων των μερών να διασφαλίσουμε τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη και να εισέλθουμε σε μία πορεία όσο πιο μακριά μπορούμε από Μνημόνια.

_{1η Δημοσίευση: Το Παρόν της Κυριακής (18/12/2016)}