ΧΑΜΠΟΥΡΓΚΕΡ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ

Το “Big Mac” είναι ένα προϊόν της αλυσίδας Mac Donald's, η τιμή του οποίου αποτελεί για το “Economist” μέτρο σύγκρισης των ισοτιμιών, παγκοσμίως. Τα «burgernomics», όπως αποκαλούνται διεθνώς, αποτελούν τα τελευταία χρόνια μια έγκυρη προσέγγιση σχετικά με το ποιο νόμισμα πρόκειται να ανατιμηθεί και ποιο να υποτιμηθεί. Βάση της σύγκρισης αυτής είναι ότι το εν λόγω αγαθό παρασκευάζεται κατά τον ίδιο τρόπο και πωλείται σε περίπου 120 χώρες, σε όλο τον κόσμο. Να σημειωθεί ότι για την Ινδία χρησιμοποιείται το “Maharaja Mac”, το οποίο περιέχει κοτόπουλο αντί για βοδινό κρέας.

Η διαμόρφωση του δείκτη “Big Mac” σχετίζεται με τη θεωρία της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (PPP), σύμφωνα με την οποία οι τιμές και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες θα πρέπει να προσαρμοστούν σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, έτσι ώστε πανομοιότυπα καλάθια εμπορεύσιμων αγαθών να κοστίζουν το ίδιο σε όλες τις χώρες. Η θεωρία συγκρίνει «καλάθια» με καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες ανάμεσα σε δύο χώρες. Από αυτή τη σύγκριση προκύπτουν οι ισοτιμίες των νομισμάτων και κατ' επέκταση οι κινήσεις των επιτοκίων στις χώρες αυτές (τα επιτόκια των νομισμάτων τείνουν μακροπρόθεσμα να κινούνται προς τα επίπεδα εκείνα, που θα εξισώσουν την αξία των αγαθών και των υπηρεσιών που περιέχουν τα «καλάθια»). Συγκρίνοντας λοιπόν την τιμή του “Big Mac” στις ΗΠΑ με την τιμή πώλησης σε κάποια άλλη χώρα, εξάγονται συμπεράσματα για το εάν ένα νόμισμα μια χώρας είναι υπερτιμημένο ή υποτιμημένο έναντι του Αμερικανικού δολαρίου, λαμβάνοντας υπόψη την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών.

Έτσι, από το Διάγραμμα 1 παρατηρούμε ότι το χάμπουργκερ έχει την υψηλότερη τιμή πώλησης στη Νορβηγία ($7,84) και τη χαμηλότερη στην Ινδία ($1,67). Η μέση τιμή πώλησής του στην Ευρωζώνη είναι $4,88. Για τον υπολογισμό των ισοτιμιών, συγκρίνεται η τιμή του burger στην υπό εξέταση χώρα σε σχέση με τη μέση τιμή του “Big Mac” στις ΗΠΑ ($4,37). Για παράδειγμα, στον Καναδά πωλείται προς $5,39, ενώ στις ΗΠΑ η μέση τιμή πώλησης είναι $4,37. Έτσι, το δολάριο Καναδά είναι περίπου κατά 24% υπερτιμημένο σε σχέση με το Αμερικάνικο. Συνεπώς, με βάση την τιμή του burger στις ΗΠΑ, τα νομίσματα είναι ιδιαίτερα υπερτιμημένα στη Νορβηγία, στην Ελβετία και στη Βραζιλία, ενώ ιδιαίτερα υποτιμημένα εμφανίζονται στο Χονγκ Κονγκ, τη Νότια Αφρική και την Ινδία.

Διάγραμμα 1. Η τιμή του “Big Mac” σε δολάρια (Ιανουάριος 2013).

_{Πηγή: The Economist (“The Big Mac Index”, 2013).}

Επιπρόσθετα, η τιμή των “Big Mac” παγκοσμίως ίσως αποτελεί μια ένδειξη της επιτυχίας ή μη της δημοσιονομικής προσαρμογής των χωρών της Ευρωζώνης. Από τον Ιούλιο του 2011, το “The Economist” συλλέγει επίσης τιμές των «Big Macs» σε χώρες της ζώνης του Ευρώ. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.

Κατά το χρονικό διάστημα Ιούλιος 2011- Ιανουάριος 2013, στις Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία μειώθηκε η τιμή πώλησης του χάμπουργκερ κάτω από τα επίπεδα του μέσου όρου της Ευρωζώνης, με την Ιρλανδία να εμφανίζει την υψηλότερη μείωση. Εν αντιθέσει, η Αυστρία και η Γερμανία βρίσκονται σε επίπεδα υψηλότερα του μέσου όρου. Ακόμη και η Γαλλία είναι κάτω του μέσου όρου. Έτσι, η προσαρμογή φαίνεται να επιδρά, όχι μόνο σε μεταβλητές όπως το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, αλλά στις πραγματικές τιμές (Διάγραμμα 2).

Διάγραμμα 2. Η μεταβολή στην τιμή του “Big Mac” σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωζώνης το χρονικό διάστημα Ιούλιος 2011- Ιανουάριος 2013.

