ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

Η Γραμματεία της Σύμβασης - Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention for Climate Change) δημοσιοποίησε την έκθεση με τίτλο: «Υγεία και προσαρμογή» σχετικά με τα συμπεράσματα του 10^ου Φόρουμ των Σημείων Επαφής (Focal Point Forum). Στόχος της έκθεσης ήταν τα συμπεράσματα αυτής να ληφθούν υπόψη από το Επικουρικό Σώμα για Επιστημονική και Τεχνολογική Συμβουλή (Subsidiary Body for Scientific and Technological Advice) κατά τη συνάντησή του στις 8-18 Μαΐου 2017. Τα κυριότερα συμπεράσματα της έκθεσης είναι (UNFCCC, 2017):

1. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία ποικιλοτρόπως (άμεσα, έμμεσα και μέσω φυσικών συστημάτων).

2. Οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις στην υγεία, λόγω κλιματικής αλλαγής, διαφέρουν ανά χώρα.

3. Το θέμα της υγείας και της κλιματικής αλλαγής είναι πολύπλοκο, με πολλές αλληλοσυνδέσεις ανάμεσα σε διαφορετικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

4. Υπάρχουν προκλήσεις για την προώθηση της κλιματικής δράσης, ώστε να αντιμετωπισθούν κίνδυνοι για την υγεία των κατοίκων των Μελών της Σύμβασης - Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή.

5. Τα Μέλη της Σύμβασης - Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και ειδικοί πρότειναν δράσεις για συνεργασία μεταξύ φορέων (κυβερνητικών και μη οργανώσεων, πανεπιστημίων κ.λπ.) για την έρευνα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Η υγεία και τα ζητήματα, που ανακύπτουν λόγω κλιματικής αλλαγής, συνθέτουν μία σημαντική συνιστώσα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, το μέγεθος δε αυτής της συνιστώσας αποτυπώνεται μέσω των τριών πρώτων συμπερασμάτων.

Σχετικά με το πρώτο συμπέρασμα, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα την υγεία μέσω των μεταβαλλόμενων καιρικών συνθηκών (θερµοκρασία, βροχοπτώσεις, άνοδος της στάθµης της θάλασσας) και των συχνότερα εμφανιζόμενων ακραίων καιρικών φαινομένων (καύσωνες και καταιγίδες). Έχει καταγραφεί αύξηση θνησιµότητας, λόγω αύξησης της θερµοκρασίας, αλλά και συγχρόνως µειωµένη θνησιµότητα στις λιγότερες θερµές χώρες για τον ίδιο λόγο. Δώδεκα χώρες της ∆υτικής Ευρώπης, µε αναπτυγµένα συστήµατα υγείας, ανέφεραν περισσότερους από 70.000 θανάτους λόγω του καύσωνα του καλοκαιριού του 2003 (World Health Organization, 2017 - Τράπεζα της Ελλάδος, 2011). Παραδείγματα ασθενειών, που συνδέονται με υπερβολική ζέστη είναι καρδιαγγειακές, αναπνευστικές και νεφρικές νόσοι, διαβήτης, υπερθερμία, πνευματικής υγείας προβλήματα και πρόωρες γεννήσεις (White House, 2016 - Τράπεζα της Ελλάδος, 2011).

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει έμμεσα την υγεία μέσω περιβαλλοντικών αλλαγών και οικολογικών διαταραχών, που προκαλεί. Έχει παρατηρηθεί µεγαλύτερη συχνότητα επιδηµιών µεταδοτικών ασθενειών (ασθένειες, που μεταδίδονται με διαβιβαστές (αρθρόποδα-φορείς)), λόγω πληµµυρών και ακραίων καιρικών φαινοµένων. Οι ασθένειες μεταδίδονται μέσω δαγκώματος από τρωκτικά και τσιμπήματος από άλλους διαβιβαστές όπως κουνούπια, μύγες, τσιμπούρια, σκνίπες και κοριούς, τα οποία φέρουν τον λοιμογόνο παράγοντα. Ο τρόπος επίδρασης των κλιματικών αλλαγών στα λοιμώδη νοσήματα ποικίλει, καθώς τόσο ο αναπαραγωγικός ρυθμός των διαβιβαστών, όσο και η δραστηριότητά τους επηρεάζεται. Παράδειγμα η ελονοσία, που είχε εξαλειφθεί στη νότιο Ευρώπη, αλλά παρατηρείται σταδιακή αύξηση των κρουσμάτων. Η αύξηση αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα το κουνούπι (το ανωφελές - το γένος αυτών των κουνουπιών είναι ο φορέας της ελονοσίας και των ασθενειών της εγκεφαλίτιδας και φιλαρίασης (Wikipedia, 2017; Doctoranytime, 2013)) να επικρατεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επίσης, ακραία καιρικά φαινόμενα, που συνέβησαν σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας, συντέλεσαν στην επανεμφάνιση της ελονοσίας σε χώρες, όπου η νόσος είχε εξαλειφθεί. Αυτό συνέβη λόγω μετακίνησης του πληθυσμού. Παραδείγματα μεταδοτικών ασθενειών, που λόγω κλιματικής αλλαγής αναμένονται σε αύξηση εμφάνισης είναι: ιός του Δυτικού Νείλου, ελονοσία, δάγκειος πυρετός, νόσος του Lyme κ.ά. (ΚΕΕΛΠΝΟ, 2017).

