ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ

Δύο πηγές κινδύνου αντιμετωπίζει η οικονομία. Ο πρώτος είναι ο πολιτικός κίνδυνος. Να μην μπορέσει να σχηματιστεί βιώσιμη κυβέρνηση για αρκετό χρονικό διάστημα. Στην περίπτωση που δεν σχηματιστεί είτε αυτοδύναμη κυβέρνηση είτε βιώσιμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τότε προφανώς θα πρέπει να σχηματιστεί μια κυβέρνηση ειδικού σκοπού που θα κάνει σε έναν ορατό χρονικό ορίζοντα ξανά εκλογές. Η κοινωνία και το οικονομικό σύστημα έχουν προετοιμαστεί για δύο εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά μια τρίτη δημιουργεί ορισμένα σοβαρά ζητήματα, όπως η αύξηση της αβεβαιότητας και η αναβολή λήψης σοβαρών οικονομικών αποφάσεων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Μια παρόμοιου χαρακτήρα κυβέρνηση μπορεί να διοικήσει τις συνηθισμένες υποχρεώσεις της χώρας, αλλά θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να πάρει σημαντικές αποφάσεις και θα έχει έναν αυξημένο βαθμό δυσκολίας να διαχειριστεί ειδικές κρίσεις με ιδιαίτερες απαιτήσεις ικανοτήτων επίτευξης συναίνεσης και ειδικών γνώσεων.

Όμως στο διεθνές περιβάλλον εντοπίζουμε τέσσερις παράγοντες που θα μπορούσαν να δώσουν μείζονα περιστατικά εξωγενούς αναταραχής!

Ο πρώτος είναι η ύφεση: Οι δείκτες υψηλής συχνότητας που διαθέτουμε για τις ΗΠΑ και την ευρωζώνη δείχνουν ότι η βιομηχανική παραγωγή μειώνεται αλλά και ότι η αγορά εργασίας χάνει τη δυναμική της. Τα επιτόκια «δαγκώνουν» και το IFM προβλέπει τη μικρότερη παγκόσμια ανάπτυξη εδώ και 20 χρόνια. Η αύξηση της δημοσιονομικής παρέμβασης και η νομισματική χαλάρωση θα ήταν λύση, όμως βρισκόμαστε σε αντίθετη δημοσιονομική και νομισματική πορεία.

Ο δεύτερος είναι η πρόσφατη χρηματοπιστωτική αναταραχή. Η ταχύτατη παρέμβαση των Αρχών απέτρεψε την αρνητική έκρηξη τύπου Lehman Brothers, όμως τα προβλήματα παραμένουν: η αύξηση των επιτοκίων και η προβληματική τραπεζική διοίκηση που ενισχύθηκε από τη μακρά περίοδο φθηνού χρήματος (ηθικός κίνδυνος). Τα προβλήματα θα παραμείνουν όσο τα επιτόκια συνεχίζουν να ανεβαίνουν (έστω και λιγότερο πλέον). Οι μεσαίες τράπεζες στις ΗΠΑ συνεχίζουν να λειτουργούν απορρυθμισμένες και η αμερικανική κυβέρνηση δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις αφού η πολιτική διχογνωμία στα νομοθετικά σώματα την εμποδίζει. Συγχρόνως η κοινωνική εμπιστοσύνη δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως και υπάρχουν διαρροές καταθέσεων (ανασφάλεια και αναζήτηση καλύτερων αποδόσεων). Η νομισματοπιστωτική κρίση έχει ως συνέπεια τον περιορισμό των πιστώσεων που θα έχει υφεσιακό χαρακτήρα.

Ο τρίτος είναι ο πληθωρισμός κυρίως στην ενέργεια (ΟΠΕΚ) αλλά σε έναν βαθμό στα τρόφιμα (πόλεμος) που φαίνεται να διατηρείται για μακρύτερο διάστημα από όσο υπολογίζαμε πριν από δύο και τρεις μήνες. Εκτός του ότι συντηρούνται ψηλότερα τα επιτόκια, λειτουργεί υφεσιακά αφού συρρικνώνει τη ζήτηση και αυξάνει και την κοινωνική δυσφορία λόγω συρρίκνωσης των οικογενειακών προϋπολογισμών (κόστος διαβίωσης και χρηματοοικονομικά κόστη στέγασης).

Ο τέταρτος αφορά έναν ειδικότερο χώρο, ο οποίος όμως παίζει έναν σταθεροποιητικό χρηματοπιστωτικό ρόλο: πρόκειται για τις τιμές των ακινήτων. Ο πληθωρισμός βεβαίως λειτουργεί θετικά (ως ασφαλής επένδυση), όμως οι επενδύσεις που έχουν γίνει στα ακίνητα με διάφορες μορφές έχουν απορροφήσει ρευστότητα που δεν είναι δυνατόν να ανακτηθεί εύκολα. Συγχρόνως ένα μεγάλο μέρος των εγγυήσεων του τραπεζικού συστήματος εξαρτάται από τις τιμές των ακινήτων. Μια αντιστροφή της τάσης των τιμών (ύφεση) θα δημιουργούσε ζητήματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Η συγκυρία τουλάχιστον δύο από τους πέντε κινδύνους θα ήταν σοβαρό πρόβλημα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 10 Απριλίου 2023