ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Μετά τη δημοσιονομική σταθεροποίηση που επετεύχθη, το ζήτημα της μακροπρόθεσμης πρόβλεψης (μέχρι το 2020) για την ανεργία στην Ελλάδα θα αποτελέσει το κλειδί για τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις.

Η κοινωνική κόπωση των έξι υφεσιακών ετών δημιουργεί μία εξαιρετικά εύθραυστη αφετηρία και για την κοινωνική συνοχή αλλά και για την οικονομική ανάπτυξη μέχρι το 2020. Η εκδοχή της αρνητικής εξέλιξης (επί μακρού παράταση υψηλής ανεργίας) θα οδηγούσε στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής και στην ανατροπή του πολιτικού σκηνικού. Αυτό με τη σειρά του θα θέσει σε κίνδυνο όλη την προσπάθεια σταθεροποίησης.

Το κρίσιμο ζήτημα για την πυροδότηση των εξελίξεων αυτών είναι προφανώς το μέγεθος της ανεργίας που έχει κυρίως διαρθρωτικό χαρακτήρα.

Πρόσφατα, αναπτύξαμε (με τη βοήθεια συνεργατών) ένα νέο μακρο-οικονομετρικό μοντέλο για την ελληνική οικονομία. Το μοντέλο θα αποτελέσει μαζί με τη χρήση Πινάκων Εισροών – Εκροών τη βάση για τη μακροοικονομική πρόβλεψη των εξελίξεων στην ελληνική αγορά εργασίας μέχρι το 2020 και θα δοθεί στη δημοσιότητα προσεχώς. Το μοντέλο εκτιμήθηκε χρησιμοποιώντας τριμηνιαία στοιχεία για την περίοδο 2000-2013 και οι κύριοι στόχοι του είναι να είναι απλοποιημένο, ευέλικτο σε όρους ανάλυσης πολιτικών και να παρέχει αιτιολογημένες εκτιμήσεις για την περίοδο 2014-2020. Η ανάλυσή του αφορά σε τρία σενάρια: α) Το βασικό σενάριο, αυτό δηλαδή που θεωρείται το περισσότερο πιθανό να συμβεί, βασίζεται στις περισσότερο πιθανές εξελίξεις των εξωγενών μεταβλητών του μοντέλου και λαμβάνει υπόψη επενδύσεις από τα προγράμματα ΕΣΠΑ και ορισμένες δημόσιες επενδύσεις (αυτοκινητόδρομοι κ.τ.λ). β) Το αισιόδοξο σενάριο έχει ως αφετηρία το βασικό σενάριο, με μια θετική -για την οικονομία- μεταβολή κατά 5% σε όλες τις βασικές εξωγενείς μεταβλητές (εξωτερική ζήτηση κ.τ.λ.). γ) Το απαισιόδοξο σενάριο έχει και αυτό ως αφετηρία το βασικό σενάριο, με μια αρνητική -για την οικονομία- μεταβολή κατά 2% σε όλες τις εξωγενείς μεταβλητές, ενώ δε λαμβάνει υπόψη του αναφορές σε επενδύσεις.

Με βάση τις προβλέψεις του βασικού σεναρίου μας αναμένουμε μια αύξηση του αριθμού των απασχολουμένων μετά το 2014 κυρίως λόγω της αύξησης των επενδύσεων και βεβαίως λόγω των θετικών ρυθμών μεγέθυνσης μετά το 2015. Το 2020, η ανεργία στην Ελλάδα αναμένεται να προσεγγίσει το 24% σύμφωνα με το βασικό σενάριο, το 13,1% σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο και το 24,9% σύμφωνα με το απαισιόδοξο σενάριο. Με άλλα λόγια το βασικό σενάριο παραπέμπει σε διατήρηση επί μακρού υψηλών επιπέδων ανεργίας.

Όμως δεν είμαστε μόνο εμείς που κάνουμε μακροπρόθεσμες προβλέψεις. Εκτιμήσεις έχει κάνει το ΔΝΤ, η Ernst & Young (προβλέψεις του Oxford Economics), το Ινστιτούτο Levy και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι εκτιμήσεις τους παρουσιάζονται για την απασχόληση στο Διάγραμμα 1 και την ανεργία στο Διάγραμμα 2.

Διάγραμμα 1. Εκτιμήσεις για την εξέλιξη της απασχόλησης στην Ελληνική οικονομία.

_{Πηγές: ΔΝΤ (WEO Οκτώβριος 2013), Ernst & Young, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Winter Report 2014) και ιδίοι υπολογισμοί.}

Διάγραμμα 2. Εκτιμήσεις για την εξέλιξη της ανεργίας στην Ελληνική οικονομία.

