ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Το σύνολο των κρίσιμων επιλογών οικονομικής πολιτικής της χώρας εκτείνεται σε δύο βασικά επίπεδα: Το πρώτο αφορά τη σχέση της χώρας με τις πολιτικές Ευρωπαϊκές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρώ και κατ’ επέκταση την παρουσία της μέσα στην Ευρωζώνη. Το δεύτερο αφορά την ασκούμενη οικονομική πολιτική στο εσωτερικό της χώρας.

Οι προηγούμενες αναρτήσεις σε αυτό το blog μας δίνουν πλέον τη δυνατότητα να συνθέσουμε όλο το εύρος των δυνατών επιλογών που μπορούμε να έχουμε και στα δύο επίπεδα και τις μελλοντικές προοπτικές που θα προκύψουν από αυτές.

Βέβαια υπάρχουν δύο απολύτως αντίθετες απόψεις:

α) της ανατροπής του υπάρχοντος προγράμματος και της ρήξης με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρώ.

β) της τήρησης (με όποιες αλλαγές) του προγράμματος και της διατήρησης της στενής σχέσης με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρώ.

Δεν έχω καταλάβει (με έχουν ξαναμπερδέψει) ποιες Ελληνικές πολιτικές δυνάμεις συμπαρατάσσονται με την πρώτη προοπτική και τι επιδιώκουν. Θα ασχοληθώ λοιπόν μόνο με τη δεύτερη προοπτική και όλο το κείμενο που ακολουθεί αφορά τις επιλογές εντός αυτής της προοπτικής.

Στα πλαίσια λοιπόν της καλής σχέσης και συνεργασίας με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρώ μπορεί να αναπτυχθούν τέσσερις διαφορετικές εκδοχές, που όλες προϋποθέτουν την καλή συνεργασία με τις Ευρωπαϊκές αυτές δυνάμεις. Οι τέσσερις αυτές εναλλακτικές εξελίξεις θα καθορίσουν απόλυτα και την πορεία των εσωτερικών οικονομικών εξελίξεων.

Οι εκδοχές αυτές είναι οι ακόλουθες: α) πιστή τήρηση της «ευρωπαϊκής συμφωνίας», β) τήρηση της ευρωπαϊκής συμφωνίας, αλλά με δραστικές μεταβολές στο περιεχόμενό της, γ) «βελούδινο» διαζύγιο με το ευρώ με ό,τι περίπλοκο σημαίνει αυτό και δ) αναδιοργάνωση της νομισματικής οργάνωσης της Ευρώπης. Κάθε μία από τις εκδοχές έχει διαφορετικές επιπτώσεις στην οικονομική κατάσταση της κοινωνίας. Έτσι, η πιστή τήρηση της Ευρωπαϊκής συμφωνίας θα επιφέρει αργή βελτίωση της οικονομικής κατάστασης. Η τήρηση της ευρωπαϊκής συμφωνίας με δραστικές μεταβολές, που θα λάβουν χώρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο (επανισορρόπηση της οικονομικής πολιτικής π.χ. ενίσχυση της ζήτησης στο Βορά και επενδύσεις στο Νότο, επιτάχυνση της Ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης κ.τ.λ.), θα επιφέρει μια σαφή οικονομική βελτίωση στην Ελληνική κοινωνία. Ένα «βελούδινο» διαζύγιο με το ευρώ και μία νομισματική αναδιάρθρωση θα έχουν μία σοβαρή μεσοπρόθεσμη επιδείνωση, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να έχουν θετικά αποτελέσματα. Βεβαίως, αυτές οι δύο τελευταίες εκδοχές, όπως τις αντιμετωπίζουμε εδώ, στηρίζονται στην άριστη συνεργασία με τις ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρώ. Αλλιώς, είναι προφανές ότι μπορεί να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις. Ακόμα όμως και εάν υπάρχει άριστη συνεργασία με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και ακολουθήσουμε μία από τις δύο τελευταίες εκδοχές, είναι εξαιρετικά αμφίβολο το τελικό αποτέλεσμα του κόστους και του οφέλους που θα προκύψει. Οφείλουμε όμως να τις συμπεριλάβουμε εδώ διότι α) το όφελος σε παρούσες τιμές υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να είναι μεγαλύτερο από το κόστος και β) είναι πιθανόν να επιβληθούν από τις εξελίξεις.

Όσον αφορά στην εσωτερική οικονομική πολιτική, όπως ανέφερα και σε προηγούμενη ανάρτηση, μπορεί να διατηρηθεί ως έχει σήμερα. Αυτή η προοπτική υπόσχεται μία αργή θετική εξέλιξη της οικονομικής κατάστασης. Εναλλακτικά, μπορεί να προκύψει περαιτέρω μείωση του χρέους, που θα δημιουργήσει μία σαφή βελτίωση της αναπτυξιακής προοπτικής. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν αρνητικοί (εξωτερικοί κυρίως παράγοντες) που θα προκαλέσουν επιδείνωση των οικονομικών εξελίξεων. Εάν όμως τηρηθεί το υπάρχον πρόγραμμα μαζί με ουσιαστικές μεταβολές, που θα στοχεύουν στην αύξηση της ζήτησης, θα προκληθεί σαφής βελτίωση της οικονομικής κατάστασης. Εάν μάλιστα δημιουργηθούν οι προϋποθέσέις διεύρυνσης της προβλεψιμότητας, θα δημιουργηθούν προϋποθέσεις ισχυρής βελτίωσης.

Διάγραμμα 1. Η πολιτική απέναντι στο ευρώ και η εσωτερική οικονομική πολιτική.

Από το διάγραμμα αυτό, γίνεται σαφές ότι μπορεί να υπάρξουν και διάφοροι συνδυασμοί ευρωπαϊκών εξελίξεων και εσωτερικής οικονομικής κατάστασης. Είναι μάλιστα εμφανές ότι ο συνδυασμός εκδοχών, που περιγράφονται με τις κόκκινες γραμμές, μπορεί να δημιουργήσει μία εξαιρετικά ευνοϊκή συγκυρία για την Ελληνική οικονομία. Εάν αυτό συνέβαινε, δε θα πιστεύαμε στα μάτια μας για την ανάκαμψη που θα βλέπαμε. Από την άλλη μεριά, υπάρχει και ένας εξαιρετικά δυσμενής συνδυασμός. Αυτός που συνδυάζει το «βελούδινο» διαζύγιο και τη νομισματική αναδιάρθρωση με την εμφάνιση αρνητικών εξωτερικών παραγόντων.

Η ζωή μας τα επόμενα χρόνια θα κυμανθεί κάπου μεταξύ αυτών των δύο άκρων: του θετικού και του αρνητικού.

Δύο τελευταίες σημειώσεις:

1. Το μέλλον δεν προβλέπεται ποτέ. Μπορούμε όμως να συγκεντρώνουμε τα πιο πιθανά σενάρια που μπορεί να συμβούν. Είτε για να προσαρμοστούμε σ’ αυτά, είτε για να τα μεταβάλλουμε.

2. Το νόμισμα δεν είναι ποτέ ανεξάρτητο της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζεται. Διότι το νόμισμα δεν είναι ποτέ μόνο το χαρτί στο οποίο τυπώνεται η σχετική παράσταση, αλλά είναι οι πολιτικές και οι οικονομικές δυνάμεις που το στηρίζουν και η πολιτική που ακολουθούν.