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την υγεία μέσω φυσικών συστημάτων οδηγώντας σε: α) χαµηλότερης ποιότητας νερό, αέρα και φαγητό, β) μεταβολές του οικοσυστήµατος, της γεωργίας, της βιοµηχανίας, των οικισµών και της οικονοµίας, γ) διάφορες επιπτώσεις, που προκαλούνται σε πληθυσµούς, που πλήττονται από υποβάθµιση περιβάλλοντος και από οικονοµικά προβλήµατα λόγω κλιµατικής αλλαγής (π.χ. διατροφικά ή ψυχολογικά προβλήµατα). Παρατηρούνται υπολογίσιµες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία λόγω της µετακίνησης πληθυσµών, εξαιτίας της αύξησης της στάθµης των θαλασσών και της αυξηµένης συχνότητας ακραίων καιρικών φαινοµένων. Οι πλημμύρες μπορούν να αναγκάσουν τις κοινότητες να μετεγκατασταθούν (UNFCCC, 2017). Οι πιο ζεστές μέρες και νύχτες, καθώς και η αλλαγή των βροχοπτώσεων μειώνουν την ποσότητα και την ποιότητα του νερού και μειώνουν την τροφική ασφάλεια (συνέπεια ο υποσιτισμός). Ταυτόχρονα, λόγω κλιματικής αλλαγής σημειώνονται έντονες βροχοπτώσεις, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης του πόσιμου νερού και πρόκλησης ασθενειών.

Οι προαναφερθείσες επιπτώσεις είναι περισσότερο έντονες στις πλέον ευάλωτες οµάδες, λόγω κλιµατικής αλλαγής, οι οποίες είναι (Τράπεζα της Ελλάδος, 2011):

Οι ηλικιωµένοι,

τα παιδιά,

τα άτοµα µε χρόνια προβλήµατα υγείας, που βρίσκονται σε συνεχή ιατρική παρακολούθηση,

οι φτωχοί µε προβληµατική διατροφή και υποσιτισµό, που κατοικούν σε περιοχές χαµηλού εισοδήµατος µε δύσκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας,

οι κάτοικοι νησιώτικων και ορεινών περιοχών, που παρατηρείται λειψυδρία και δυνατότητα εξεύρεσης υγιεινής τροφής,

μετανάστες, που βρίσκονται σε κοινωνικό αποκλεισµό από την αγορά εργασίας, τις κοινωνικές και υγειονοµικές υπηρεσίες.

Οι κυριότερες εκτιμήσεις από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις και τις ομάδες, που πλήττονται περισσότερο, είναι ότι:

• Για τη χρονική περίοδο 2030-2050, αναμένεται ότι η κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει περίπου 250.000 επιπλέον θανάτους, ανά έτος, λόγω υποσιτισμού, ελονοσίας, διάρροιας και θερμικού στρες (WHO, 2017).

• Τα άμεσα κόστη για την υγεία λόγω κλιματικής αλλαγής (εξαιρουμένων δαπανών σε τομείς που καθορίζουν την υγεία, όπως η γεωργία, νερό και η υγιεινή) εκτιμάται ότι θα είναι μεταξύ 2-4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, ετησίως, έως το 2030.

• Περιοχές με χαμηλού επιπέδου υποδομές υγείας -κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες- δεν θα είναι ικανές να ανταποκριθούν στις ανάγκες, που προκαλεί η κλιματική αλλαγή χωρίς βοήθεια για προετοιμασία στην προσαρμογή σε αυτήν.

Η συμφωνία του Παρισιού περιλαμβάνει άρθρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, αλλά οι προσπάθειες οφείλουν να εντατικοποιηθούν και να συνταχθούν σχέδια δράσης.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

^{UNFCCC, 2017. Human health and adaptation: understanding climate impacts on health and opportunities for action. Synthesis paper by the secretariat}

^{Τράπεζα της Ελλάδος, 2011. Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής - Κλιματική Αλλαγή και Υγεία. Συντελεστές: Ιωάννης Υφαντόπουλος, Ανδρέας Παπανδρέου, Δημοσθένης Παναγιωτάκος, Αναστάσιος Πατωκός, Δήμητρα Λάτσου}

^{World Health Organization (WHO), 2017}

^{White House, 2016}

^{Wikipedia, 2017}

^{Doctoranytime, 2013}

^{ΚΕΕΛΠΝΟ, 2017}