ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Πολλές φορές με ρωτούν γιατί οι οικονομολόγοι έχουν τόσες πολλές διαφωνίες μεταξύ τους. Βεβαίως, επειδή τα οικονομικά, ως κοινωνική επιστήμη, επιχειρούν να αναλύσουν, να ελέγξουν και να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν θεωρητικές κατασκευές μιας ερμηνείας της πραγματικότητας και συνεπώς έχουν ένα εξαιρετικά εκτεταμένο προβληματισμό. Δεν είναι όμως αυτό το μοναδικό πρόβλημα. Είναι και τα συμφέροντα στα οποία αναφέρονται τεράστια. Τα συμφέροντα συνήθως επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, την έρευνα, την παραγωγή θεωρίας και την παραγωγή οικονομικής πολιτικής.

Η πραγματικότητα με τους οικονομολόγους και την οικονομική επιστήμη είναι περίπου αυτή. Η μεταπολεμική περίοδος κυριαρχείται από δύο βασικές γραμμές: τη λεγόμενη νεοκλασική και τη λεγόμενη μετακεϋνσιανή / θεσμική.

Στην περίπτωση του προβλήματος της Ελλάδας (υπερβολικό δημόσιο χρέος) οι δύο γραμμές είχαν και έχουν μία πολύ διαφορετική προσέγγιση. Η πρώτη έλεγε ότι θα πρέπει να μειωθούν τα ελλείμματα, ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών στην οικονομία. Συγχρόνως με τις διαρθρωτικές αλλαγές θα αυξανόταν η δυνατότητα προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών και θα βελτιωνόταν η ανταγωνιστικότητά τους. Τα μεγάλα κενά παραγωγικής δυναμικότητας θα έκλειναν με τα μέτρα νομισματικής πολιτικής. Η μετακεϋνσιανή άποψη, από την άλλη μεριά, ουδέποτε αρνήθηκε την ανάγκη διαρθρωτικής πολιτικής εξυγίανσης.

Παράλληλα, όμως, τονίζει ότι ο περιορισμός των αντιπαραγωγικών ελλειμμάτων θα πρέπει να γίνεται με τη χρήση της κατάλληλης δημοσιονομικής πολιτικής (επενδύσεις σε υποδομές κ.τ.λ.), έτσι ώστε ο λόγος Χρέος προς ΑΕΠ να εξελιχθεί μειούμενος. Η μείωση θα προέλθει όμως και από τη νομισματική πολιτική που θα διατηρήσει υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού από το κόστος δανεισμού και θα επιτύχει χαμηλή εξωτερική ισοτιμία, έτσι ώστε να βελτιωθεί η εξωτερική ανταγωνιστικότητα.

Στην Ελλάδα το Μάιο του 2010 εμφανίστηκαν τρεις φυλές οικονομολόγων. Η πρώτη είχε οργανωθεί γύρω από την τότε Κυβέρνηση. Μάλιστα πίστευαν ότι είχαν βρει την άριστη συνταγή (τα συγκεκριμένα Μνημόνια).

Τι ισχυρίστηκε η φυλή αυτή:

α) Η ισχυρή θεωρία είναι η νεοκλασική (δημοσιονομική προσαρμογή και αύξηση της προσφοράς).

β) Η Ελλάδα πτώχευσε και μπορεί να μας διώξουν από το ευρώ.

γ) Η κρίση είναι μία «ευκαιρία» για την αλλαγή του μοντέλου της οικονομίας και της κοινωνίας.

Υπήρξε μία δεύτερη φυλή οικονομολόγων η οποία αθροιστικά ισχυριζόταν περίπου τα εξής:

α) Δεν υπάρχει πιθανότητα να μας διώξουν από το ευρώ, άρα μπορούμε να διαπραγματευόμαστε όσο θέλουμε.

β) Μπορούμε να γυρίσουμε στη δραχμή και μέσω της ραγδαίας υποτίμησής της να επιτύχουμε τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

γ) Δεν υπάρχει λόγος διαρθρωτικών μεταβολών. Εξάλλου, με βάση τη μελλοντική δραχμή, μπορεί ν’ ασκηθεί μία μετακεϋνσιανή οικονομική πολιτική.

Όπως διαπιστώνει κάποιος οι απόψεις της φυλής αυτής είναι ένα ισχυρό μίγμα νεοκλασικής αντίληψης (υποτίμηση, ανταγωνιστικότητα) και μετακεϋνσιανής δημοσιονομικής πολιτικής, που βασίζεται στην έκδοση νέου νομίσματος.

