ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ

Η Συμφωνία του Παρισιού (ΣΠ) τίθεται σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016, καθώς εκπληρώθηκαν οι δύο απαιτούμενες προϋποθέσεις για να ξεκινήσει η εφαρμογή της. Η πρώτη αφορούσε την επικύρωσή της από τουλάχιστον 55 Μέλη της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή. Η απαίτηση πραγματοποιήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2016 (Η Συμφωνία του Παρισιού - κατάσταση επικύρωσης, 2016). Η δεύτερη αφορούσε το ελάχιστο ποσό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που θα έπρεπε να αναλογεί στα κράτη, τα οποία την είχαν επικυρώσει. Αυτό το ποσό είχε καθορισθεί τουλάχιστον στο 55% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που θα είχαν συνολικά οι χώρες, οι οποίες θα είχαν καταθέσει στο Θεματοφυλάκιο (Depositary) των Ηνωμένων Εθνών την επικύρωση, αποδοχή ή προσχώρησή τους στην συμφωνία. Η δεύτερη πραγματοποιήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2016. Με βάση τη συμφωνημένη διαδικασία, κατά την 30η ημέρα μετά την ημερομηνία κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν οι δύο προϋποθέσεις, η ΣΠ τίθεται σε ισχύ.

Η πρώτη ενότητα της Συνόδου των Μελών, που θα είναι και συνάντηση των Μελών για τη Συμφωνία του Παρισιού (Meeting of the Parties to the Paris Agreement (CMA1) θα πραγματοποιηθεί στο Μαρρακές μαζί με τη  Σύνοδο των Μελών για τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και τη Συνάντηση των Μελών για το Πρωτόκολλο του Κιότο (COP 22 and CMP 12) (Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), 2016).

Η ΣΠ διαδέχεται το Πρωτόκολλο του Κιότο (ΠΚ) και διαμορφώνει ένα νέο πλαίσιο δράσεων, καθώς οι δύο επίσημες συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή έχουν τις ακόλουθες διαφορές ως προς τα κύρια χαρακτηριστικά τους (Το κείμενο της Συμφωνίας του Παρισιού, 2016 και Πρωτόκολλο του Κιότο, 1997):

Στόχος: Το Πρωτόκολλο του Κιότο (ΠΚ) αναφερόταν στη μείωση της κλιματικής αλλαγής (άρθρα 2 και 3), ενώ η Συμφωνία του Παρισιού αφορά μείωση (άρθρα 2, 3, 4, 5 και 6), προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (Άρθρο 7) και χρηματοδότηση (Άρθρο 9).

Προσέγγιση: Το ΠΚ αποτελεί προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω (οι αναπτυγμένες χώρες έχουν συγκεκριμένους στόχους για τις εθνικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να συμβάλλουν στη μείωση της κλιματικής αλλαγής (Άρθρα 2, 3 και Παράρτημα Β του ΠΚ)). Αντίθετα, η ΣΠ  χαρακτηρίζεται ως από κάτω προς τα πάνω προσέγγιση (καθώς υπάρχει ένας στόχος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που αφορά όλες μαζί τις χώρες και κάθε μία τους με τις Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές συμβάλλει στην επίτευξη αυτού του στόχου (άρθρο 2 για το παγκόσμιο στόχο και Άρθρα 3 και 4 για τις Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές)).

Κάλυψη παγκόσμιων εκπομπών: Στο ΠΚ υπάρχει όρος κάλυψης του 14% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στη δεύτερη φάση (European Parliament, 2015). Στη Συμφωνία του Παρισιού, το 99% των εκπομπών καλύπτονται από τις ήδη υποβληθείσες Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές (European Parliament, 2016 και 2015).

Διάρκεια: Το ΠΚ ξεκίνησε με φάση υλοποίησης την χρονική περίοδο 2008-2012 (Άρθρο 3), αλλά ακολούθησε και δεύτερη φάση η 2013-2020 (Η τροποποίηση της Ντόχα (Doha Amendment) που ήταν το αποτέλεσμα της Συνόδου στο Kατάρ, το έτος 2012, αναφέρονταν στην δεύτερη φάση). Η ΣΠ δεν έχει προσδιορισμένη χρονική διάρκεια, υπάρχει όμως άρθρο, που αναφέρεται σε ανασκόπηση των εκθέσεων κάθε 5 έτη (Άρθρο 14).

