Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ

Πήρα 30 περίπου σχόλια στο ερώτημα που είχα θέσει αναφορικά με την Αξία των Προβλέψεων που διατυπώνει το ΔΝΤ και η Τρόικα για την ελληνική οικονομία. Μερικά είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα και ορισμένα χαρακτηρίζονται από διεισδυτικότητα. Κοινός τόπος στο περιεχόμενο των περισσότερων σχολίων είναι η παρατήρηση ότι πρόθεση του ΔΝΤ είναι να δημιουργήσει αισιοδοξία στην εγχώρια και διεθνή αγορά για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Υπάρχουν, μάλιστα, και βαθύτερες θέσεις που με βοήθησαν να σκεφτώ διαστάσεις που δεν είχα σκεφτεί πριν και γι’ αυτό ευχαριστώ τους συντάκτες των σχολίων.

Σχετικά με την αξία των προβλέψεων διακρίνω τρία επίπεδα: διοικητικό, οικονομικό και πολιτικό. Τονίζω, πάντως, ότι σκοπός του σημειώματος δεν είναι να ερμηνευτεί η αποτυχία των προβλέψεων, αλλά να συζητήσουμε τη σημασία της αστοχίας.

Προηγουμένως, όμως, θα ήθελα να σας περιγράψω την έκταση της αστοχίας των προβλέψεων. Θα το κάνω συγκρίνοντας τις προβλέψεις του Μνημονίου του Μαΐου 2010 με προβλέψεις του ΔΝΤ του Δεκεμβρίου 2011-Μαρτίου 2012 (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Προβλέψεις του IMF για την Ελλάδα: Μάιος 2010 και Φθινόπωρο 2011/ Άνοιξη 2012.

_{Πηγή: IMF Staff Report on the request for SBA (Μάιος 2010), IMF Fifth review under the SBA (Δεκέμβριος 2011), IMF, Debt Sustainability Analysis (Μάρτιος 2012).}

_{*1 Μετά τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (υποτίμηση ονομαστικής αξίας κατά 53% και μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους).}

Είναι εντυπωσιακές οι αστοχίες. Προσέξτε ιδιαίτερα την απόκλιση στο ρυθμό μεγέθυνσης 2011-2012, στην ανεργία, στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και βέβαια στη σχέση χρέους και ΑΕΠ. Η απόκλιση στο τελευταίο αυτό μέγεθος είναι πολύ μεγάλη. Φανταστείτε μάλιστα να μην είχε πραγματοποιηθεί το PSI.

Αρχικά, υπάρχει ένα πρόβλημα διοικητικού τύπου. Βρισκόμαστε σε μία οικονομία (την ελληνική) που είναι σ'’ ένα δρακόντειο οικονομικό πρόγραμμα ελέγχου της (Μνημόνια 1 + 2). Η μακροοικονομική διοίκηση της οικονομίας (όπως ασκείται από την Τρόικα) χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά υψηλή αποτυχία προβλέψεων. Εάν βρισκόμασταν σε οποιαδήποτε άλλη συλλογική οντότητα (π.χ. οικονομία, μεγάλοι οργανισμοί) και οι διοικούντες αποτύγχαναν σε τόσο μεγάλη έκταση, οι έχοντες την ευθύνη τους (δηλαδή, αυτοί που τους διορίζουν) θα έπρεπε να αναλάβουν τη δική τους ευθύνη απέναντι στους διοικούμενους (αλλοδαπούς και Έλληνες). Διότι, οι έχοντες την ευθύνη των διοικούντων (ΔΝΤ, Ευρώπη) χρηματοδοτούν τα προγράμματα αυτά με χρήματα των διεθνών φορολογουμένων (διοικούμενων) και οι Έλληνες φορολογούμενοι (διοικούμενοι) υποφέρουν τα πάνδεινα. Συνεπώς, όλοι οι διοικούμενοι (Έλληνες και ξένοι) έχουν κάθε δικαίωμα να γνωρίζουν την αλήθεια και να υπάρχει διαφάνεια κριτικής και λογοδοσία. Αλλο είναι να λέμε ότι στο τέλος του 2011 βγαίνουμε από την κρίση και άλλο είναι να λέμε ότι θα βγούμε το 2017. Εάν δεν υπάρχει διαφάνεια και λογοδοσία στην αξιολόγηση της διοίκησης της οικονομίας, πού θα υπάρχει; Η εξήγηση που συχνότατα αναπτύσσεται ότι τελικά οι διοικούμενοι (πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα και πολίτες) είναι υπεύθυνοι για την αποτυχία, προφανώς δεν ευσταθεί, διότι η όποια έλλειψη συνεργασίας τους (που εγώ θα δεχθώ ότι υπάρχει) είναι μέρος του προβλήματος. Συνεπώς, το πρόβλημα ξαναγυρνάει εκεί που ξεκίνησε: στην αξιολόγηση της ικανότητας διοίκησης της οικονομίας και κατ’' επέκταση της ικανότητας της πρόβλεψης.

