ΕΝΤΕΙΝΕΤΑΙ Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Από την υπογραφή του πρώτου προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας, εκφράστηκαν διαπιστώσεις ότι βρισκόταν σε κίνηση μία βαθιά παραγωγική αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Η προσδοκώμενη μεταβολή ήταν (θεωρητικά) μια στροφή προς εξωστρεφείς δραστηριότητες και τομείς διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών. Ταυτόχρονα, έγινε ευρύτερα κατανοητό (σε όσους δεν ήταν γνωστό και νωρίτερα) το ζήτημα του εξαιρετικά μικρού μέσου μεγέθους των ελληνικών επιχειρήσεων που σχετίζεται με την παραγωγικότητά τους και –συνεπώς– την συνολικότερη ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Η αναγκαία αναδιάρθρωση, επίσης γνωρίζαμε, πως θα αποδεικνυόταν ιδιαίτερα επίπονη διαδικασία που (μόνο εάν όλα εξελιχθούν ομαλά) θα αποδώσει καρπούς μέσο- και μάκρο-πρόθεσμα. Γνωρίζαμε, ακόμα, πως το βάρος αναδιάρθρωσης μιας οικονομίας κατά την εφαρμογή παρόμοιων προγραμμάτων (τα οποία έως τώρα αφορούσαν κατά κανόνα χώρες χαμηλότερους εισοδήματος) δεν επιμερίζεται ισομερώς προς όλους. Ειδικά στις συνθήκες ύφεσης των τελευταίων ετών και με δεδομένη την αδυναμία του εγχώριου χρηματοπιστωτικού τομέα να (ανα)χρηματοδοτήσει την οικονομική δραστηριότητα είναι προφανές πως το ζήτημα αναδιάρθρωσης του μέσου μεγέθους των παραγωγικών μονάδων επιστρέφει περισσότερο επίκαιρο από ποτέ.

Για να εξετάσουμε εν συντομία τις επιπτώσεις των πρόσφατων εξελίξεων, ακολουθήσαμε μία απλή συλλογιστική: Από τη βάση οικονομικών στοιχείων ΑΕ και ΕΠΕ της ICAP κατατάξαμε το σύνολο των επιχειρήσεων σε τρεις κατηγορίες βάσει μεγέθους. Αντί να χρησιμοποιήσουμε κάποιο σταθερό όριο για την κατηγοριοποίηση, χωρίσαμε το σύνολο των εταιρειών σε 3 υποσύνολα βάσει του ύψους των πωλήσεων κατά τη διάρκεια του 2011 ή/και του συνολικού ενεργητικού τους στα τέλη του ίδιου έτους. Στη συνέχεια, παρακολουθήσαμε την εξέλιξη ορισμένων βασικών μεγεθών των επιχειρήσεων αυτών για τα επόμενα 3 χρόνια. Τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά.

Αρχικά παρατηρούμε ενδιαφέρουσες μεταβολές στα σχετικά μερίδια αγοράς των τριών αυτών κατηγοριών επιχειρήσεων, όπως καταγράφονται στον Πίνακα 1, παρακάτω. Παρότι η συλλογιστική μας δεν μπορεί να εντοπίσει αυτόματα τις όποιες επιπτώσεις από την «είσοδο» νέων ανταγωνιστών ή/και την «έξοδο» επιχειρήσεων από την αγορά, γίνεται εύκολα εμφανές πως μεταξύ των επιχειρήσεων που παραμένουν στο δείγμα μας, οι μεγαλύτερες εταιρείες εμφάνισαν αύξηση του σχετικού ύψους των πωλήσεων τους ενώ, οι μεσαίες και μικρότερου μεγέθους εμφάνισαν αναλογική κάμψη στον κύκλο εργασιών τους.

Πίνακας 1: Μερίδιο αγοράς των επιχειρήσεων που κατηγοριοποιήθηκαν ως «Μικρές», «Μεσαίες» και «Μεγάλες» βάσει του ύψους των πωλήσεων του 2011.

_{Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ICAP.}

Βέβαια, το ύψος των πωλήσεων από μόνο του δεν αρκεί για να εντοπίσει κανείς τις προοπτικές μιας επιχείρησης. Αντιθέτως, η αύξηση των πωλήσεων με παράλληλη μείωση του περιθωρίου κέρδους μπορεί να σηματοδοτεί ακριβώς την αγωνία των μικρότερων εταιρειών για επιβίωση και παραμονή τους στην αγορά και δεν μπορεί να συνεχιστεί σε βάθος χρόνου.

