ΝΤΟΠΙΓΚ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ (EVOLUTION)

Για να διαπιστώσει κανείς τις πιθανότητες εξάλειψης μιας δυσάρεστης ανθρώπινης συμπεριφοράς και ίσως και για να εφαρμόσει λύσεις, θα πρέπει να ανατρέξει στην βιολογική εξέλιξη (Evolution). Θα αναφερθούμε μόνο σε βασικά ζητήματα που αφορούν στο Ντόπιγκ (η εκτός κανονισμών χρήση ουσιών ή άλλων μέσων για αύξηση της αθλητικής απόδοσης). Υπάρχουν 3  σχετικά θέματα στη  εξελικτική βιολογία:

 α) Για τον Homo Sapiens αλλά και καθε βιολογικό ον ισχύει, σε πρώτη προτεραιότητα, μόνο ο εαυτός του και το συμφέρον του (εγωισμός – Δαρβινικό δόγμα). Ακόμα και η ονομαζόμενη αλληλεγγύη είναι ανταποδοτική και εξελίχθηκε από την ανάγκη αυτοπροστασίας μικρών οικογενειών σε νέα περιβάλλοντα κινδύνων και αναζήτησης των  διαφορετικών ειδών διαθέσιμης τροφής, μετά την μετάβαση των ανθροποειδών, πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια, από το τροπικό δάσος στη σαβάννα (μεγάλες εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση  σε  περιοχές τροπικής ζώνης).  Έτσι μερικές οικογένειες δημιούργησαν ομάδες αλληλοπροστασίας και αλληλοβοήθειας (σε βοηθώ γιατί περιμένω να με βοηθήσεις και εσύ) ως την πρώτη  εκδήλωση  κοινωνικότητας.

β) Η εξαπάτηση είναι βασικό στοιχείο της εξέλιξης. Πολλοί βιολόγοι την θεωρούν ως μία από τις αιτίες της ραγδαίας αύξησης του όγκου του εγκεφάλου (από 600 γραμμάρια στα πρώιμα ανθρωποειδή στα 1.500 γρ. στον σημερινό άνθρωπο). Την εξαπάτηση – για ίδιο όφελος επιβίωσης και αναπαραγωγής – την συναντάμε σε πολλές συμπεριφορές του Homo Sapiens.

γ) Η συνεξέλιξη (Co-Evolution). Δηλαδή η, ανταγωνιστική συνήθως, εξέλιξη δύο διαφορετικών όντων σε αμοιβα(ία εξάρτηση.   Ένα ον αυξάνει την ταχύτητά του στο βάθος του χρόνου μέσω επιλογής) για να μπορεί να προλάμβάνει το θήραμα , το θήραμα αυξάνει εκ νέου την ταχύτητά του για να μπορεί να ξεφεύγει, και η ιστορία επαναλαμβάνεται και από τις δύο πλευρές. Η συνεξέλιξη είναι πολύ συχνή στην βιολογική εξέλιξη.  Κλασικό παράδειγμα πολιτισμικής ανταγωνιστικής συνεξέλιξης  είναι ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Αυτού του είδους η συνεξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή. Στην προκειμένη περίπτωση την Σοβιετική Ένωση.

Ας συνδέσουμε αναλογικά αυτές τις συμπεριφορές στην εξέλιξη με την πραγματικότητα του ντόπιγκ;

α) Ο πρωταθλητισμός προάγει σημαντικά τον εγωισμό, οι αθλητές επιδόσεων δρουν μόνο για τον εαυτό τους. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι ένας αθλητής Μαραθωνίου θα σταματήσει για να βοηθήσει συναθλητή του που έπεσε. Η συμπεριφορά του αθλητού και της αθλήτριας,που είθελαν με κάθε θυσία να αποφύγουν τον έλεγχο ντόπιγκ στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας (2004), με πρόφαση ένα ανύπαρκτο  τροχαίο ατύχημα, έθεσαν σε κίνδυνο την διοργάνωση και εξέθεσαν τη χώρα διεθνώς, όμως αυτό δεν τους σταμάτησε!

β) Το ντόπιγκ είναι καθαρή προσπάθεια εξαπάτησης θεσμών και συναθλητών και παρ’όλες τις ποινές εξακολουθεί να υπάρχει. Το χειρότερο είναι η εξαπάτηση των συναθλητών αλλά αυτό δεν τονίζεται αρκετά ή και καθόλου  Το κόστος ουσιών για ένα αθλητή μπορεί να φτάνει και τα 30.000 δολάρια και να μεταφράζεται και σε σοβαρές παθήσεις (καρκίνος) και ποινές*. Όμως το ατομικό, έστω         προσωρινό , κέρδος υπερτερεί.     

γ) Υπάρχει μία συνεξέλιξη μεταξύ WADA  (World Anti-Doping Agency)  η οποία ελέγχει και προσπαθεί να βρει τρόπους ανίχνευσης των ουσιών στο αίμα και τα ούρα των αθλητών αφενός και αφετέρου της χημικής βιομηχανίας(?) ή/και χημικών οι οποίοι προσπαθούν (αλλάζοντας μια χημική ρίζα μιας ουσίας ντόπιγκ π.χ. ενός αναβολικού- στεροειδούς να αδρανοποιήσουν τα Test της WADA, η οποία με τη σειρά της βρίσκει νέους τρόπους ανίχνευσης και ούτω καθ’ εξής. Η αντίστοιχη Ελληνική Οργάνωση Καταπολέμισης του Ντόπιγκ είναι η ΕΟΚΑΝ.