_{Πηγές: ΔΝΤ (WEO Οκτώβριος 2013), Ernst & Young, Papadimitriou et al. (2014), Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Winter Report 2014) και ιδίοι υπολογισμοί.}

Προκύπτουν ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

• Οι προβλέψεις του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμφωνούν με αυτές του αισιόδοξου σεναρίου του μοντέλου μας. Σημειωτέον ότι πρόκειται για ένα σενάριο που αφορά σε ρυθμούς μεγέθυνσης της τάξης του 1,5% το 2014, 4,3% το 2015 και 5,4% το 2016.
• Οι προβλέψεις της Ernst & Young συμφωνούν με αυτές του βασικού και ίσως του απαισιόδοξου σεναρίου (όσον αφορά στην εξέλιξη της απασχόλησης) του μοντέλου μας. Σημειωτέον ότι το βασικό σενάριο αφορά σε ρυθμούς μεγέθυνσης της τάξης του -0,7% το 2014, 2,1% το 2015 και 3,7% το 2016.
• Άρα δημιουργούνται δύο ομάδες προβλέψεων: Οι «σκεπτικιστές» που περιλαμβάνουν την Ernst and Young, το Ινστιτούτο Levy, εμάς (βασικό και απαισιόδοξο σενάριο) και οι «αισιόδοξοι» που περιλαμβάνουν το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το δικό μας αισιόδοξο σενάριο.
• Η διαφορά μεταξύ «σκεπτικιστών» και «αισιόδοξων» το 2020 αφορά περίπου 600.000 θέσεις εργασίας. Δηλαδή 12 ποσοστιαίες μονάδες ανεργίας! Η απόκλιση των εκτιμήσεων είναι πολύ μεγάλη!

Γιατί όμως το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμφανίζουν ως βασικό σενάριο εξέλιξης της οικονομίας την αισιόδοξη εκδοχή των πραγμάτων; Το ερώτημα αυτό το κάνουμε διότι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η «παραγωγή» του «αισιόδοξου» σεναρίου στο μοντέλο μας απαιτεί τόσο ηρωικές υποθέσεις που είναι εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθούν! Π.χ. πρέπει να διατηρηθεί το ισορροπημένο ισοζύγιο πληρωμών ενώ θα αυξάνεται ο ρυθμός ανάπτυξης (!). Θα πρέπει να γίνονται σημαντικές επενδύσεις με εξωτερική χρηματοδότηση (5 – 7 δις ευρώ το χρόνο!) κ.τ.λ. που απαιτεί εντυπωσιακές εξωτερικές και εσωτερικές πολιτικές συνθήκες κ.τ.λ.

Ας σημειωθεί ότι το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν μακρά παράδοση στην αποτυχία των προβλέψεων στην ελληνική οικονομία ιδίως στην απασχόληση και την ανεργία και δεν τεκμηριώνεται πουθενά το πώς οδηγούνται στις αισιόδοξες αυτές εκτιμήσεις. Σημειωτέον ότι και οι προβλέψεις τους (ΔΝΤ) για το ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ (0,6% το 2014, 2,9% το 2015 και 3,7% το 2016) δε δικαιολογούν τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση της απασχόλησης σε αυτόν τον εντυπωσιακό βαθμό.

Βρισκόμαστε πάλι σε μία κατάσταση όπου το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρησιμοποιούν το κύρος τους για να διαμορφώσουν συνθήκες υπομονής και προσμονής μίας καλύτερης εξέλιξης; Μήπως έχουμε φτιάξει μία «υγιέστερη» αλλά μικρότερη οικονομία που δεν προβλέπεται να μπορέσει εύκολα να απορροφήσει τους ανέργους που έχουν δημιουργηθεί; Ή γνωρίζουν μελλοντικές θετικές εξελίξεις που εμείς δε γνωρίζουμε; Ή απλώς βρισκόμαστε μπροστά στην τεκμηριωμένη (1969 – 2011!) πλέον (Gonzales et all, 2012) συστηματική υπεραισιοδοξία της Commission στα βασικά μεγέθη της Ευρωζώνης που είναι ιδιαίτερα εμφανής σε περιόδους κρίσης;

Το ενδιαφέρον είναι ότι η ακριβής γνώση και πρόβλεψη του μέλλοντος στην εξέλιξη της ελληνικής αγοράς εργασίας θα όπλιζε εγκαίρως και πολύ καλύτερα τους ρεαλιστές πολιτικούς, οπουδήποτε και αν βρίσκονται.

Δεδομένου μάλιστα ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανεργίας είναι διαρθρωτικού χαρακτήρα μία οικονομική πολιτική αύξησης της ζήτησης έχει μικρή σημασία και καθιστά τη σχετική επιχειρηματολογία άσχετη με το ελληνικό πρόβλημα της αγοράς εργασίας. Συνεπώς μία ρεαλιστική προοπτική θα επανατοποθετούσε την πολιτική αντιπαράθεση σε μία ορθολογικότερη βάση.

Συμπερασματικά θα συμφωνήσουμε ότι η σταθεροποίηση της οικονομίας μας έδωσε πολύτιμο χρόνο να σκεφτούμε από εδώ και πέρα. Όμως μόνο χρόνο κερδίσαμε όχι και βεβαιότητα ανάπτυξης. Εναπόκειται σ’ εμάς να τον αξιοποιήσουμε.