Σε οικονομικούς όρους: Ένα βασικό ζητούμενο της εφαρμογής προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής είναι η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης στην εγχώρια και διεθνή οικονομία. Μία συνεχής αποτυχία ελέγχου της οικονομίας, ας μην ξεχνάμε ότι αυτό δείχνει η συνεχής αποτυχία της προβλεψιμότητας, κάθε άλλο παρά συντελεί στη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης. Γι’ αυτό και ο Γ.Γ. του ΟΟΣΑ, A. Guria, ξεκαθαρίζει ότι «για να λειτουργήσουν οι διαρθρωτικές μεταβολές σε μία οικονομία είναι βασικό να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη» (27/3/2012). Γι'’ αυτό εξάλλου παρατηρείται σε όλο αυτό το διάστημα μία συνεχής εκροή κεφαλαίων από την Ελλάδα και σχεδόν συνεχής αύξηση των bid spreads των ελληνικών ομολόγων. Το κυριότερο, μάλιστα, είναι ότι και οι τιμές των νέων ομόλογων που αντηλλάγησαν με τα παλαιότερα στο PSI συνεχώς ανέρχονται (παρόλη την τεχνική ερμηνεία που έχει δοθεί ότι αυτό οφείλεται στην παρελθούσα πτώχευση). Τελικά, πολύ φοβάμαι ότι λίγοι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό πιστεύουν τις παραπάνω εκτιμήσεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας και αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό.

Σε πολιτικό επίπεδο: Αυτή η συνεχής αποτυχία πρόβλεψης φορτώνει το πολιτικό προσωπικό της χώρας με μία ουσιαστική ευθύνη αποτυχίας της ασκούμενης πολιτικής. Να τοποθετήσω το θέμα διαφορετικά. Εάν το τέλος του 2012 συνειδητοποιήσουμε ότι ο πραγματικός ρυθμός της μεγέθυνσης της χώρας είναι, π.χ., -6,5% αντί του -4,8%, που τώρα προβλέπεται (προβλεπόταν -3,5% πριν μερικούς μήνες), δε θα σκεφτεί ο κόσμος ότι η ελληνική πολιτική διοίκηση (και μάλιστα η νέα που θα προέλθει από τις εκλογές) απέτυχε; Μήπως οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις του τελευταίου τριμήνου του 2011 θα έπρεπε να ερμηνευθούν ως έκφραση της αδυναμίας της πολιτικής διοίκησης να ελέγξει την οικονομία, καθώς, ενώ προβλεπόταν για το 2011 μια ύφεση της τάξης του 2,6%, φθάσαμε σε ύφεση 7%! Εξάλλου, αυτή η συνεχής αποτυχία των προβλέψεων φέρνει φυσιολογικά στην επιφάνεια ως κυρίαρχο ζήτημα και ως βασικό πολιτικό δίλημμα το «μνημόνιο ή αντιμνημόνιο», αποσπώντας την προσοχή μας από το κυρίαρχο πρόβλημα που αφορά στο ξενοκοίταγμα μίας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας σε κάτι άλλο εκτός της ευρωπαϊκής πορείας. Επίσης, σε πολιτικό επίπεδο, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τον εξαναγκασμό του πολιτικού προσωπικού σε μία συνεχή «επαναστατική γυμναστική» με επώδυνες ασκήσεις δικαιολόγησης καταστάσεων και λήψης συνεχών συμπληρωματικών μέτρων.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι η συνεχής αποτυχημένη πρόβλεψη των εξελίξεων στην οικονομία μεγενθύνει το πρόβλημα του πολιτικού ελέγχου της που είναι μία από τις βασικές αιτίες απώλειας της πολιτικής εμπιστοσύνης (υπερτερούν το «κανένας» για να μας κυβερνήσει των δημοσκοπήσεων και η μεγάλη αποχή) και άρα αποδιάρθρωσης του πολιτικού σκηνικού. Χωρίς όμως οργανωμένη πολιτική διοίκηση δεν πρόκειται να υπάρξει καμία ανάκαμψη. Η έξοδος από την κρίση (που θα απαιτήσει αρκετά χρόνια ακόμα) θα προκύψει με βάση την οργανωμένη πολιτική τάξη (που με το χρόνο και την παιδεία θα βελτιώσει την ποιότητά της) και ποτέ ξανά από κάποιον «φωτισμένο σωτήρα» που θα προκύψει από μία πιθανή απώλεια του ελέγχου της οικονομίας και κοινωνίας.