ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Ανεξαρτήτως της όποιας πολιτικής σκοπιμότητας που μπορεί να περιέχει ο χρονισμός της πρωτοβουλίας για τη Συνταγματική Μεταρρύθμιση, δε μπορεί παρά να αποτελεί μία κορυφαία στιγμή για τη διαμόρφωση ενός νέου θεσμικού πλαισίου της Ελληνικής οικονομίας και της κοινωνίας και μία ευκαιρία για να δρομολογήσουμε τη λύση προαιώνιων αναπτυξιακών προβλημάτων.

Στην πρωτοβουλία αυτή ενσωματώνονται μία σειρά από κρίσιμα ζητήματα πολιτικού χαρακτήρα που έχουν και σοβαρές επιπτώσεις στον οικονομικό χώρο, αλλά βρίσκονται εκτός του αντικειμένου του παρόντος.

Το βασικό ερώτημα που τίθεται εδώ είναι, εάν, με όλες τις υπόλοιπες συνθήκες σταθερές, η κρίσιμη θεσμική παρέμβαση της συνταγματικής αναθεώρησης είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για τη ριζική μεταβολή των αναπτυξιακών προοπτικών της Ελληνικής οικονομίας.

Η απάντηση βρίσκεται στη σχέση θεσμών και ανθρώπινων συμπεριφορών. Οι θεσμικές ρυθμίσεις, όπως όλες οι θεσμικές παρεμβάσεις, έχουν αναγκαίο χαρακτήρα αλλά όχι και ικανό. Απαιτούνται και μεταβολές στις στάσεις των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, μία θεσμική αλλαγή είναι αποτελεσματική μόνο όταν συνοδεύεται και από αλλαγή στην ανθρώπινη στάση για δύο λόγους: Πρώτον για να μπορέσει να γονιμοποιηθεί ο θεσμικός εκσυγχρονισμός και δεύτερον διότι, εάν οι θεσμικές μεταβολές δε συνοδευτούν από μεταβολές στις συμπεριφορές, οι δεύτερες θα ενεργοποιηθούν αρνητικά και αργά ή γρήγορα θα ανατρέψουν ή θα καταστήσουν ανεργές τις πρώτες.

Δυστυχώς, οι στάσεις των ανθρώπων δύσκολα ανιχνεύονται και ακόμα δυσκολότερα γίνονται κατανοητές. Ιδίως οι αλλαγές σ’ αυτές. Έτσι, ενώ στις περισσότερες φορές μπορούμε να προσεγγίσουμε πώς και τί πρέπει να μεταβάλουμε σε θεσμικό πλαίσιο, πολύ δύσκολα μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιες στάσεις των ανθρώπων πρέπει να παρέμβουμε. Ακόμη δυσκολότερο όμως είναι να κατανοήσουμε το πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν οι στάσεις αυτές.

Τελευταίως, μεγάλες χώρες και ηγέτες, όπως ο Ομπάμα στις ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία, έχουν υιοθετήσει ένα μοντέλο άσκησης πολιτικής συμπεριφορικού χαρακτήρα με κύριο στόχο τη δημιουργία «παρακινητικών» δεσμεύσεων. Πρόκειται για ρυθμίσεις που παρακινούν παρά εξαναγκάζουν τους πολίτες να συμφιλιωθούν σε κανόνες συμπεριφοράς. Στόχος τους είναι οι στάσεις των ανθρώπων για την υλοποίηση δύσκολων μεταρρυθμίσεων.

Πίσω στα δικά μας όμως. Από όλα τα παραπάνω φαίνεται ότι η συνταγματική μεταρρύθμιση δίνει μία σημαντική αναπτυξιακή ευκαιρία ιδίως εάν εντοπιστούν οι βασικοί χώροι παρεμβάσεων.

