Η ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ

Φοβάμαι ότι η κοινωνία μας πάσχει πλέον από μιθριδατισμό (ανοσία) απέναντι στις δηλητηριώδεις καταστάσεις που υπονομεύουν το μέλλον μας. Ίσως θεωρούμε ότι διαθέτουμε την ελαφρότητα του είναι (ανευθυνότητα) της νεότητας που θα ζήσει για πάντα (αλλά όχι το δυναμισμό και την παραγωγική εξωστρέφεια). Έτσι κι αλλιώς στο πολιτισμικό υπόβαθρο που έχουμε ως κοινωνία η πρόνοια για το μέλλον έχει μικρό ρόλο. Η κρίση του 2010, αυξάνοντας δραματικά τις απαιτήσεις επιβίωσης, απομάκρυνε ακόμα περισσότερο τη φροντίδα του μέλλοντος. Συνεπώς, εύκολα τίθεται θέμα μομφής στην κυβέρνηση ή αγνοούμε το κόστος από τη δυσλειτουργικότητα των ΑΕΙ και τις επιπτώσεις της στις μελλοντικές γενεές.

Ωστόσο, η εξέλιξη της ιστορίας δεν είναι γραμμική, η οποία επαναλαμβάνει στερεότυπα του παρελθόντος (εγκλωβισμός στο παρόν και άρνηση του μέλλοντος), παρόλο που πανίσχυρες δυνάμεις ωθούν προς τα εκεί. Δίνονται ευκαιρίες διεξόδου. Είτε τυχαία (γερμανικές εκλογές), είτε οργανωμένα (τέλος του ελληνικού προγράμματος) δίνεται η ευκαιρία εξόδου. Είμαστε αναγκασμένοι να καταθέσουμε προϋπολογισμό, είμαστε αναγκασμένοι να προτείνουμε λύσεις για το χρηματοδοτικό κενό του 2015-2016 χωρίς ενδεχομένως την Τρόικα που δεν μπορεί (ή δεν θέλει) να παρακολουθήσει τις εξελίξεις!

Φαίνεται λοιπόν ότι πλησιάζει η ώρα (2014) της ενηλικίωσης. Να πάρουμε σιγά-σιγά την τύχη και την ιδιοκτησία της χώρας περισσότερο στα χέρια μας, στα πλαίσια μίας μεσοπρόθεσμης σχέσης με την ΕΖ. Έτσι κι αλλιώς, η ΕΖ είναι μία διακρατική ένωση, στην οποία προσέρχεται ο καθένας με τις δικές του δυνάμεις.

Ενηλικίωση όμως πάνω από όλα σημαίνει απεξάρτηση από το «γονιό» που έχει την ευθύνη σου. Δεν θα έχουμε «Πρόγραμμα» για να δικαιολογούμε και να καλύπτουμε τις αδυναμίες διοίκησης. Δεν θα έχουμε κανέναν, ώστε να μεταφέρουμε τις ευθύνες μας για τις καλές και τις (περισσότερες σε αριθμό) αντιδημοφιλείς αποφάσεις μας. Δεν θα μπορούμε να επικαλεστούμε τη μείωση του χρέους ως τη μοναδική λύση των προβλημάτων στη ζωή μας (ο «γονιός» που θα μας φροντίσει). Όχι ότι δεν είναι σημαντικό ζήτημα. Ωστόσο κάθε μέρα θα πρέπει να λαμβάνονται αποφάσεις που δεν θα εξαρτώνται από τα μείζονα θέματα. Θα υπάρχουν πλέον απαιτήσεις σε όρους γνώσης, αποφασιστικότητας και συνέπειας από αυτούς που βουλεύονται. Από ορισμένες μάλιστα πλευρές η περίοδος των επόμενων ετών (2014 - 2016) είναι πολύ περισσότερο δύσκολη από την προηγούμενη που υπήρχε πλαίσιο (υποχρεωτικής) αναφοράς. Βεβαίως, οι καινούργιες αρνητικές αποφάσεις θα είναι πολύ λιγότερο επώδυνες από ό,τι στο παρελθόν. Πού και πού μάλιστα θα υπάρχουν και θετικές αποφάσεις, αποφάσεις δηλαδή βελτίωσης του επιπέδου ζωής. Αλλά η συνολική μέση εικόνα των αποφάσεων θα είναι δύσκολη.

Και όλα αυτά με μία κοινωνία βαριά λαβωμένη! Γι’ αυτό λοιπόν θα πρέπει να αναζητήσουμε λύσεις που αντιστοιχούν στις συνθήκες της οικονομίας μας, που ανταποκρίνονται στις δυνατότητές μας, μακριά από αποδεδειγμένα πλέον αποτυχημένες ιδεοληψίες και ουτοπίες. Η οικονομική, κοινωνική και πολιτική επιστήμη έχουν ικανοποιητικό οπλοστάσιο.

Υπήρξαν ολόκληρες περίοδοι ευημερίας της οικονομικής ιστορίας που τις διαχειρίστηκαν ανώριμοι άνθρωποι (βλ. ΕΖ 2000-2007). Στην ιστορία της ανθρωπότητας όμως υπήρξαν και καταστροφικές περίοδοι, τις οποίες διαχειρίστηκαν φωτισμένοι άνθρωποι (ηγέτες). Σ’ αυτούς ο έπαινος είναι πολύ μεγαλύτερος. Να θυμίσω μόνο τον ηγέτη των Βρετανών (W. Churchill) που διαχειρίστηκε δύο κολασμένα (γεμάτα ήττες) πρώτα χρόνια στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι νέες συνθήκες ωστόσο προϋποθέτουν γνώση και ωριμότητα από τον ανθρώπινο παράγοντα. Δυστυχώς η βελτίωση των οικονομικών δεικτών δεν σηματοδοτεί και την ενηλικίωση της κοινωνίας και των πολιτικών εκφραστών της. Ίσως μάλιστα αρχίζει να αναδεικνύεται μία θεμελιώδης αντίφαση ανάμεσα στις δυνατότητες του ανθρώπινου παράγοντα και στις καινούργιες πιο δύσκολες απαιτήσεις των νέων καιρών. Αυτή η αντίφαση συνήθως οδηγεί σε πολύ μεγάλα λάθη διοίκησης και πολύ πιθανόν στο «πολιτικό ατύχημα».