Τέλος υπήρξε και μία τρίτη φυλή που συμμετείχε και ο υπογράφων και έχει περίπου τις εξής θέσεις:

α) Τον Μάιο του 2010 σχεδόν πτωχεύσαμε. Όμως ο κόσμος είναι πλέον πολύ σύνθετος. Στον κόσμο αυτόν η Ευρώπη δεν έχει καμία διάθεση (σε πολιτικούς και οικονομικούς όρους) να μας διώξει από τους κόλπους της. Όμως, η διάθεσή τους αυτή θα πρέπει ν’ αντιμετωπίζεται από μία ηθική βάση χωρίς διάθεση εκμετάλλευσης. Ας μην ξεχνάμε ότι όλες οι κοινωνίες (μικρές ή μεγάλες) που συσπείρωσαν τον κόσμο εναντίον τους έχασαν. Συνεπώς, η προοπτική της συνεργασίας εντός της Ευρωζώνης ήταν η καλύτερη δυνατή.

β) Ακόμα και αν ήταν συζητήσιμο, εάν έπρεπε να μπούμε στο ευρώ, το να βγούμε από το ευρώ θα είναι ένα καταστροφικό γεγονός. Η διαπραγμάτευση να έχει όρια (διότι απλούστατα μπορεί να μας αφήσουν να διαπραγματευόμαστε για πολλά (!) χρόνια χωρίς χρήματα - βλέπε Ουγγαρία).

γ) Θα πρέπει να ασκηθεί ένας συνδυασμός διαρθρωτικών πολιτικών (με έμφαση στην άμεση ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος) και νεοκεϋνσιανής δημοσιονομικής πολιτικής στο βαθμό που το επιτρέπει η συσσώρευση υγιών δημοσιονομικών και ιδιωτικών πλεονασμάτων.

Oι απόψεις της τρίτης φυλής εντάσσονται στη μετακεϋνσιανή / θεσμική γραμμή. Η πρώτη φυλή έχει δει μέρος από τα κηρύγματά της να επιβεβαιώνονται σε ορισμένες οικονομίες (κυρίως Βαλτικές χώρες και Ιρλανδία) για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Όμως η εμπειρία από την εφαρμογή τους στην Ελλάδα (και όχι μόνο) ήταν καταστροφική. Ο πληθυσμός των υποστηρικτών της μειώνεται, παρόλο που τα συμφέροντα που στήριξε βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση.

Παρατηρώ μία κατατρόπωση της δεύτερης φυλής και στο εσωτερικό (καταστροφολόγοι και δραχμολόγοι) και στο εξωτερικό (Roubini κ.α.) Τώρα ο κόσμος συνειδητοποιεί το αδιέξοδο των απόψεών τους και αναρωτιέται γιατί έκαναν τόσο επίμονα και συστηματικά λάθος. Ευτυχώς ο κόσμος δεν κινήθηκε προς την κατεύθυνση που υποδείκνυαν. Ας σημειωθεί πάντως ότι οι απόψεις τους και ο θόρυβος που δημιούργησαν βοήθησε αρκετά Hedge Funds να κάνουν πολύ μεγάλες περιουσίες το 2011.

Οι οικονομολόγοι της τρίτης φυλής ήταν και είναι ακόμα μειοψηφία σε παγκόσμιο και ελληνικό επίπεδο και γενικώς αποτελούν μειοψηφία περίπου από το 1980 και μετά. Προβλέπω όμως μία πύκνωση των γραμμών της τρίτης φυλής με «λιποτάκτες» από τις δύο άλλες φυλές. Είναι καλοδεχούμενοι. Ας μην ξεχνάνε μόνο το παρελθόν τους. Θα τους κάνει να είναι πιο φιλικοί με τον εαυτό τους και τη ζωή. Γιατί σε τελική ανάλυση αυτή είναι η Μεγάλη Διαφορά της τρίτης φυλής και από την πρώτη φυλή αλλά και από τη δεύτερη: Αγαπάει τη ζωή.

Υ.Γ.: Η αγάπη για τη ζωή, δηλαδή μία καλύτερη ισορροπία στην προτίμηση παρόντος και μέλλοντος, είναι από τα βασικά διαφοροποιητικά στοιχεία της τρίτης άποψης σε σύγκριση με τις δύο άλλες. Θα το εξηγήσω σε μία επόμενη ανάρτηση.