ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΡΓΙΑ

Με το θέμα των εκτιμήσεων για την εξέλιξη της ανεργίας αλλά και των εξελίξεων στην ελληνική αγορά εργασίας έχουμε ασχοληθεί αρκετά σε προηγούμενες αναρτήσεις (βλ. ενδεικτικά τις αναρτήσεις «Η Ερμηνεία της Ανεργίας», «Η Ανεργία 2016», «Διαρθρωτική και Κυκλική Ανεργία στην Ελλάδα», «Ανεργία και Απασχόληση»). Το μεγάλο ερωτηματικό που υπάρχει είναι εάν είναι δυνατό να μειωθεί σημαντικά η ανεργία χωρίς να αυξηθεί πολύ το ΑΕΠ.

Την εμπειρική σχέση μεταξύ ΑΕΠ και ανεργίας την αποδίδει ο Νόμος του Okun, ο οποίος συσχετίζει τις μεταβολές του ΑΕΠ με τις μεταβολές της ανεργίας. Πραγματοποιήσαμε μια εκτίμηση του συντελεστή που πηγάζει από το Νόμο του Okun για την Ελληνική οικονομία[1]. Προκύπτει ότι για την περίοδο 2001Q1-2013Q4 ο Νόμος του Okun δείχνει ότι ο συντελεστής που συνδέει τις μεταβολές στο ΑΕΠ με τις μεταβολές τις ανεργίας είναι -0,31 κάτι που σημαίνει ότι, για την περίοδο των τελευταίων 13 ετών, για κάθε αύξηση/μείωση του παραγόμενου προϊόντος (πραγματικού ΑΕΠ) κατά 1%, η ανεργία μειώνεται/αυξάνεται κατά 0,31%. Εναλλακτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι μια μεταβολή της ανεργίας κατά 1% συνδέεται με μια μεταβολή του ΑΕΠ κατά 3,18%, και το αντίθετο. Ειδικότερα, για την περίοδο της κρίσης στην Ελληνική οικονομία (2008Q1-2013Q4) ο Νόμος του Okun ισούται με -0,2.

Τα παραπάνω αποτελέσματα όσον αφορά στο συντελεστή του Okun επιβεβαιώνονται από τα αντίστοιχα αποτελέσματα άλλων ερευνητικών εργασιών (Διάγραμμα 1). Οι εκτιμήσεις μας για τη συνολική περίοδο 2001-2013 ομοιάζουν με αυτές των Karfakis et al. (2013), ενώ οι εκτιμήσεις μας για την περίοδο της κρίσης ομοιάζουν με αυτές των πραγματοποιήσεων από τη Δεύτερη Αναθεώρηση του Μνημονίου για την Ελληνική οικονομία (Μάιος 2013).

Διάγραμμα 1. Εκτιμήσεις του συντελεστή του Νόμου του Okun για την ελληνική οικονομία.

_{Σημειώσεις: 1) The Second Economic Adjustment Program for Greece - Second Review, Occasional Papers 148 | May 2013.}

_{2) Karfakis C., Katrakilidis C., Tsanana E. (2013) Does Output Predict Unemployment? A Look at Okun’s Law in Greece, University of Macedonia, Department of Economics, Discussion Paper No. 1/2013.}

_{3) Οι μικρές διαφορές των δικών μας εκτιμήσεων με τις εκτιμήσεις αυτές οφείλονται κυρίως στο γεγονός ότι οι μελέτες αυτές χρησιμοποιούν στοιχεία μέχρι το 2012.}

_{4) Οι μεσαία στήλη παρουσιάζει την αστοχία των εκτιμήσεων της Τρόικα να προβλέψει τις εξελίξεις ιδιαίτερα στο ζήτημα της ανεργίας που είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και παρατίθεται για λόγους σύγκρισης με τις πραγματοποιήσεις που παρουσιάζονται στην τέταρτη στήλη.}

Σύμφωνα με τη Δεύτερη Αναθεώρηση του Δεύτερου Μνημονίου (Μάιος 2013) η διαφορά μεταξύ των εκτιμήσεων και τελικά των πραγματοποιήσεων σχετικά με το συντελεστή του Νόμου του Okun (μεταξύ της τρίτης και τέταρτης στήλης στο Διάγραμμα 1) οφειλόταν κυρίως στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής στην αγορά εργασίας, οι οποίες συμπιέζουν ταχύτατα το εργατικό κόστος.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι, πως μπορεί οι επίσημες εκτιμήσεις -κυρίως από την Τρόικα- να είναι τόσο αισιόδοξες για την εξέλιξη των επιπέδων ανεργίας για τα επόμενα έτη, όταν μάλιστα αναμένεται ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ -παρότι θετικός- να είναι αρκετά χαμηλός (βλ. ανάρτηση με τίτλο «Ανεργία και Απασχόληση» - 7/3/2014);

Μια ερμηνεία που μπορεί να προταθεί είναι ότι ο συντελεστής του Okun’s law που μεγάλωσε κατά τη φάση της κρίσης, αφού κάθε μεταβολή στο ΑΕΠ συνδεόταν με πολύ μεγαλύτερες (σε σύγκριση με την πριν του 2008 περίοδο) αρνητικές μεταβολές της απασχόλησης θα εξακολουθήσει να ισχύει και μετά το 2014 οπότε δεδομένης της αύξησης του ΑΕΠ θα παρατηρηθούν πολύ μεγάλες αυξήσεις της απασχόλησης. Όμως κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο να το δεχτούμε. Ο λόγος είναι ότι σε διαφορετικούς κλάδους (με υψηλή περιεκτικότητα σε εργασία) επέδρασε η κρίση και από διαφορετικούς κλάδους αναμένεται η ανάκαμψη. Είναι για παράδειγμα σαφές ότι η κρίση επέδρασε σημαντικά στον κατασκευαστικό κλάδο, ενώ δεν προβλέπεται σύντομα η ανάκαμψή του, εκτός εάν στο βάθος του δρόμου το housing θα δώσει πάλι τη λύση στην απασχόληση.

Μια δεύτερη ερμηνεία ότι οι διαφορές στα ποσοστά ανεργίας σε σύγκριση με τις επίσημες προβλέψεις, οφείλονται κυρίως σε δύο παράγοντες: α) Στην πρόβλεψη για τη χρήση προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά κονδύλια για την επιμόρφωση ανέργων (450.000 άτομα) (Νέο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2015-2018, Μάιος 2014). Εάν δια του τρόπου αυτού οδηγείται σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού εκτός στατιστικής ανεργίας, τότε λογικά αναμένεται μία σοβαρή μείωση του στατιστικού ποσοστού ανεργίας. β) Προσδοκία υπεραπόδοσης απασχόλησης από την εφαρμογή του δεκαετούς Εθνικού Αναπτυξιακού Προτύπου (Μάιος 2014), που εκτιμάται να έχει θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση της τάξεως των 550.000 ατόμων.

Τέλος, μια τρίτη ερμηνεία θα μπορούσε να σχετίζεται με μια υπερμεγέθη εισροή κεφαλαίων που κατευθύνονται σε επιχειρηματικές δραστηριότητες (όχι χρηματοοικονομικού χαρακτήρα) με υψηλή περιεκτικότητα σε εργασία (;).

Συμπερασματικά πάντως, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ορισμένα ερωτηματικά που προκαλούν σημαντικό προβληματισμό.