ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΙΚΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η ανεργία μπορεί να είναι κυκλική ή διαρθρωτική. Όταν είναι κυκλική έχει δημιουργηθεί από μείωση της ζήτησης. Όταν είναι διαρθρωτική έχει δημιουργηθεί από βαθιές διαρθρωτικές ανακατατάξεις στην οικονομία. Η πρώτη μπορεί να αντιμετωπιστεί (;) με δημοσιονομικά και νομισματικά μέσα. Η δεύτερη μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω ουσιαστικών διαρθρωτικών μεταβολών και απαιτεί χρόνο.

Ένας τρόπος προσδιορισμού του αν τα τρέχοντα επίπεδα ανεργίας έχουν κυκλικό ή διαρθρωτικό χαρακτήρα είναι μέσω της καμπύλης Beveridge.

Η καμπύλη Beveridge σχετίζει τα ποσοστά ανεργίας με τις κενές θέσεις εργασίας (job vacancies). Κινήσεις πάνω στην καμπύλη αναπαριστούν κυκλικές αλλαγές στη ζήτηση εργασίας (περισσότερες κενές θέσεις εργασίας και χαμηλότερη ανεργία αποτυπώνεται με κίνηση προς τα πάνω και λιγότερες κενές θέσεις εργασίας και υψηλότερη ανεργία αποτυπώνεται με κίνηση προς τα κάτω). Αντίθετα, κινήσεις της καμπύλης αριστερά και δεξιά αναπαριστούν διαρθρωτικές αλλαγές.

Διάγραμμα 1. Καμπύλη Beveridge για την Ελληνική οικονομία και τάσεις ανά έτος.

_{Πηγές: Eurostat (jvs_q_nace2, une_rt_q).}

_{Σημείωση: Τα δεδομένα για τις κενές θέσεις εργασίας και τα ποσοστά των κενών θέσεων εργασίας αφορούν στη βιομηχανία, τις κατασκευές και τις υπηρεσίες (εξαιρουμένων των δραστηριοτήτων των νοικοκυριών ως απασχολούμενοι και τους ετερόδικους οργανισμούς και φορείς).}

Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει δεδομένα σχετικά με τις κενές θέσεις εργασίας και τα επίπεδα ανεργίας στην Ελληνική οικονομία, κατά την περίοδο από το πρώτο τρίμηνο του 2009 έως και το τρίτο τρίμηνο του 2012.

Πίνακας 1. Ποσοστά ανεργίας και κενές θέσεις εργασίας στην Ελληνική οικονομία.

_{Πηγές: Eurostat (jvs_q_nace2, une_rt_q).}

_{Σημείωση: 1) Το ποσοστό των κενών θέσεων εργασίας αφορά στο ποσοστό τους αναφορικά με το άθροισμα του συνόλου των κατειλημμένων θέσεων εργασίας και των κενών θέσεων εργασίας.}

_{2) Τα δεδομένα για τις κενές θέσεις εργασίας και τα ποσοστά των κενών θέσεων εργασίας αφορούν στη βιομηχανία, τις κατασκευές και τις υπηρεσίες (εξαιρουμένων των δραστηριοτήτων των νοικοκυριών και των ετερόδικων οργανισμών και φορέων).}

Από τη μια μεριά, το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας μειώθηκε από 2,2% το πρώτο τρίμηνο του 2009 σε 1,5% το τρίτο τρίμηνο του 2009. Έπειτα, συνέχισε την κατιούσα του πορεία φτάνοντας το 0,9% το τρίτο τρίμηνο του 2010, ενώ μειώθηκε περεταίρω το τρίτο τρίμηνο του 2011 σε 0,7% και το τρίτο τρίμηνο του 2012 σε 0,3%. Έτσι λοιπόν, ο αριθμός των κενών θέσεων εργασίας μειώθηκε από 51.613 το πρώτο τρίμηνο του 2009 σε 5.325 κενές θέσεις το τρίτο τρίμηνο του 2012. Από την άλλη μεριά, το ποσοστό απασχόλησης αυξήθηκε από 9,4% το τρίτο τρίμηνο του 2009 σε 12,4% το τρίτο τρίμηνο του 2010 και από εκεί σε 24,8% το τρίτο τρίμηνο του 2012. Ουσιαστικά, τα παραπάνω μεγέθη αποτυπώνουν μια κατάσταση κατά την οποία το πρώτο τρίμηνο του 2009 στην Ελλάδα αντιστοιχούσε μια κενή θέση για κάθε 8 ανέργους, ενώ τρία χρόνια μετά -το τρίτο τρίμηνο του 2012- σε κάθε κενή θέση αντιστοιχούσαν 231 άνεργοι!