Κρατική εκμετάλλευση

Και τις τρεις ιδιότητες μαζί χρησιμοποίησαν ορισμένα κράτη, όπως Ανατολική (τότε) Γερμανία, Κίνα, Σοβιετική Ένωση, για να έχουν πολιτικά οφέλη, σε βάρος της υγείας (Καρκίνοι) των πολιτών – αθλητών τους. Η χρήση απαγορευμένων ουσιών στον αθλητισμό (αναβολικά στεροειδή και αμφεταμίνες) έγινε από την ναζιστική Γερμανία αλλά και τις ΗΠΑ (σε πιλότους στον πόλεμο Βιετνάμ) ) για να αυξήσουν την αντοχή των στρατιωτών και πιλότων και  την επιθετικότητά τους. Τα αναβολικά στεροειδή αυξάνουν την επιθετικότητα και οι αμφεταμίνες την αντοχή! Η συνήθης αμφιθυμία ηθικής: Καταπολέμηση με ταυτόχρονη χρήση όποτε συμφέρει!

Ντόπιγκ χωρίς χημικές ουσίες

Σε  αθλητές επιδόσεων οι κύκλοι συμφερόντων χρησιμοποιούσαν (χρησιμοποιούν ακόμα;) και μεταγγίσεις αίματος, κυρίως σε ποδηλάτες του γύρου της Γαλλίας με μεγάλες υψομετρικές διαφορές, ώστε να αυξήσουν τον αριθμό των ερυθροκυττάρων   και επομένως και την οξυγόνωση εγκεφάλου και μυικού συστήματος   σε μεγάλα ύψη, χωρίς να ενδιαφέρονται για τον υπαρκτό κίνδυνο θρόμβωσης Αυτή συμπεριφορά ανήκει στην συνεξέλιξη με παράκαμψη των μεθόδων χημικής ανίχνευσης .

Γονιδιακοί μηχανισμοί ως Ντόπιγκ

Το 2006 ψηφίστηκε νόμος στις ΗΠΑ ο οποίος απαγορεύει χρήση γονιδιακών μηχανισμών ως Ντόπιγκ στον αθλητισμό. Δεν είμαι πληροφορημένος εάν η WADA είναι τεχνικά προετοιμασμένη για τέτοιους ελέγχους , εάν έχουν γίνει κι με ποιά αποτελέσματα.

Υπάρχει λύση;

Λύση με δυνατότητα μόνο περιορισμού και όχι εξάλειψης του Ντόπιγκ:

α) Συχνοί έλεγχοι σε προπονητικά διαστήματα

β) Φύλαξη δειγμάτων αίματος για τουλάχιστον 10 χρόνια (αναδρομικοί έλεγχοι με νέες τεχνικές στα τότε αρνητικά δείγματα και με αναδρομικές ποινές.).

 γ) Ποινές που ξεπερνούν τα οφέλη: επιστροφή κρατικών εξόδων, εξόδων προπονήσεων, ταξιδιών και παραμονής σε αγώνες, επιδοτήσεων, αμοιβών, απονομής στρατιωτικών βαθμών και μισθιδοσίας,   ισόβιος αποκλεισμός, επιστροφή όλων ανεξαιρέτως των μεταλλίων!

δ) Εκτεταμένοι και συχνοί έλεγχοι αθλητών με «λαμπρές» επιδόσεις και αθλητών που εμφανίστηκα με μεγάλες επιδόσεις από το πουθενά.

 ε) Περιορισμός αμοιβών (π.χ. Diamond League)

Ως επίλογος

Το Ντόπιγκ υποστηρίζεται από βιολογικά εγκατεστημένες συμπεριφορές και  γι’αυτόν τον λόγο είναι δύσκολο να εκριζωθεί παρ’όλες τις επιτεύξεις της πολιτισμικής εξέλιξης. Νόμοι και κανονισμοί έχουν πιθανότητα επιτυχίας μόνο εάν δεν συγκρούονται   με βιολογικά εγκατεστημένες συμπεριφορές.

Βιβλιογραφία

M.Eigen: Stufen zum Leben. Die frühe Evolution im Visier der Molekularbiologie. (Βήματα προς τη ζωή. Τα πρώτα στάδια της εξέλιξης  στο στόχαστρο της μοριακής βιολογίας)     Piper, München 1993

E.Mayr: What Evolution is (Τι είναι εξέλιξη). Basic Books 2001,     σε ελληνική μετάφραση, Κάτοπρον, Αθήνα 2005

V. Sommer: Lob der Lüge (‘Επαινος στο ψέμα). Hirzel, Stuttgart 2016

E.Voland, R.Voland: Evolution des Gewissens  [H εξέλιξη της (ηθικής) συνείδησης]. Hirzel, Stuttgart 2014