Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Εξαερώθηκαν ή όχι τα χρήματα των Ελλήνων φορολογούμενων στην τελευταία ανακεφαλαιοποίηση; Θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε κάνοντας λίγο πιο τεχνική τη συζήτηση:

Το σύνολο του ενεργητικού των τραπεζών ισούται με το σύνολο των υποχρεώσεών τους + τα ίδια κεφάλαια. Το σύνολο του Ενεργητικού αποτελείται κυρίως από τις απαιτήσεις των τραπεζών (τα δάνεια που έχουν χορηγήσει). Το σύνολο των υποχρεώσεων τους είναι οι καταθέσεις, τα δάνεια που έχουν λάβει οι τράπεζες (ομόλογα κλπ) και φυσικά οι υποχρεώσεις προς τις άλλες τράπεζες (βλ. ΕΚΤ, ELA κλπ).

Υπό ιδανικές συνθήκες, οι καταθέσεις (υποχρέωση) χρηματοδοτούν τις απαιτήσεις (χορηγήσεις δανείων) και ο ρυθμός είσπραξης των απαιτήσεων + τα ίδια κεφάλαια επαρκούν για να υπάρχει το ταμειακό απόθεμα που απαιτείται για να χρηματοδοτούνται οι αναλήψεις καταθέσεων.

Μέσα στην κρίση έχουν συμβεί δύο βασικές μεταβολές :

1) Φυγή καταθέσεων: Η φυγή καταθέσεων κανονικά (σύμφωνα με τα ανωτέρω) έπρεπε να χρηματοδοτηθεί από μείωση των χορηγήσεων. Ιδανικά δηλαδή, οι τράπεζες θα έπρεπε να μειώσουν αντίστοιχα τα δάνειά τους, εισπράτοντας τα ποσά που θα χρηματοδοτούσαν τη φυγή των καταθέσεων. Έτσι η μείωση του παθητικού (καταθέσεις) θα συνοδευόταν από αντίστοιχη μείωση του ενεργητικού και θα υπήρχε ισορροπία. Η αδυναμία να συμβεί αυτό, οδήγησε στην ανάγκη χρηματοδότησης της φυγής καταθέσεων όχι από μείωση του ενεργητικού, αλλά από ανάληψη νέων υποχρεώσεων (δάνεια από ΕΚΤ, ELA κλπ  και από αύξηση των ιδίων κεφαλαίων μέσω ανακεφαλαιοποίησης). Με αυτόν τον τρόπο, οι τράπεζες δεν έχουν ισορροπία καταθέσεων - χορηγήσεων και έχουν αυξημένες υποχρεώσεις μεν (που δημιουργούν κόστος, βλ.: κόστος ELA) και αυξημένα ίδια κεφάλαια σε σχέση με τις καταθέσεις.

2) Προβληματικά δάνεια: Παράλληλα, λόγω της κρίσης, η πραγματική αξία των χορηγήσεων είναι μειωμένη και δεν ανέρχεται στην ονομαστική αξία των δανείων που είχαν χορηγηθεί. Ο χαρακτηρισμός πολλών δανείων ως προβληματικών (NPLs) μειώνει την αξία του ενεργητικού και υποχρεώνει σε αντίστοιχη διενέργεια προβλέψεων (ζημιών), οι οποίες μειώνουν τελικά τα ίδια κεφάλαια.

3) Τα minimum κεφάλαια Cor Tier I διαμορφώνονται κυρίως από τα ίδια κεφάλαια (υπό όρους προστίθενται και ορισμένες μακροπρόσθεσμες υποχρεώσεις. Ο παρονομαστής είναι η αξία του ενεργητικού (σταθμισμένος με το επίπεδο κινδύνου των χορηγήσεων - RWA Risk Wighted Assets). To Cor Tier I όμως τρέφεται από τα NPLs. Θα δώσουμε ένα παράδειγμα: Αν π.χ. το Core Tier I ratio είναι 10%, το ενεργητικό 1.000 και τα Core Tier I κεφάλαια 100 και υπάρχει ανάγκη για προβλέψεις NPLs 10 μονάδες το ενεργητικό θα πάει στο 990 και τα Core Tier I κεφάλαια στο 90 (100-10 προβλέψεις). Άρα η διενέργεια προβλέψεων πρέπει να χρηματοδοτείται από τα ίδια κεφάλαια κατά ποσοστό 100% - 10% το δείκτη Core Tier I, έτσι προκύπτει αύξηση - ανακεφαλαιοποίηση 9 μονάδες.