Εφαρμογή: Στο ΠΚ μόνο οι αναπτυγμένες χώρες έχουν στόχους (μείωσης, συγκράτησης ή συγκεκριμένης αύξησης) των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Παράρτημα Β του ΠΚ). Στην ΣΠ, οι χώρες που δεσμεύονται, οφείλουν να έχουν συνεισφορές μείωσης (εθνικά προσδιορισμένες) (Άρθρα 3 και 4).

Μηχανισμοί: Στο ΠΚ για την επίτευξη των στόχων μείωσης υπάρχουν οι τρεις μηχανισμοί, ο Από Κοινού Εφαρμογής (Joint Implementation), ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) και η Διεθνής Εμπορία Εκπομπών (International Emission Trading)(Άρθρα 6, 12 και 17). Στη ΣΠ υπάρχουν εθνικά προσδιορισμένες συνεισφορές και εθελοντική συνεργασία μεταξύ των μελών (Άρθρα 3 και 4 για τις εθνικά προσδιορισμένες συνεισφορές, Άρθρο 6 για μηχανισμούς που στοχεύουν στη μείωση, Άρθρα 7 και 8 που αφορούν μηχανισμούς για την προσαρμογή, Άρθρο 9 που αφορά χρηματοδότηση για μείωση και προσαρμογή, Άρθρο 10 που αφορά μηχανισμούς για τεχνολογία).

Συμμόρφωση: Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης υπάρχει αποκλεισμός από την εμπορία εκπομπών και επιπλέον μειώσεις εκπομπών στη δεύτερη δεσμευτική περίοδο (Αρχικά η μη συμμόρφωση αναφερόταν στο Άρθρο 18 του ΠΚ, ενώ η τροποποίηση της Ντόχα κάλυψε τα αναγκαία θέματα). Στη ΣΠ υπάρχει μηχανισμός μη αναστρέψιμος, αλλά όχι ακόμη με την ίδια σαφή περιγραφή όπως εκείνου του ΠΚ (Άρθρο 15). 

Διαφάνεια: Στο ΠΚ υπάρχουν διαφορετικές απαιτήσεις για αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες (Άρθρο 10). Στη ΣΠ υπάρχουν παρόμοιες απαιτήσεις για όλα τα μέλη (Άρθρο 13).

Συνθήκες επικύρωσης: Και οι δύο είχαν τις ίδιες προϋποθέσεις για να τεθούν σε ισχύ, αλλά το ΠΚ με χρονικό διάστημα, από την ημέρα εκπλήρωσης των συνθηκών, τις 90 ημέρες. Τελικά, το ΠΚ τέθηκε σε ισχύ το 2005, 8 χρόνια μετά από τη Σύνοδο των Συμβαλλομένων Μελών κατά την οποία συμφωνήθηκε (Άρθρο 25). Η ΣΠ επικυρώνεται και τίθεται σε ισχύ σχεδόν ένα χρόνο μετά τη Σύνοδο των Συμβαλλομένων Μελών (Άρθρο 21).

Η εφαρμογή της ΣΠ ξεκινάει με καλύτερους οιωνούς συγκριτικά με εκείνη για το ΠΚ. Οι ΗΠΑ, ανάμεσα στις 10 χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, δεν έχουν επικυρώσει το ΠΚ, επικύρωσαν όμως τη ΣΠ (με 17.89% - κατάθεση επικύρωσης στις 3 Σεπτεμβρίου 2016) (Κατανομές των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά χώρα, 2016). Αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες έχουν καταθέσει τις Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές τους και δεσμεύονται να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι συζητήσεις κατά τη συνάντηση στο Μαρρακές, από 7-18 Νοεμβρίου 2016, αναμένεται να συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη και ομαλότερη εφαρμογή της νέας συμφωνίας.

Βιβλιογραφία:

^{Η συμφωνία του Παρισιού - κατάσταση επικύρωσης, 2016.} 

^{Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), 2016.}

^{Το κείμενο της Συμφωνίας του Παρισιού, 2016.} 

^{Πρωτόκολλο του Κιότο, 1997.}

^{European Parliament, 2015. At a glance - Plenary - 4 June 2015 - Doha Amendment to the Kyoto Protocol.}

^{Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (European Council), 2016.}

^{European Parliament, 2016. Briefing - the Paris Agreement, A new framework for global action.}

^{Κατανομές των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά χώρα, 2016.}