Η Ευρωζώνη βρίσκεται αντιμέτωπη με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας από το 1999. Όλη η Ευρώπη; Όχι! Αφορά όλους τους Ευρωπαίους; Όχι! Η ανεργία είναι συγκεντρωμένη στους νέους! Μάλιστα, στην ΕΕ η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας για νέους κάτω των 25 ετών (50,4%)!

Η σημερινή πολιτική ηγεσία στην Ευρωζώνη κινδυνεύει να μείνει στην ιστορία ως η ηγεσία που έχασε μία ολόκληρη γενιά μέσα από τα χέρια της. Μία χαμένη δεκαετία ανάπτυξης για τις χώρες που δοκιμάζονται από την ύφεση στην Ευρωζώνη και μία ολόκληρη χαμένη γενιά έξω από τη δημιουργική δραστηριότητα. Αντίθετα, διερχόμαστε μία πολύ αποδοτική δεκαετία για τις χώρες του κέντρου. Δεκαετία που χαρακτηρίζεται από υψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης, χαμηλού κόστους δανεισμό, πλεονάσματα κεφαλαιακών πόρων που εισρέουν για το εσωτερικό των οικονομιών τους (και από τις προβληματικές Ευρωπαϊκές χώρες), πολύ χαμηλή ανεργία και σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών τους.

Χωρίσαμε τις χώρες της Ευρωζώνης με βάση την καθαρή τους θέση ως προς το εξωτερικό. Το δείκτη αυτόν τον θεωρούμε αξιόπιστο δείκτη «οικονομικής αυτάρκειας» μιας οικονομίας. Με βάση τις δύο ομάδες χωρών που προέκυψαν, παρακολουθήσαμε ορισμένες βασικές μεταβλητές των οικονομιών τους. Πρόκειται για το ρυθμό μεγέθυνσης, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το κόστος των δεκαετών ομολόγων και, τέλος, την ανεργία. Είναι προφανές ότι η ομάδα των «ελλειμματικών» χωρών βρίσκεται στον αντίποδα της «αποτελεσματικότητας» των «πλεονασματικών» χωρών. Και αυτή η αποτελεσματικότητα έχει συνέπειες: σε όρους οικονομικής δραστηριότητας και σε όρους απασχόλησης. Ας μην ξεχνάμε ότι μόνο το σβήσιμο του χρέους και οι απώλειες από την ανεργία δεν μπορούν ποτέ να αποκατασταθούν όταν συμβούν.

Διάγραμμα 1. Καθαρή θέση σε σχέση με το εξωτερικό (net foreign asset position) ως ποσοστό του ΑΕΠ.

_{Πηγή:ΟΟΣΑ (OECDEconomic Surveys: Euro Area 2012).}

Διάγραμμα 2. Καθαρή θέση σε σχέση με το εξωτερικό (net foreign asset position). Τα ποσά είναι σε δις ευρώ.

_{Πηγή: EurostatκαιΟΟΣΑ (OECD Economic Surveys: Euro Area 2012).}

Διάγραμμα 3. Συνεισφορά των πλεονασματικών και ελλειμματικών χωρών στους ρυθμούς μεγέθυνσης της ζώνης του ευρώ.

_{Πηγή:ΟΟΣΑ, OECD Economic Surveys: Euro Area 2012.}

_{Σημείωση: Η διάκριση σε ελλειμματικές και πλεονασματικές χώρες γίνεται με βάση την καθαρή θέση σε σχέση με το εξωτερικό (net foreign asset position). Στις ελλειμματικές χώρες κατατάσσονται με αυτό το κριτήριο η Αυστρία, η Εσθονία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Ισπανία. Τις πλεονασματικές χώρες αποτελούν το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία.}

Διάγραμμα 4. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επιλεγμένων πλεονασματικών και ελλειμματικών χωρών ως ποσοστό του ΑΕΠ.

_{Πηγή: Eurostat καιΟΟΣΑ(OECD Economic Surveys: Euro Area 2012).}

_{Σημείωση: Στις πλεονασματικές χώρες περιλαμβάνονται το Βέλγιο, η Φινλανδία, το Λουξεμβούργο, η Γερμανία και η Ολλανδία. Οι ελλειμματικές χώρες αποτελούνται από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία.}

Διάγραμμα 5. Μεσοσταθμικό κόστος εξυπηρέτησης δημόσιου χρέους στις πλεονασματικές και ελλειμματικές χώρες.