Για τον λόγο αυτό εξετάσαμε στη συνέχεια και το μικτό περιθώριο κέρδους που αναλογεί στις επιμέρους κατηγορίες επιχειρήσεων βάσει μεγέθους. Εστιάζουμε την προσοχή μας στο μικτό περιθώριο κέρδους (αντί π.χ. στο επίπεδο καθαρής κερδοφορίας) καθώς αυτό επηρεάζεται σε μικρότερο βαθμό από την κεφαλαιακή διάρθρωση της επιχείρησης ή/και τις μεταβολές στις φορολογικές επιβαρύνσεις. Συγκεκριμένα, καταγράφουμε τον διάμεσο κάθε δείγματος, ώστε τα αποτελέσματά μας να μην επηρεάζονται σημαντικά από πιθανές ακραίες τιμές.

Παρατηρούμε στο Διάγραμμα 1, παρακάτω, πως κατά την ίδια περίοδο οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις σημείωσαν αύξηση στο μικτό περιθώριο κέρδους τους (της τάξης του 5%) ενώ οι μικρότερες σημείωσαν ανάλογη κάμψη. Οι επιχειρήσεις που χαρακτηρίστηκαν ως «μεσαίες» βάσει των πωλήσεων του 2011, διατηρούν ουσιαστικά σταθερό το περιθώριο κέρδους τους.

Σε εντελώς αντίστοιχα αποτελέσματα καταλήγουμε κατηγοριοποιώντας τις επιχειρήσεις βάσει του συνολικού ενεργητικού τους, αντί του ύψους πωλήσεων που έχουμε αξιοποιήσει έως τώρα. Παράλληλα, ακόμα και εάν επιλέξουμε να επαναλάβουμε την ανάλυση κατατάσσοντας τις επιχειρήσεις βάσει των διαθέσιμων στοιχείων του 2012 (αντί του 2011), τα αποτελέσματα δεν διαφοροποιούνται ουσιαστικά.

Διάγραμμα 1. Διάμεσος του μικτού περιθωρίου κέρδους (2011 = 100) για το υποσύνολο των επιχειρήσεων που κατηγοριοποιήθηκαν ως «Μικρές», «Μεσαίες» και «Μεγάλες» βάσει του ύψους πωλήσεων του 2011.

_{Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ICAP.}

Δεν είναι λίγοι αυτοί που θα σκεφτούν πως –επιτέλους– ο ελληνικός παραγωγικός τομέας προχωρά στον εξορθολογισμό που θα έπρεπε να έχει ολοκληρώσει κατά την περίοδο των «παχιών αγελάδων». Η αναδιάρθρωση αυτή, όμως, θα αποδειχθεί ιδιαίτερα επίπονη, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, καθώς οι μικρότερες επιχειρήσεις παρέχουν δυσανάλογα υψηλό μέρος της απασχόλησης στην ελληνική οικονομία. Δεν είναι τυχαίες, άλλωστε, εκτιμήσεις για αργή –μόνο– αποκλιμάκωση των σημερινών επιπέδων ανεργίας.

Στοιχεία για το 2015 (και πολύ περισσότερο για τις επιπτώσεις των capital controls) δεν είναι ακόμα διαθέσιμα. Παρόλα αυτά, μπορεί κανείς να διατυπώσει την ασφαλή πρόβλεψη πως, καθώς οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις συνήθως διατηρούν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης και συναλλάσσονται ευκολότερα με το εξωτερικό, η εικόνα που παρουσιάστηκε παραπάνω είναι περισσότερο πιθανό να ενταθεί αντί να αντιστραφεί.

Εξάλλου (όπως έσπευσαν πολλοί να σχολιάσουν), η εμπειρία των capital controls αποτελεί μία πρώτη ένδειξη των περιορισμών που θα ακολουθούσαν στο ενδεχόμενο ενός GrExit. Στην περίπτωση αυτή, η δυνατότητα «παράκαμψης» του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος (με τους περιορισμούς που θα το χαρακτηρίζουν) και εύκολης διενέργειας συναλλαγών με το εξωτερικό θα αποτελούσαν ακόμα σπουδαιότερα συγκριτικά πλεονεκτήματα τα οποία, κατά κανόνα, χαρακτηρίζουν τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Το πιθανότερο αποτέλεσμα και σε αυτό το σενάριο θα προέβλεπε τη διαιώνιση στο προβάδισμα των μεγαλύτερων επιχειρήσεων που καταγράψαμε παραπάνω.