Ο Μετασχηματισμός της Ελληνικής Αγοράς Εργασίας και η σημασία της Διά Βίου Μάθησης

Στο πλαίσιο του συνεδρίου που διοργάνωσε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του ΕΚΠΑ, οι Διονύσιος Βαλσαμής και Παναγιώτης Κωνστανταράκος (επιστημονικοί συνεργάτες E-Learning, ΕΚΠΑ) συνέβαλαν μιλώντας για τον μετασχηματισμό της ελληνικής αγοράς εργασίας και τον ρόλο της διά βίου μάθησης στην ενίσχυση των επαγγελματικών Δεξιοτήτων.

Συγκεκριμένα, σκοπός της εργασίας τους είναι να εστιάσει στις μεταβολές που συντελούν στο μετασχηματισμό του παραγωγικού προτύπου της ελληνικής οικονομίας. Εν συνεχεία, επιχειρείται η διερεύνηση των αναντιστοιχιών στις δεξιότητες στην αγορά εργασίας. Για το σκοπό αυτό, παρουσιάζονται τα επίπεδα δεξιοτήτων στην ελληνική οικονομία κατά σειρά σπουδαιότητας και πώς αναμένονται να μεταβληθούν ως το 2027. Τέλος, παρουσιάζονται προτάσεις πολιτικής που δύναται να θεραπεύσουν αυτές τις αναντιστοιχίες και θα συμβάλουν στην ανάπτυξη σύγχρονων επαγγελματικών δεξιοτήτων. Η σύνδεση της αγορά εργασίας με την εκπαίδευση κρίνεται ύψιστης σημασίας και προς το σκοπό αυτό η διά βίου μάθηση καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο.

Η αγορά εργασίας αποτελεί ένα ευμετάβλητο σύστημα το οποίο επηρεάζεται από τις γενικές συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία και το κλίμα αβεβαιότητας (Petrakis et al. 2014, Kellog. 2014, Baker et al. 2011). Η ανησυχία σχετικά με την επικράτηση υψηλών επιπέδων αβεβαιότητας έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια με αφορμή τις μεγάλες πολιτικές και γεωστρατηγικές αλλαγές, την πρόσφατη πανδημία Covid-19, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση.

Οι συνέπειες της πανδημίας Covid-19 και η Βιομηχανία 4.0 έδρασαν καταλυτικά στην διαμόρφωση της αγοράς εργασία στην Ελλάδα και στον κόσμο. Ουσιαστικά, δημιουργείται μια συνθήκη όπου μακροπρόθεσμες δυνάμεις (αυτοματοποίηση και νέες τεχνολογίες) και βραχυπρόθεσμες δυνάμεις (εμβάθυνση της αυτοματοποίησης λόγω των ανακατατάξεων του Covid-19 και της ενεργειακής κρίσης) δρουν κατά τρόπο καταλυτικό και αλληλοσυμπλέκονται.

Οι εξελίξεις αυτές στην αγορά εργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς οι ανακατατάξεις που προκαλούνται μεταφράζονται σε (α) αύξηση της ανεργίας για κάποια επαγγέλματα και κλάδους, και (β) σε αύξηση της βαρύτητας κάποιων επαγγελμάτων που δεν παρουσίαζαν πριν την αντίστοιχη πυκνότητα εργασιακής συγκέντρωσης. Οι ανακατατάξεις αυτές δημιουργούν απαιτήσεις δεξιοτήτων και γνώσεων στην αγορά εργασίας.

Το επίπεδο δεξιοτήτων και ικανοτήτων για την Ελλάδα κινείται κάτω από το μέσο όρο των χωρών (OECD. 2018, Pisinas. 2022). Ως εξήγηση του φαινομένου αυτού, προκύπτει το γεγονός πως η εκάστοτε παραγωγική δομή της οικονομίας διαμορφώνει τη ζήτηση εργασίας και τις απαιτούμενες δεξιότητες. Έτσι για την ελληνική αγορά εργασίας, η ζήτηση και η αντιστοιχία των δεξιοτήτων-ικανοτήτων είναι ανάλογη των απαιτήσεων της παραγωγής που σχετίζεται κυρίως με προϊόντα χαμηλής και μεσαίας εξειδίκευσης (Petrakis. 2022).

Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες εξελίξεις διαμορφώνουν νέα δεδομένα στην εκπαιδευτική διαδικασία και την εργασιακή εξειδίκευση, με αποτέλεσμα την αναμόρφωση του εργατικού δυναμικού ως προς τα χαρακτηριστικά του, λόγω των αναγκών που επιβάλλει η αγορά της εργασίας. Ως εκ τούτου, η δια βίου μάθηση είναι καθοριστικής σημασίας για τη συνεχή κατάρτιση και εξέλιξη των εργαζόμενων και των επαγγελμάτων.