_{Πηγή: Eurostat και Datastream.}

_{Σημείωση: Στις πλεονασματικές χώρες περιλαμβάνονται το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γερμανία και η Ολλανδία. Οι ελλειμματικές χώρες αποτελούνται από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία.}

Τα αίτια της κατάστασης είναι πολλά και σύνθετα και δε θα τα συζητήσουμε ξανά εδώ. Το κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει σχετίζεται με το μέλλον: Η διοίκηση που ασκείται υπόσχεται έξοδο από την κρίση και πότε;

Η ερώτηση επιδέχεται περισσότερες από μία απαντήσεις, είτε καταφατικές είτε αρνητικές είτε αμφιλεγόμενες υπό όρους. Ούτε αυτές θα σχολιάσουμε στο σημείωμα αυτό.

Ωστόσο, ανεξαρτήτως της όποιας απάντησης, τονίζουμε ότι ο χρόνος περνάει και η ύφεση για ορισμένα μέρη της Ευρωζώνης γίνεται όλο και πιο επώδυνη. Θυσιάζουμε μία γενιά για το μέλλον των επερχόμενων, ώστε να βρουν μία Ευρώπη καλά οργανωμένη και ευρύθμως λειτουργούσα (δημοσιονομική πειθαρχία); Είναι απαραίτητο ο μελλοντικός αυτός στόχος να υλοποιηθεί με τόσο πόνο; Ή μήπως βρισκόμαστε μπροστά σε λανθασμένες επιλογές πολιτικής; Η ευθύνη διοίκησης είναι τόσο μεγάλη, ώστε, αυτοί που λαμβάνουν αποφάσεις, θα έπρεπε ήδη να προβληματίζονται σοβαρά.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν μπει σε παρόμοια λογική διαμόρφωσης του μέλλοντος μέσα από πολύ σκληρές διαδικασίες. Οι μεγάλοι πόλεμοι που έχουν ξεσπάσει στην Ευρώπη το αποδεικνύουν. Πρόκειται για τεράστια λάθη της ανθρώπινης ιστορίας. Κάνω τη σκέψη ότι, όποτε η πολιτική ηγεσία στράφηκε κατά των παρουσών γενεών επικαλούμενη το όφελος των μελλοντικών, απλώς προσπάθησε να κρύψει μία γιγαντιαία αναδιανομή πλούτου εντός της παρούσας γενεάς. Αναρωτιέμαι, μήπως το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Πρόκειται για μια αναδιανομή που εξελίσσεται μεταξύ ομάδων συμφερόντων ή/και κρατών. Τα μικρόβια που πυροδοτούν αυτήν την καταστροφική αντίληψη είναι: α) οι συγκρούσεις συμφερόντων σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, που δε γνωρίζουν εθνικά σύνορα και β) ο οικονομικός εθνικισμός που ζει και βασιλεύει στην Ευρώπη επί αιώνες τώρα και θα απαιτήσει ίσως αιώνες, για να εξαλειφθεί.

Πού βρίσκεται η λύση για τους λιγότερο ευνοημένους λαούς; Αναπόφευκτα σε τέσσερα επίπεδα:

α) Να θέσουν υπό αμφισβήτηση το οικονομικό μοντέλο που έχουν επιλέξει, είτε σε ατομικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο.

β) Να οδηγηθούν σε μία νέα πολιτική σύνθεση, που θα τους επιτρέψει να επανοργανώσουν τη θεσμική λειτουργία της οικονομίας.

γ) Να επιτρέψουν στον εαυτό τους την αλλαγή των πολιτισμικών τους αγκυλώσεων, που είναι υπεύθυνες για τις σημερινές τους επιλογές.

δ) Να επιβάλουν τη γνώση ως καθοριστικό παράγοντα κρίσης των επιλογών τους.

Με δεδομένο, πάντως, ότι οι δύο τελευταίοι παράγοντες είναι μακροχρόνιες διαδικασίες και μακροχρόνιας αποτελεσματικότητας (εάν υποθέσουμε ότι έχουν ήδη πυροδοτηθεί), να αναμένουμε εξελίξεις που θα αφορούν τους δύο πρώτους παράγοντες. Ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, το δεύτερο έχει σημασία. Αλλά ανάμεσα στο παρόν και το μέλλον πρέπει να υπάρχει καλή ισορροπία. Σε τελευταία ανάλυση, η παρούσα γενιά παίρνει τις αποφάσεις.