ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Το οικονομικό-πολιτικό σκηνικό στην Ανατολική Μεσόγειο αλλάζει σημαντικά, καθώς η Αραβική Άνοιξη, η εντεινόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή και οι οξύτατοι ενεργειακοί ανταγωνισμοί μεταβάλλουν το περιβάλλον της περιοχής.

Σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις στην περιοχή έχει παίξει η Αραβική Άνοιξη (2010-2011), οι διαδηλώσεις δηλαδή στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο, εμφύλια σύρραξη στη Λιβύη, εξεγέρσεις στο Μπαχρέιν, τη Συρία και την Υεμένη, μεγάλες διαδηλώσεις στην Αλγερία, το Ιράν, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Μαρόκο και το Ομάν, μικρότερες οργανωμένες διαμαρτυρίες το Τζιμπουτί, το Κουβέιτ, το Λίβανο, τη Μαυριτανία, τη Σαουδική Αραβία και το Σουδάν). Το επαναστατικό κύμα διαδηλώσεων και διαμαρτυριών, που έλαβε χώρα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική από τις 18 Δεκεμβρίου του 2010, είχε ως κοινό γνώρισμα την αντίσταση με καμπάνιες, απεργίες, πορείες, καθώς και αντίσταση στη χρήση κοινωνικών δικτύων, για την οργάνωση, την επικοινωνία, και την ενημέρωση περί των προσπαθειών των κρατών για καταπίεση και λογοκρισία.

Επιπρόσθετα, η Ελλάδα και η Κύπρος φαίνεται να ευνοούνται από την κρίση στις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας (επεισόδιο με το πλοίο «Μαβί Μαρμαρά»), ενδυναμώνοντας τις στρατηγικές σχέσεις τους με το Ισραήλ. Ειδικότερα, η Κύπρος έχει κοινά ενεργειακά συμφέροντα με το Ισραήλ και έχει ορίσει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της και έχουν αρχίσει οι ενέργειες για την άντληση των ενεργειακών αποθεμάτων που διαθέτει ο υποθαλάσσιος χώρος στα χωρικά ύδατα της. Στο ενεργειακό «τρίγωνο» Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ για τους υδρογονάνθρακες, επιδιώκει να ενταχθεί και η Τουρκία, αναδεικνύοντας τους έντονους ανταγωνισμούς μεταξύ ιμπεριαλιστικών κρατών αλλά και μονοπωλίων (η Αμερικανική εταιρεία «Noble Energy» ερευνά το 70% των υδρογονανθράκων του οικοπέδου 12 (εντός της κυπριακής ΑΟΖ) μετά από άδεια της Κύπρου, ενώ το υπόλοιπο 30% έχει παραχωρηθεί στις Ισραηλινές εταιρείες «Delek» και «Avner». Επίσης, ο Γαλλικός ενεργειακός κολοσσός «TΟΤΑL» υπέγραψε συμφωνία με την Κυπριακή κυβέρνηση για έρευνες (φυσικό αέριο και πετρέλαιο) στα «οικόπεδα» 10 και 11. Συμφωνίες για έρευνες έχουν εξασφαλίσει επίσης η ρωσική «Gazprom», καθώς και η Ιταλική κοινοπραξία «Eni» για «οικόπεδα» που βρίσκονται εντός της Kυπριακής ΑΟΖ).

Η Τουρκία ανησυχεί για τις στρατηγικές συμμαχίες που διαμορφώνονται στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και επιδιώκει να έχει μερίδιο στα οφέλη από την εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων. Η γεωστρατηγική της θέση και η μεγάλη εσωτερική αγορά καθιστούν την Τουρκία βασικό ενεργειακό παίχτη στην Ανατολική Μεσόγειο. Σημαντικές για την Τουρκία είναι και οι εξελίξεις στη Συρία, καθώς η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους μέσα στην Τουρκική επικράτεια θα είναι καταστροφική για αυτήν.

Το Ισραήλ, η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν έχουν ιδιαίτερα σημαντικά συμφέροντα στη Συρία. Τα συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι ιδιαίτερα μεγάλα για οικονομικούς, πολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους. Επίσης, σημαντικά είναι και τα συμφέροντα για τις ΗΠΑ, λόγω των ισχυρών τους διασυνδέσεων με το Ισραήλ και την Τουρκία. Μάλιστα, πρόσφατα δημοσιεύματα στον Ισραηλινό Τύπο αναφέρουν ότι υπάρχουν παρασκηνιακές επαφές ανάμεσα σε Τουρκία και Ισραήλ για την κατασκευή αγωγού που θα μεταφέρει μέσω Τουρκίας και στη συνέχεια μέσω Ελλάδας το φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Λεβιάθαν» στην Ευρώπη. Τα παραπάνω σενάρια υποστηρίζουν ότι η κατασκευή του συγκεκριμένου αγωγού μπορεί να εξομαλύνει τις σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ. Την εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ θέλουν και οι ΗΠΑ.

Οι παραπάνω εξελίξεις μεταβάλλουν με ταχείς ρυθμούς το διεθνές περιβάλλον στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, δημιουργώντας νέους συσχετισμούς δυνάμεων. Πρόκειται για μια καθοριστική περίοδο τόσο για το μέλλον της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου, όσο και για την ήδη αποδυναμωμένη Ελληνική οικονομία.