Κατά την περίοδο 2009 – 2010 το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε κατά 4,8 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας μειώθηκε κατά 1,6 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίστοιχα, κατά την περίοδο 2011 – 2012, το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε κατά 8,9 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας μειώθηκε κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες. Συμπεραίνουμε λοιπόν, για το σύνολο της περιόδου 2009-2012, για το σύνολο της μεταβολής της ανεργίας οφείλεται κατά περίπου 32% σε κυκλική ανεργία και κατά περίπου 68% σε διαρθρωτική ανεργία[1].

Από την τάση της καμπύλης Beveridge ανά έτος, φαίνεται ότι τα έτη 2009 και 2010 μπορούν να θεωρηθούν ως έτη στα οποία παρατηρείται διεύρυνση της κυκλικής ανεργίας και τα έτη 2011 και 2012 παρατηρείται διεύρυνση της διαρθρωτικής ανεργίας. Συνεπώς, κατά τα έτη της κυκλικής ανεργίας (2009-2010) το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της μακροχρόνιας ανεργίας οφείλεται στη μείωση της συνολικής ζήτησης και της ζήτησης για εργασία. Όταν οι κενές θέσεις εργασίας παραμένουν χαμηλές για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτοί που χάνουν τις δουλειές τους (όπως και αυτοί οι οποίοι εισέρχονται ή επανέρχονται στην αγορά εργασίας) είναι αδύνατον να βρουν γρήγορα εργασία και έχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν μακροχρόνια άνεργοι. Κατά τα έτη 2011-2012 όμως παρατηρείται μια σχετικά σταθερή – οριζόντια κατάσταση που είναι ενδεικτική των αναντιστοιχιών στην αγορά εργασίας. Δηλαδή, λόγω των αναντιστοιχιών και των διαφορετικών εξελίξεων ανά τομέα δραστηριότητας, της ανεπαρκούς προσφοράς δεξιοτήτων και της ανεπαρκούς κινητικότητας του εργατικού δυναμικού, παρατηρείται ουσιαστικά αύξηση της διαρθρωτικής ανεργίας. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα παρουσίαζε ένα υψηλό ποσοστό μακροχρόνια ανέργων ακόμη και κατά την περίοδο πριν την κρίση (50% το 2007), κάτι που αποτελεί ένδειξη του ότι διαρθρωτικά προβλήματα υπήρχαν και τότε.

Τα παραπάνω ευρήματα σημαίνουν και κάτι άλλο σε πολιτικούς όρους: Δεν υπάρχουν εύκολες και γρήγορες λύσεις για την ανεργία!

Η κρίση επέφερε βαριά πλήγματα στον όποιο παραγωγικό ιστό που επικρατούσε, ο οποίος δεν μπορεί να αναταχθεί με παραδοσιακές Κεϋνσιανού τύπου λύσεις.

Μπορούν οι πολιτικοί να αντιληφθούν τι σημαίνει αυτό;

[1] Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτοι με τα ποσοστά αυτά, καθώς ένα μικρό έστω μέρος της μεταβολής της ανεργίας κατά την περίοδο 2009-2010 οφείλεται και στην ύπαρξη διαρθρωτικής ανεργίας, ενώ αντίστοιχα ένα μικρό έστω μέρος της μεταβολής της ανεργίας κατά την περίοδο 2011-2012 οφείλεται και στην ύπαρξη κυκλικής ανεργίας.