ΕΚΤ, ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ SPREADS

Πρόσφατα, η ΕΚΤ δημοσίευσε μία έρευνα η οποία διερευνά εάν οι δηλώσεις που έκαναν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναφορικά με τη δημοσιονομική πολιτική και την οικονομική κατάσταση διαφόρων χωρών της Ευρωζώνης ευθύνονται, σε κάποιο βαθμό, για την πορεία των spreads των κρατικών ομολόγων το διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου 2009 - Οκτωβρίου 2011.

Δύο παράλληλα φαινόμενα σημειώθηκαν το εν λόγω διάστημα στην Ευρωπαϊκή αγορά κρατικών ομολόγων (Διάγραμμα 1): από τη μια πλευρά σημειώθηκε απότομη άνοδος του κόστους δανεισμού για πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες, από την άλλη παρατηρήθηκε αυξανόμενη διαφοροποίηση μεταξύ των επιμέρους χωρών, η διεύρυνση δηλαδή των αποδόσεων δεν ήταν του ίδιου μεγέθους.   

Διάγραμμα 1. Αποδόσεις 10ετών κρατικών ομολόγων για τις χώρες της Ευρωζώνης (1991-2013).

_{Πηγή: Bloomberg.}

Η έρευνα της ΕΚΤ έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που είχαμε ήδη επισημάνει σε δική μας έρευνα από τις αρχές του 2012 (Petrakis et al., 2012): οι πολιτικές δηλώσεις έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξη του κόστους δανεισμού των προβληματικών χωρών (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία). Οι θετικές δηλώσεις συνεισέφεραν στη μείωση των επιτοκίων δανεισμού. Αντίστροφα, οι αρνητικές ενέτειναν την ανησυχία των αγορών, κάτι που είχε μεγαλύτερη ισχύ στην Ελληνική περίπτωση. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία αυτοτροφοδοτούμενων αρνητικών κύκλων μεταξύ των αγορών και των πολιτικών αποφάσεων.

Στις περιπτώσεις της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, μάλιστα, η επίπτωση των αρνητικών και θετικών δηλώσεων ήταν ασύμμετρη, υπό την έννοια ότι η ποσοτική επίπτωση που είχαν στα spreads οι αρνητικές αναφορές ήταν σημαντικά μεγαλύτερη από την ποσοτική επίπτωση των θετικών (αύξηση των αρνητικών δηλώσεων κατά μία μονάδα συνεπάγεται αύξηση του spreads κατά 0.7 μονάδες βάσης για την Ελλάδα και κατά 0.4 μονάδες βάσης για την Ιρλανδία).

Μια διαισθητική αντίρρηση που μπορεί να προβάλλει κανείς, είναι ότι οι αρνητικές δηλώσεις πιθανόν να ήταν απόρροια της ανόδου των spreads και όχι το αντίστροφο. Ωστόσο, η οικονομετρική εξέταση αυτής της υπόθεσης στην έρευνα της ΕΚΤ (Granger causality tests) δείχνει πως, για την Ελληνική περίπτωση, οι πολιτικές δηλώσεις προηγούνταν της ανόδου των επιτοκίων δανεισμού, υπάρχει, επομένως, ξεκάθαρη σχέση αιτιότητας προς αυτή την κατεύθυνση στη βραχυχρόνια, τουλάχιστον, περίοδο.

Είναι φανερό, τελικά, πως οι αρνητικές και ασυνεπείς, πολλές φορές μεταξύ τους, δηλώσεις των πολιτικών παραγόντων ενέτειναν την κρίση στην Ευρωζώνη. Αφενός δημιουργώντας περαιτέρω αβεβαιότητα για την ικανότητα των χωρών αυτών να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές προκλήσεις και να ξεπεράσουν την κρίση, αφετέρου διότι τροφοδότησαν αμφιβολίες αναφορικά με την ικανότητα των ευρωπαίων ηγετών να αντιμετωπίσουν το ευρωπαϊκό ζήτημα συλλογικά και με αποφασιστικότητα.

Η δυναμική της διεθνούς ρητορικής δε θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να υποεκτιμάται καθώς, όπως αποδείχθηκε, μπορεί να έχει χειροπιαστό έως και καταστροφικό αποτέλεσμα αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσω των επιπτώσεων στο κόστος χρηματοδότησης μπορεί να καθορίσει τη βιωσιμότητα των οικονομικών μιας χώρας και κατ’ επέκταση την κοινωνική της συνοχή αφενός, αλλά και τη συνοχή ολόκληρης της Ευρωζώνης μέσω της αλληλεξάρτησης των οικονομιών. Ο πολιτικός λόγος θα πρέπει να είναι πειθαρχημένος (verbal discipline για την οποία πολλές φορές είχε κάνει έκκληση ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ Jean-Claude Trichet), όχι υπό την έννοια του περιορισμού του ελεύθερου πολιτικού λόγου στο βωμό των αναγκών των αγορών αλλά εν πάση περιπτώσει θα πρέπει να γίνεται έχοντας συναίσθηση της απήχησης που έχει και των επιπτώσεων που μπορεί να επιφέρει, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τόσο περίπλοκα και ευαίσθητα ζητήματα όπως η οικονομική κρίση.

Αυτό, πάντως, που παρατηρούμε είναι ότι η ΕΚΤ δημοσίευσε τα αποτελέσματά της μετά (!) που έγινε το κακό με τις επιπτώσεις των δηλώσεων. Αν αυτό είχε γίνει νωρίτερα, η Ευρωπαϊκή κρίση μπορεί να μην είχε πάρει το χαρακτήρα που πήρε. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση όπου ο ρόλος του επιστήμονα μπορεί να έχει καθοριστικό χαρακτήρα για την πραγματική οικονομία.