ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ

Το ύψος του Ελληνικού Δημόσιου Χρέους και η πιθανότητα να αρνηθούμε κάποια στιγμή να το αποπληρώσουμε ήταν ο κυριότερος λόγος που αποκλειστήκαμε από τις αγορές ιδιωτικών κεφαλαίων το 2010 και γίναμε μία χώρα που ζει από τότε με τη βοήθεια των ξένων πιστωτών. Ούτε οι πρώτοι ούτε οι τελευταίοι είμαστε. Τέσσερις φορές μας έχει συμβεί στην ιστορία του Ελληνικού κράτους και 186 χώρες το έχουν ζήσει μεταπολεμικά με πάνω από 600 επεισόδια υπερχρέωσης.

Βεβαίως, οι περιπτώσεις αποκλεισμού από τις αγορές προέρχονται είτε από τα δημοσιονομικά ελλείμματα, είτε από την υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα, είτε από συνδυασμούς των δύο πηγών, είτε τέλος από αδυναμία εκπλήρωσης των εξωτερικών υπερχρεώσεων. Υπό την πίεση της απότομης διακοπής της εισροής εξωτερικών κεφαλαίων προκαλείται έλλειψη διαθεσιμότητας εξωτερικού συναλλάγματος, άρα και πτώχευση.

Στην Ελλάδα ο βαθμός υπερχρέωσης του ιδιωτικού τομέα ήταν μικρός (από τους μικρότερους στην Ευρώπη). Όλο το πρόβλημα το προκάλεσε ο εξωτερικός υπερδανεισμός του δημόσιου τομέα. Πολιτικοί (το χρήμα των άλλων) και άφρονες τράπεζες (το χρήμα το δικό τους) υπερδανειζόταν και υπερδάνειζαν είτε για καταναλωτικούς λόγους είτε για επενδυτικούς λόγους εξαιρετικής μακροπρόθεσμης και χαμηλής απόδοσης.

Μετά το Μάιο του 2010 λογικά στην Ελλάδα περίμενε κανείς να συμβούν δύο πράγματα. Οι ιδιώτες κεφαλαιούχοι να τιμωρηθούν χάνοντας τα κεφάλαιά τους. Το ίδιο και οι πολιτικοί όσον αφορά στο πολιτικό τους κεφάλαιο. Συνέβησαν και τα δύο αλλά σε περιορισμένη έκταση. Έτσι μειώθηκε βραχυπρόθεσμα η έκταση του προβλήματος και μεταφέρθηκε στο μέλλον. Στο Ελληνικό πολιτικό επίπεδο έγιναν σοβαρές ανακατατάξεις. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα ακολουθήσουν.

Θα ήταν μεγάλο λάθος να μη αντιληφθούμε ότι η πολιτική που ακολουθήθηκε την τελευταία τριετία στο θέμα του δημόσιου χρέους βοήθησε στο να μειωθεί το βάρος εξυπηρέτησής του και να μεταφερθεί στο απώτερο μέλλον. Φτιάξαμε τον παρακάτω πίνακα: Στην πρώτη γραμμή αναγράφουμε τα δημοσιονομικά ελλείμματα, στη δεύτερη το χρέος, στην επόμενη το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους σύμφωνα με το επιτόκιο που υπήρχε πριν από τα πακέτα διάσωσης και στο τέλος του τόκους που πράγματι πληρώνουμε.

Πίνακας 1. Πληρωμές σε τόκους για την Ελληνική οικονομία (εκατομ. ευρώ).

_{Πηγές: Third Review of the Second Adjustment Program for Greece (July 2013) and own calculations.}

Εάν τίποτα δεν είχε γίνει σήμερα στον τομέα του χρέους θα έπρεπε να πληρώσουμε σε τόκους 23,591 δισ. ευρώ το χρόνο. Σήμερα πληρώνουμε 7 - 10 δισ. ευρώ δηλαδή το 9,4% των συνολικών δημοσίων εσόδων, όταν στην Ιταλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 10,8%, στην Πορτογαλία 9,4% και στην Ισπανία 8%. 

Όμως το διεθνές κλίμα αλλάζει στο ζήτημα της διαχείρισης του χρέους! Όλο και περισσότεροι πλέον αναγνωρίζουν ότι κυρίως οι πιστωτές πρέπει να φέρουν το βάρος των αναδιαρθρώσεων χρέους και μάλιστα στο βαθμό που συμφωνούν με τους πτωχεύοντες ( δικαστική περίπτωση Αργεντινής). Είναι χαρακτηριστικές οι τελευταίες αποφάσεις στην Ευρώπη για τον ESM και τις τράπεζες (βλέπε τα τελευταία κείμενα του IMF, τα κείμενα της Τράπεζας της Αγγλίας κ.τ.λ.). 

Μετά όμως το Ελληνικό PSI και την αναδιάρθρωση του Νοεμβρίου του 2012 το μεγαλύτερο μέρος του χρέους μας είναι προς επίσημους ευρωπαϊκούς φορείς. Αυτοί δεν απομειώνουν εύκολα χρέος διότι φοβούνται το πολιτικό κόστος από τους φορολογούμενούς τους. Μόνο μπορούν να επιμηκύνουν και να μειώσουν τα επιτόκια, αλλά αμφιβάλω εάν είναι διατεθειμένοι να μειώσουν και την καθαρή παρούσα αξία του χρέους. 

Τι σημαίνει όμως αυτό για το μέλλον μας και το πολιτικό σύστημα; Σημαίνει απλά ότι και να πάρουμε μία σχετική μείωση του επιτοκίου στα πλαίσια αναδιάρθρωσης του χρέους το όφελος σε όρους απελευθέρωσης πόρων (αποτελεσματική ζήτηση στην οικονομία) δε θα είναι πολύ μεγάλο, παρόλο που το αποτέλεσμα εξαρτάται βέβαια από το μέγεθος της μείωσης του επιτοκίου. Η μείωση όμως θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις στην εικόνα της βιωσιμότητας του χρέους (μείωση αβεβαιότητας) και βελτίωση της εξωτερικής εμπιστοσύνης στην Ελληνική οικονομία. 

Συμπερασματικά ας έχουμε μέτριες προσδοκίες όσον αφορά στην Πανάκεια της απομείωσης του χρέους, τουλάχιστον όσον αφορά στην άμεση ανακούφισή της κοινωνίας. 

Αντιθέτως τα σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματά μας παραμένουν εδώ! Λέγονται χαμηλή διαρθρωτική ανάπτυξη, υπερχρεωμένος ιδιωτικός τομέας, μη βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα. Κάποια από τα προβλήματα θα τα αποκτούσαμε έτσι και αλλιώς (γήρανση) και άλλα τα αποκτήσαμε από τη διαρθρωτική κρίση και την κρίση ρευστότητας (υπερχρέωση ιδιωτικού τομέα, ύφεση, ανεργία). Δηλαδή είναι καινούρια προβλήματα. Άλλες πρέπει να είναι λοιπόν οι προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής. Επιτέλους ας δούμε την πραγματικότητα κατάματα. Είναι δύσκολη και μόνο για πολύ σκληρούς μαχητές!