ΤΟ ΕΒΔΟΜΟ ΠΛΗΘΩΡΙΣΤΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

Διερχόμαστε το έβδομο παγκόσμιο πληθωριστικό επεισόδιο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου ο ρυθμός πληθωρισμού είναι πάνω από 5%. Το πρώτο ήταν την περίοδο 1946-1948 και το προκάλεσαν οι μεταπολεμικοί περιορισμοί στην προσφορά προϊόντων, το δεύτερο ήταν το 1950-1951 και σχετιζόταν με τον πόλεμο της Κορέας με αφορμή πάλι τις διαταραχές στην προσφορά προϊόντων, το τρίτο διαπιστώνεται το 1970 ως αποτέλεσμα της γοργής μεγέθυνσης της δεκαετίας του 1960, το τέταρτο το προκάλεσε βέβαια η κρίση πετρελαίου 1973-1980, με μία αξιόλογη κάμψη στην μέση της τετραετίας, το πέμπτο είχε την αφορμή του στην εισβολή στο Κουβέιτ το 1990 και την επέμβαση στο Ιράκ, και το έκτο εμφανίζεται το 2008, πολύ σύντομο πάντως, λόγω της αύξησης στις τιμές του αερίου.

Οι παγκόσμιες διαταραχές των τιμών δεν μεταφέρονταν με μηχανικό τρόπο στην ελληνική οικονομία. Πάντως μεταπολεμικά, εκτός του κατοχικού πληθωρισμού της περιόδου 1941-1944, η ελληνική οικονομία ακολούθησε τα παγκόσμια πληθωριστικά επεισόδια. Όμως διαπιστώνεται ότι μία μακρά περίοδος υψηλών τιμών που ξεκίνησε το 1973 με την πετρελαϊκή κρίση και ακολούθησε την διεθνή εξέλιξη μέχρι το 1980 συνεχίστηκε, και μέχρι το 1990 (Κουβέιτ) που εμφανίζεται το επόμενο διεθνές πληθωριστικό επεισόδιο. Όμως ο πληθωρισμός στην Ελλάδα παραμένει υψηλός λόγω κυρίως της εγχώριας κυβερνητικής πολιτικής με τις αυξήσεις των ονομαστικών μισθών.

Μετά το 2000, με την είσοδο στο ευρώ, ο πληθωρισμός σταθεροποιείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και μετά το 2010, μαζί με την ύφεση, εμφανίζεται και σημαντικός αποπληθωρισμός. Παρ’ όλα αυτά όμως τα νοικοκυριά δεν αισθάνονται την βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης, διότι μαζί με τον αποπληθωρισμό παρατηρείται και η σοβαρή μείωση του διαθέσιμου εισοδήματός τους κατά 25%-30%.

Σήμερα ζούμε το έβδομο παγκόσμιο πληθωριστικό επεισόδιο, το οποίο εμφανίστηκε στις αρχές του 2021 ταυτοχρόνως με την Ελλάδα. Απαρχή του ήταν βέβαια οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας που προκάλεσαν η Covid και η απότομη επανάκαμψη της ζήτησης μετά την καθήλωση της επιδημίας ενώ ταυτοχρόνως διοχετεύονταν υψηλές δόσεις ενίσχυσης του εισοδήματος και της ζήτησης μέσω της διόγκωσης των δημόσιων χρεών και της νομισματικής χαλάρωσης των κεντρικών τραπεζών.

Στην συνέχεια ο πόλεμος της Ουκρανίας διόγκωσε τις τιμές της ενέργειας, άρα και τον πληθωρισμό, για να φθάσει ο πληθωρισμός στο απόγειό του το καλοκαίρι του 2022. Έκτοτε είναι συνεχώς πτωτικός (και στην Ελλάδα) με μία αυξητική αναλαμπή το καλοκαίρι του 2023, η οποία όμως επανήλθε σε πτωτική πορεία από τον Σεπτέμβριο του 2023.

Η χρήσιμη ιστορία των πληθωριστικών επεισοδίων διδάσκει ότι αυτά διατηρούνται 2-3 χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα τηρηθεί το συγκεκριμένο μοτίβο.

Γενικά, πάντως, βρισκόμαστε στην υποχώρηση του έβδομου πληθωριστικού κύματος.

Δυστυχώς, όμως, τα εισοδήματα των πολιτών έχουν πληγεί και δεν προβλέπεται ότι οι τιμές θα επανέλθουν σε παλαιότερα επίπεδα, δηλαδή ότι θα έλθει αποπληθωρισμός. Μπορεί η αύξηση των τιμών να κατέβει στο επιθυμητό 2%, αλλά η απώλεια των εισοδημάτων λόγω του πληθωριστικού επεισοδίου είναι αναπόφευκτη.

Η λύση βρίσκεται στην αύξηση των εισοδημάτων. Ένας τρόπος καθαρά διασωστικού χαρακτήρα είναι να υπάρχουν δημοσιονομικές ενισχύσεις προς τους περισσότερους ευάλωτους χωρίς να διακυβεύεται η δημοσιονομική ισορροπία. Οριζόντιες δημοσιονομικές λύσεις (μείωση ΦΠΑ) οδηγούν στην εκμετάλλευσή τους από την επιχειρηματική αλυσίδα και αδυνατίζουν την δημοσιονομική θέση. Επειδή μάλιστα πρέπει να περιοριστεί η κατανάλωση της εισαγόμενης ενέργειας, οι ενισχύσεις πρέπει να έχουν επιλεκτικό χαρακτήρα, γιατί αλλιώς δημιουργούμε πρόσθετα προβλήματα όπως η διόγκωση του ισοζυγίου πληρωμών.

Ο πληθωρισμός των τροφίμων είναι ένα διαφορετικό ειδικό φαινόμενο που εδράζεται στην κλιματική αλλαγή και στις φυσικές καταστροφές (Θεσσαλία). Γι’ αυτό και ο πληθωρισμός τους τον Οκτώβριο στην Ελλάδα (9% περίπου) ήταν υψηλότερος από την Ευρωζώνη (7% περίπου).

Είναι εμφανές λοιπόν ότι η λύση ευρίσκεται στο ότι θα πρέπει να αυξηθούν τα εισοδήματα μέσω της αναδιανομής των κερδών που συγκέντρωσαν οι επιχειρήσεις στην πρώτη φάση του πληθωρισμού αλλά και μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας που παράγουν κυρίως οι επενδύσεις. Σε αυτό αναμένεται να παίξουν ρόλο οι συνδικαλιστικές οργανώσεις (όπως στις  ΗΠΑ), αλλά μέχρι στιγμής είναι περιορισμένος ο ρόλος τους και έχει αρνητικό ρόλο το υψηλό ποσοστό ανεργίας.

Πάντως η πενταετία που βρίσκεται μπροστά μας υπόσχεται (υπό κανονικές συνθήκες) μία ουσιαστική συγκριτική βελτίωση του κατά κεφαλήν διαθέσιμου πραγματικού εισοδήματος των Ελλήνων (19.695 ευρώ το 2023), αφού από 62% που είναι σήμερα, θα φθάσει το 68% το 2027 (23.011 για την Ελλάδα και 33.928 της Ευρωζώνης). Αυτό θα συμβεί εάν διατηρηθεί η υπεροχή της Ελλάδος στον ρυθμό μεγέθυνσης σε σχέση με την Ευρωζώνη που παρατηρείται και σήμερα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Εστία της Κυριακής, 19 Νοεμβρίου 2023