ΣΠΟΥΔΑΖΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Έχοντας για σχεδόν τριακονταετία την ευκαιρία να παρακολουθώ, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, τα σχετικά με τη μετάβαση από τη σχολική στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την απασχόληση, είμαι πια σίγουρος ότι ήδη με την έναρξη της κρίσης έχουμε στην Ελλάδα εισέλθει σε μια νέαν περίοδο, στην οποία αλλάζει σημαντικά ο τρόπος που οι απόφοιτοι του Λυκείου και οι οικογένειές τους (θα πρέπει να) αντιλαμβάνονται τις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους και αποφασίζουν.

Γιατί, πρωτίστως, οι σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στοιχίζουν πια αρκετά! Αποτελούν μιαν «ακριβή» επιλογή για την οικογένεια, πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι συνέβαινε μέχρι προ πέντε έστω ετών, σε όλη τη «σε ευμάρεια» περίοδο της μεταπολίτευσης. Ακόμη και στην ευνοϊκή περίπτωση, που ο απόφοιτος καταφέρνει να διασφαλίσει μια θέση δικής του επιλογής σε ακαδημαϊκό ίδρυμα που εδρεύει στον τόπο διαμονής του, οι δαπάνες διαβίωσής του σπουδάζοντας και παραμένοντας για τέσσερα τουλάχιστον χρόνια εκτός της αγοράς εργασίας αποτελούν και θα αποτελούν στο μέλλον σημαντικό οικονομικό βάρος για την οικογένεια. Oι συγκεκριμένοι υπολογισμοί βαρύνουν πλέον κάθε οικογενειακό προϋπολογισμό - εκτός αυτών των (πολύ) ολίγων προνομιούχων.

Και ακόμη περισσότερο «ακριβή» είναι η ως άνω επιλογή, όταν πλέον σήμερα γίνεται κατανοητό ότι, παρά την κακώς εννοούμενη ακαδημαϊκή «ισοδυναμία» των τίτλων σπουδών των διαφόρων Ιδρυμάτων, Σχολών και Τμημάτων, τα οφέλη που αναμένεται να έχει ο σπουδαστής, παρακολουθώντας ένα συγκεκριμένο Πρόγραμμα Σπουδών αντί ενός άλλου, σε διαφορετικό Ίδρυμα ή και Τμήμα δεν μπορεί να είναι τα ίδια. Ακόμη και σε ό,τι αφορά τις γνώσεις που αποκτά και τις ικανότητες που καλλιεργεί καθώς επίσης και τις προοπτικές που του ανοίγονται για μεταπτυχιακές σπουδές ή και για την τοποθέτησή του στην αγορά εργασίας. Αλλοίμονο, μόνο στην Ελλάδα της «ισοπέδωσης», πάντα στο όνομα της «ισοδυναμίας» και της ισονομίας, μπορούσε κάτι τέτοιο να θεωρείται λογικό και επιδιώξιμο (και δίκαιο)!

Τέλος, έχουμε πλέον να κάνουμε με μιαν εμπεδωμένη αλλαγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με τα ιδρύματά μας να αποτελούν μέρος του λεγόμενου Ευρωπαϊκού χώρου Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, προσφέροντας έτσι πολλές δυνατότητες κινητικότητας των σπουδαστών μας στην Ευρώπη, στους οποίους συχνά προσφέρεται και οικονομική στήριξη, με μορφή προγραμμάτων συνεργασίας και υποτροφιών σε άλλα πανεπιστήμια, ή και ευκαιρίες μερικής απασχόλησης, ώστε να ανακουφίζεται σχετικά ο προϋπολογισμός της ελληνικής οικογένειας. Σε αυτά μάλιστα τα χρόνια της βαθιάς και παρατεταμένης κρίσης και της δραστικής μείωσης του βιοτικού επιπέδου.

Ενόψει αυτών των διαπιστώσεων, χρήσιμο θα ήταν, όχι μόνον οι εφετινοί τελειόφοιτοι του Λυκείου, με άλλους να βρίσκονται μπροστά σε περισσότερες και άλλους σε λιγότερες επιλογές (ανάλογα με τις μέχρι σήμερα σχολικές επιδόσεις τους), αλλά και οι τελειόφοιτοι των επόμενων σχολικών ετών, να λάβουν υπόψη τους τα εξής.

