ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ ΠΙΣΩ

Έχει παρατηρηθεί ότι η εκδήλωση της κοινωνικής δυσφορίας στις μεγάλες υφέσεις έχει έναν μεσοχρόνιο χρονικό ορίζοντα εκδήλωσης που φτάνει περίπου τα δύο έτη. Έτσι τον τελευταίο καιρό παρόλο που η πανδημία έχει γίνει απειλητικότερη, άρα και η ανάκαμψη απομακρύνεται, οι πυκνές διαδηλώσεις έχουν αυξηθεί σχεδόν σε καθημερινή βάση δημιουργώντας όμως ένα οξύμωρο σχήμα με τη λογική υγειονομική συμπεριφορά. Με δεδομένο λοιπόν ότι στη δημοκρατία πάντοτε θα υπάρχουν διαφορετικές απόψεις μένουν ερωτηματικά που αφορούν την πολιτική ευθύνη, αλλά και τα βαθύτερα κοινωνικά αίτια.

Ανακαλώ τα γεγονότα του 2008. Πίσω από τη σοβαρή αφορμή που τα προκάλεσε (της δολοφονίας του εφήβου) βρισκόταν το κοινωνικό αδιέξοδο που είχε προκαλέσει στους νέους ανθρώπους η συνολική οικονομική υπερχρέωση με τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών κυρίως χρηματοοικονομικού χαρακτήρα (ακίνητα) μακριά από την παροχή ευκαιριών πραγματικής δημιουργικότητας. Έτσι είχε ανοίξει στους νέους η πόρτα της αναζήτησης μεταϋλιστικών προσδοκιών αλλά και πραγματικών προοπτικών διοχέτευσης της δημιουργικότητας που δεν δίστασε να περάσει σε βίαιες αντιδράσεις ως προπομπός της πραγματικής πτώχευσης που ήρθε αμέσως μετά.

Σήμερα η ελληνική κοινωνία ζει υπό το βάρος των δύο απανωτών βαθύτατων κρίσεων (2011 και 2020) και των δύο δραστήριων αποδιαρθρωτικών και αναδιαρθρωτικών δυνάμεων που είναι οι μεταβολές της τεχνολογίας (απαιτεί όλο και υψηλότερες εργασιακές και παραγωγικές εξειδικεύσεις) και η αλλαγή (ανατολικότερα) του διεθνούς καταμερισμού των έργων που απαξιώνει μετρίου επιπέδου ανάπτυξης οικονομίες, που έχουν χαμηλού και μετρίου επιπέδου εξειδίκευση και αντίστοιχων προσόντων εργατικού δυναμικού. Παρ’ όλη την επιτυχημένη παρέμβαση στην αγορά εργασίας ο COVID επιτάχυνε και μεγέθυνε τα προβλήματα.

Συγχρόνως έχει εμφανιστεί η γήρανση του πληθυσμού (άρα μεγάλο βάρος για τις μελλοντικές γενεές), η χαμηλή κοινωνική κινητικότητα αφού οι λιγότερο ευνοημένοι δεν βρίσκουν διεξόδους (άρα χάνουμε ικανούς) και η χαμηλή ευελιξία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να ανταποκριθούν στις περίπλοκες νέες απαιτήσεις της οικονομίας και της κοινωνίας. Έτσι δεν φτιάχνονται όμως ανταγωνιστικοί πολίτες σε μία εποχή που δημιουργούνται συνεχώς νέες απαιτήσεις.

Αυτό συνεπάγεται για τους σημερινούς νέους χαμηλότερη ποιότητα ζωής από τους γονείς τους και η είσοδός τους στην αγορά εργασίας, υπό τις σημερινές (COVID) συνθήκες κρίσης, τους οδηγεί σε μία μακροχρόνια υστέρηση στις αποδοχές τους.

Η έξοδος εγκεφάλων στο εξωτερικό απλώς ανακουφίζει τους ικανότερους. Ο μοναδικός εξάλλου τρόπος που είχαμε να απαλύνουμε την κρίση του COVID (δημόσια οικονομικά, Κεντρικές Τράπεζες) έχει ένα χαρακτηριστικό: μεταθέτει την «καταστροφή» στο μέλλον και «αποκοιμίζει» τη δημιουργικότητα για να αντιστρέψουμε την ρήση του Σουμπέτερ ότι είναι υγιές φαινόμενο η «δημιουργική καταστροφή»! Με άλλα λόγια διασώζουμε ανθρώπους και επιχειρήσεις αλλά έτσι οι πόροι δεν διατίθενται για τη δημιουργία ευκαιριών αλλά αυξάνουν το βάρος των επόμενων γενεών (χρέος). Αυτό μάλιστα είναι εντονότερο στην Ευρώπη και στην Ελλάδα και λιγότερο στις ΗΠΑ.

Καλώς εχόντων των πραγμάτων θα ανατάξουμε, έστω και δύσκολα λόγω μεταλλάξεων, την οικονομία το 2021. Εξάλλου οι κοινωνικές συνθήκες σήμερα είναι πολύ διαφορετικές λόγω της έντονης εξωγένειας της επιδημίας. Θα χρειαστεί όμως ιδιαίτερη ενσυναίσθηση και ευαισθησία για να πάρουμε μαζί μας και αυτούς που μένουν πίσω, ιδίως τους νέους.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 16 Μαρτίου 2021