Η επιλογή της θεματολογίας της γίνεται με βάση: α) τα χρόνια ζητήματα της Ελληνικής οικονομίας, β) την εμπειρία που κερδίσαμε από την τεράστια κρίση που ζούμε. Η θεωρητική υποστήριξή τους απαιτεί πολύ περισσότερο χώρο και θα αρκεστούμε στη σύντομη παράθεσή τους. Όμως, και μόνο η απλή παρουσίασή τους είναι αρκετή να δείξει την κρισιμότητα του ζητήματος και να καταρρίψει την εικόνα ότι αρκούν ορισμένες «δημοφιλείς πολιτικές μεταβολές» για να επέλθει η συντέλεια της οικονομικής ανάπτυξης.

1. Ο Σκοπός της Οικονομικής Δραστηριότητας: Η Ευημερία του Λαού

Σκοπός της οικονομικής δραστηριότητας θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση της ευημερίας του Ελληνικού λαού μέσω της εξασφάλισης της αποτελεσματικότητας του οικονομικού συστήματος, αλλά και της δίκαιης διανομής των ωφελειών από την οικονομική δραστηριότητα. Ακούγεται ως κοινοτυπία πιθανόν, αλλά στην πραγματικότητα ελάχιστα Συντάγματα στον κόσμο έχουν εξασφαλίσει την παρουσία μίας παρόμοιας αρχής, που είναι κρίσιμη για τον προσανατολισμό όλου του συστήματος διοίκησης μίας οικονομίας.

2. Η Μείωση του Κόστους των Συναλλαγών

Το ζήτημα τους κόστους συναλλαγών είναι ένας τομέας που καλύπτει μία σειρά από ζητήματα όπως είναι τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, η διαφθορά, η παραγωγή και η διανομή πληροφοριών κ.τ.λ. Επίσης, πολιτικές μεταβολές που έχουν ως στόχο τη μείωση των κέντρων εξουσίας (σύστημα διακυβέρνησης, σχέσεις ΟΤΑ κ.τ.λ.) εντάσσονται στην κατηγορία αυτή.

3. Η Διεύρυνση της Εμπιστοσύνης στην Ελληνική Κοινωνία και Οικονομία

Η εμπιστοσύνη είναι μια βασική αρχή. Για να εμπιστευτούμε κάτι σημαίνει ότι το κατανοούμε, το αποδεχόμαστε και βασιζόμαστε σε αυτό. Εάν δεν εμπιστευόμαστε τους κανόνες του παιχνιδιού, τότε έχουμε το πρόβλημα της συνεχούς παλινδρόμησης σε παλαιότερους κανόνες ή σε καταστάσεις όπου δεν υπάρχουν κανόνες.

4. Η Εξασφάλιση της Διαγενεακής Προστασίας

Φροντίδα για τα συμφέροντα των επερχόμενων γενεών δεδομένου ότι δεν μπορούν να συμμετάσχουν στη σημερινή διακυβέρνηση. Οι επιπτώσεις από την εισαγωγή μίας παρόμοιας αρχής επεκτείνονται πολύ μακρύτερα από ό,τι μπορεί να φανταστεί κάποιος, αφού περιλαμβάνει ζητήματα δημοσιονομικής πολιτικής, ελλειμμάτων, ασφαλιστικής πολιτικής, θέματα παιδείας κ.τ.λ.

5. Η Αναδιανομή του Εισοδήματος και του Πλούτου

Τα συστήματα κατανομής του δημοσίου πλούτου συνήθως καταχωρούνται συνταγματικά και μπορούμε να συζητήσουμε μεταξύ πολλών διαφορετικών συστημάτων.

6. Η Προώθηση της Επιχειρηματικότητας

Προστασία της ελεύθερης επιχειρηματικής δημιουργικότητας και του υγιούς ανταγωνισμού στο βαθμό που δεν υπεισέρχεται στο χώρο προνομιακής δημόσιας σφαίρας (βλέπε αποφάσεις ΣΤΕ) και δε γίνεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας. Εδώ, επίσης, περιλαμβάνονται θέματα σταθερότητας του φορολογικού συστήματος και εξασφάλισης του υγιούς ανταγωνισμού.

7. Η Προώθηση της Καινοτομίας

Προστασία της πνευματικής δημιουργίας ως δημιουργού της προσωπικής, κοινωνικής εξέλιξης και εθνικού πλούτου.

Πηγή: in.gr (1η Δημοσίευση: 15 Ιουν. 2016)