Βρίσκονται πράγματι οι νέοι αυτοί, για πρώτη φορά ο καθένας τους, μπροστά σε μιαν απόφαση κρίσιμη, που πρέπει οι ίδιοι να λάβουν. Δεν μπορούν να την «αναθέσουν» σε άλλους, στην οικογένεια ή φίλους-συμβούλους. Και εάν εντέλει καταφέρουν να αποφασίζουν άλλοι εξ ολοκλήρου γι’ αυτούς, να γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα τους «στοιχίσει» περισσότερο στο μέλλον.

Πράγματι, όπως προαναφέρθηκε, η απόφαση αυτή έχει πλέον γίνει πιο δύσκολη, πιο κρίσιμη για το μέλλον. Αλλά όμως, ταυτόχρονα, πρέπει οι νέοι να κατανοούν ότι η συγκεκριμένη απόφαση δεν οδηγεί πια «νομοτελειακά» σε μια μόνο συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αφού ο καθένας και η καθεμιά που τώρα αποφασίζει, είναι ακριβώς αυτός ή αυτή που θα πρέπει να αποφασίσει για να κάνει πολλά άλλα πράγματα, στα επόμενα βήματα στη ζωή του, αρκετές φορές με ανάλογο τρόπο. Με άλλα λόγια, η τωρινή επιλογή ενός Προγράμματος Σπουδών, σε ένα ΑΕΙ ή και ΑΤΕΙ στην Ελλάδα, δεν αποτελεί νομοτελειακό παράγοντα στην πορεία του καθενός μας στο μέλλον.

Για τους απόφοιτους υψηλών επιδόσεων, τους άριστους και καλούς μαθητές, τα πράγματα είναι πιο εύκολα, μια και έχουν αντικειμενικά περισσότερες επιλογές. Αυτό είναι η, προσωρινή, ανταμοιβή τους για την εντατική προσπάθεια της τελευταίας διετίας. Γι’ αυτούς μα και για όσους άλλους δεν έχουν ξεκαθαρισμένες τεχνικές ή επαγγελματικές προτιμήσεις – πράγμα αναμενόμενο («φυσιολογικό») στις μέρες μας –, πρέπει να επισημάνουμε ότι, πάντα, καλύτερη επιλογή αποτελεί η παρακολούθηση προγραμμάτων σπουδών με ευρύτερο περιεχόμενο, σε οποιεσδήποτε από τις επιστημονικές περιοχές των θετικών ή των λεγόμενων θεωρητικών πεδίων. Και βέβαια ότι η εικόνα των ιδρυμάτων και εντέλει η ποιότητα των σπουδών που προσφέρουν είναι πολύ κρίσιμη παράμετρος επιλογής.

Για δε τη μεγάλη πλειοψηφία, στην οποία ανήκουν οι απόφοιτοι με μεσαίες και χαμηλές επιδόσεις, να επισημάνουμε ότι σε αυτούς δίνεται χρόνος και ευκαιρία να αξιοποιήσουν τις σπουδές στην τριτοβάμια εκπαίδευση, έτσι ώστε να ενισχύσουν και διερύνουν το πεδίο γνώσεών τους καθώς και τις ικανότητές τους για ανάλογες αποφάσεις που θα χρειασθεί να λάβουν στο μέλλον.

Κλείνω επισημαίνοντας ότι θα επιθυμούσα πραγματικά αυτό το κείμενο να διαβασθεί από γονείς και εκπαιδευτικούς και, ακόμη καλύτερα, νέους ανθρώπους, ενδεχομένως και νυν τελειόφοιτους Λυκείου. Επιδίωξή μου ήταν και θα παραμείνει, με επόμενα κείμενα, που προσδοκώ οι επιμελητές της ιστοσελίδας In Deep Analysis να δεχθούν να φιλοξενήσουν, να καταδείξω τη σύνδεση των παραπάνω εξελίξεων και της ανάδυσης ενός λιγότερο «ασφαλούς» (σε όρους μάθησης και απασχόλησης) περιβάλλοντος καθώς και τις αναγκαίες πολιτικές διαχείρισής του από τα άτομα και τις κοινωνίες, στον «καιρό της κρίσης»!

* Το κείμενο στηρίζεται σε παλαιότερο άρθρο του υπογράφοντος, που φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, το 2012, με τον ίδιο τίτλο. Δυστυχώς παραμένει επίκαιρο.