Συνεπώς, η διενέργεια προβλέψεων μειώνει (λογιστικά) την αξία των χορηγήσεων στο ενεργητικό και την αξία των ιδίων κεφαλαίων (μέσω της διενέργειας ισόποσων προβλέψεων). Αν με κάποιο μαγικό τρόπο, εισπραχθούν όλα τα προβληματικά δάνεια, το ποσό των προβλέψεων που έχει θεωρηθεί ήδη ζημιά, θα μετατραπεί σε έκτακτα κέρδη και έτσι όλοι οι μέτοχοι (και το ΤΧΣ) θα έχουν λογιστικά την αξία των χρημάτων που έβαλαν.

Πού πήγαν λοιπόν τα λεφτά των ανακεφαλαιοποιήσεων;

Με κάθε ανακεφαλαιοποίηση, η αύξηση των ιδίων κεφαλαίων συνοδεύεται από εισροή ρευστότητας (ενεργητικό). Με τη σειρά τους τα χρήματα αυτά χρηματοδοτούν είτε εκροές καταθέσεων (βλ. σημείο 1 πιο πάνω) είτε θα αποπληρώσουν μέρος των υποχρεώσεων που χρηματοδότησαν τη φυγή καταθέσεων (σημείο 1) είτε θα γίνουν θεωρητικά νέες χορηγήσεις, οι οποίες ευελπιστούμε να μην είναι προβληματικές και να αποφέρουν κέρδη στις τράπεζες και κίνηση στην οικονομία.

Ουσιαστικά έτσι εξηγείται η πλήρης απαξίωση του ποσού της ανακεφαλαιοποίησης σε σχέση με την τρέχουσα αξία των τραπεζών.

Σχηματικά, επειδή οι καταθέτες δεν έχουν χάσει (μέχρι στιγμής), τα λεφτά που αναμένεται να χάσουν οι τράπεζες από τα κακά δάνεια θα τα αναπληρώσουν οι μέτοχοι και κυρίως το ΤΧΣ. Τα δε λεφτά αυτά είναι πρακτικά χαμένα, εξού και δεν αντικατοπτρίζονται στην τρέχουσα αξία των τραπεζών.

Θεωρητικά, για να ανακτηθούν τα χρήματα αυτά, θα πρέπει η αξία των τραπεζών να φτάσει την αξία του ποσού της ανακεφαλαιοποήσης και κάποιος να τις αγοράσει. Επειδή όμως, στα χέρια του ΤΧΣ αυτό είναι δύσκολο να συμβεί τότε το πιο πιθανό να συμβεί είναι το εξής:

1) Οι ιδιώτες μέτοχοι απώλεσαν τη μεγαλύτερη αξία των μετοχών τους και έτσι εννοείται ότι και εάν ερωτούντο δε θα χρηματοδοτούσαν τις επιπλέον κεφαλαιακές ανάγκες (διότι δε συνέφερε να το κάνουν).

2) Το κράτος παρεμβένει με την τρέχουσα κεφαλαιοποίηση για σώσει το σύστημα και το κάνει, όχι όμως σε βαθμό που να επιτρέπει τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Τα ποσά επαρκούσαν για να μη “σκάσουν” οι τράπεζες.

3) Τα κρατικά λεφτά (ή μέρος αυτών) δύναται να ανακτηθούν μόνο υπό συνθήκες εκκαθάρισης των προβληματικών δανείων, εξυγίανσης και κερδοφόρας λειτουργίας των τραπεζών και πώλησης των αντίστοιχων μετοχών. Σίγουρα θα απαιτηθούν πολλά χρόνια και συνθήκες χρηματιστηριακής άνθισης.