Η ΕΥΡΩΠΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΥΠΑΡΞΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Ο καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Πίτερ Χολ, σε  συνέντευξή του το 2018 , μιλώντας για το μέλλον της Ευρώπης, ανέφερε  ότι παρά τα προβλήματά της η Ευρώπη μοιάζει σαν μια όαση κοινής λογικής μεταξύ των πολιτικών ερήμων επί των οποίων ηγούνται ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Ντόναλντ Τραμπ. Και τόνισε χαρακτηριστικά ότι πολύ σπάνια έχει αντιμετωπίσει η ευρωπαϊκή ήπειρος τόσο απρόβλεπτους πολιτικούς ηγέτες, και ότι το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ευνοήσει ευρύτερη συνεργασία ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, όμως η ευρύτερη αυτή συνεργασία, που ο καθηγητής Πίτερ Χολ προτείνει, δεν φαίνεται να είναι εφικτή. Απόδειξη  το προσφυγικό πρόβλημα, το οποίο ενώ θίγει όχι μόνο τις χώρες που πλήττονται αλλά την Ευρώπη ολόκληρη, μοιάζει να μη συγκινεί τους ευρωπαίους ηγέτες.

Ο αρχιτέκτονας της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας για το «προσφυγικό», Γκέραλντ Κνάους, είχε κρούσει, το 2016, τον κώδωνα κινδύνου για την τήρηση της συμφωνίας και παράλληλα είχε εξηγήσει τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα επισημαίνοντας τα εξής : «Καθώς η Ευρώπη ζητά διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, η Ελλάδα πρέπει να πιέσει την Ε.Ε. ώστε να εφαρμόσει κατά γράμμα τη συμφωνία για το «προσφυγικό», και η Ευρώπη να στείλει παράλληλα μήνυμα στην Τουρκία ότι θα είναι αυστηρή στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θα της δοθεί όμως απελευθέρωση της βίζας, εφόσον τηρηθεί το καθεστώς ασφαλούς χώρας». Αυτά πρότεινε ο Κνάους, γιατί όπως επισήμανε, εξαιτίας της έλλειψης έξυπνης διπλωματίας και σωστών χειρισμών, είμαστε ένα βήμα πριν την κατάρρευση. Όσο για την Ελλάδα προέβλεψε ότι, όπως έχουν τα πράγματα, που κάθε μέρα μπαίνουν 100 πρόσφυγες στην Ελλάδα και στην Τουρκία επιστρέφουν 100 κάθε μήνα, είναι φανερό ότι η συμφωνία καταρρέει. Η μόνη αισιόδοξη σκέψη που εξέφρασε ο Κνάους ήταν ότι οι επιπτώσεις από την κατάρρευση θα είναι τόσο μεγάλες, που κάποια «συμμαχία προθύμων» -όπως είπε χαρακτηριστικά- ίσως καταφέρει να πείσει την Τουρκία να συνεργαστεί.

Οι εκτιμήσεις του Κνάους περιορίστηκαν, βέβαια, στην πολιτική διαχείριση του προβλήματος, χωρίς καμία αναφορά στον ανθρώπινο παράγοντα, χωρίς καμία διάθεση ανθρωποκεντρικής προσέγγισης του προβλήματος. Οι πρόσφυγες όμως είναι και αυτοί άνθρωποι, και πρόσφυγες δεν θα υπήρχαν, αν η Τουρκία δεν έδειχνε τέτοια εμμονή στον πόλεμο. Εύλογα, λοιπόν προκύπτει το ερώτημα : πώς είναι δυνατόν η Ε.Ε. να μην αντιλαμβάνεται ότι εφόσον ο πόλεμος συνεχίζεται , το πρόβλημα των προσφύγων διογκώνεται και απειλεί την ειρήνη ; Ας μη λησμονούμε, βέβαια, ότι οι πόλεμοι, όπως μας δίδαξε ο Πλάτων , «διά την των χρημάτων κτήσιν πάντες γίγνονται»!

Το πρόβλημα των προσφύγων έχει ήδη γίνει δυσεπίλυτο και κινδυνεύει και αυτή η ύπαρξη της Ενωμένης Ευρώπης. Η Ευρώπη, αν θέλει πράγματι να συνεχίσει να είναι «ενωμένη», θα πρέπει να βρει τον τρόπο σύνδεσης των δικών της δυνάμεων σε ένα πολιτειακό οικοδόμημα, στηριγμένο στις ανθρωπιστικές αρχές και αξίες των οραματιστών της. Θα πρέπει να αναζητήσει έναν «νέο Ουμανισμό» ανεκτικό στην πολυπολιτισμικότητα και προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα των κοινωνιών, για μια Ευρώπη των πολιτών, των θεσμών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στέλλα Πριόβολου, Ομ. Καθηγήτρια

Ειδική Γραμματέας του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 8 Μαρτίου 2020