_{Πηγή: Bruegel (“What does the Big Mac say about Euro Area adjustment”, 2013).}
 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελούν οι ενδείξεις για την Ιταλία, της οποίας η τιμή του χάμπουργκερ φαίνεται να αυξήθηκε πολύ περισσότερο σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωζώνης (εκτός από την Εσθονία). Άρα δεν είναι καλά τα νέα για την Ιταλία.

Παρατηρώντας το Διάγραμμα 3, συμπεραίνουμε ότι η Ιταλία εμφανίζει τη μεγαλύτερη τιμή στο “Big Mac” σε όλη την Ευρωζώνη, καθιστώντας την, την πιο ακριβή χώρα στην Ευρωζώνη. Το «Ιταλικό» “Big Mac” κοστολογείται με €3,85, όταν το «Γαλλικό» κοστίζει €3,6 και το Γερμανικό €3,64. Το Big Mac εμφανίζεται τον Ιούλιο του 2011 να έχει υψηλότερη τιμή στην Ιταλία σε σχέση με τη Γερμανία (κατά 2,9%), ενώ τον Ιανουάριο του 2013 η τιμή στην Ιταλία ήταν κατά 5,7% ανατιμημένη σε σχέση με τη Γερμανία. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι το 2011 η τιμή του Mac στη Γερμανία ήταν υποτιμημένη, συγκρίνοντάς τη με την αντίστοιχη της Ιταλίας. Τα αποτελέσματα της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι εμφανή στη Γερμανία αλλά όχι στην Ιταλία, η οποία συνεχίζει να αυξάνει την τιμή του με ταχύτατους ρυθμούς.

Διάγραμμα 3. Η μεταβολή στην τιμή του “Big Mac” το χρονικό διάστημα Ιούλιος 2011- Ιανουάριος 2013 (σε ευρώ).

_{Πηγή: Bruegel (“What does the Big Mac say about Euro Area adjustment”, 2013).}
 

Στην Ιταλία παρατηρείται ο υψηλότερος πληθωρισμός ανάμεσα σε όλες τις χώρες της ζώνη του ευρώ, από τον Ιούλιο του 2011 έως το τέλος του Δεκεμβρίου 2012. Τη χρονική περίοδο αυτή οι τιμές αυξήθηκαν περισσότερο από 6% στην Ιταλία, ενώ στην Ευρωζώνη αυξήθηκαν κατά 3,9%.

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι όσον αφορά στο σύνολο της Ευρωζώνης, η δημοσιονομική προσαρμογή έχει αποδώσει καρπούς τους τελευταίους 18 μήνες αφού βελτιώνεται η σχέση Βορά (Αυστρία, Βέλγιο, Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Ολλανδία) και Νότου (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία), καθώς ο Νότος γίνεται πιο εξωστρεφής και φαίνεται οι τιμές να αυξάνουν με φθίνοντα ρυθμό (όπως συμβαίνει και στην τιμή του Big Mac), ενώ ο Βοράς γίνεται πιο εσωστρεφής και οι τιμές των εγχώριων προϊόντων αυξάνουν με πιο επιθετικούς ρυθμούς (Διάγραμμα 2).

Εξαίρεση παρουσιάζει η Ιταλία, καθώς τα ποσοστά πληθωρισμού είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Η όποια προσπάθεια προσαρμογής είχε ως στόχο τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας δε μεταφράστηκε σε χαμηλότερες τιμές των εγχώριων προϊόντων για τους καταναλωτές, αποτρέποντας ταυτόχρονα και τη βελτίωση του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, αφού πλήττονται οι εξαγωγές. Είναι επιτακτική η ανάγκη η Ιταλία να αντιμετωπίσει τον αυξανόμενο πληθωρισμό της, εφαρμόζοντας μια στοχευμένη πολιτική.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση πρόσφατα στοιχεία ο πληθωρισμός της Ιταλίας εμφανίζει πτώση για τέταρτο συνεχόμενο μήνα, αφού καταγράφηκε στο 2,2% (ετήσια μεταβολή) τον Ιανουάριο (μετά από 2,3% το Δεκέμβριο και 2,5% το Νοέμβριο). Οι τιμές των βασικών υπηρεσιών, όπως τα τρόφιμα, η υγεία, οι επικοινωνίες, το νερό και η στέγαση αυξήθηκαν σε μηνιαία βάση τον Ιανουάριο, σε αντίθεση με τις μεταφορές και τα είδη ένδυσης και υπόδησης. Η συνεχιζόμενη ύφεση και η ασθενής εγχώρια ζήτηση (ενδεικτικά αναφέρεται πτώση του δείκτη λιανικού εμπορίου κατά 0,4% (μηνιαία μεταβολή) το Νοέμβριο 2012, μετά από σημαντική πτώση του 1,0% τον Οκτώβριο του ίδιου έτους) οδηγούν την Ιταλία προς τη σύγκλιση με τις υπόλοιπες χώρες του Νότου, αφού ο πληθωρισμός της μειώνεται.