Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΗ

Το In Deep Analysis αναδημοσιεύει άρθρο του Καθηγητή Οικονομικών του ΕΚΠΑ, Παναγιώτη Ε. Πετράκη, που δημοσιεύτηκε στο in.gr στις 30 Μαΐου 2016.

Η πολύπαθη ελληνική οικονομία μέχρι σήμερα έχει περάσει από τέσσερεις φάσεις¹:

1η ήταν η Φάση της προετοιμασίας της Κρίσης

Πρόκειται για την περίοδο μέχρι το 2009 και ιδιαίτερα μετά το 2001, οπότε και εντάχθηκε η Ελληνική οικονομία στη ζώνη του ευρώ.
Η επικράτηση των χαμηλών επιτοκίων, η αφαίρεση των δυνατοτήτων αναπροσαρμογής της συναλλαγματικής ισοτιμίας και της άσκησης νομισματικής πολιτικής απελευθέρωσε τις δυνατότητες εισροής δανειακών κεφαλαίων. Η ιδιαιτερότητα με την Ελληνική περίπτωση ήταν ότι τις δανειακές ροές τις διαμόρφωσε ο δημόσιος τομέας και όχι ο ιδιωτικός όπως στις υπόλοιπες υπό κρίση οικονομίες. Η υπερβολική συσσώρευση πόρων ιδιαίτερα στους μη εμπορεύσιμους τομείς και η ανάγκη χρηματοδότησης των δημοσίων δραστηριοτήτων ήρθε ταυτοχρόνως με τη σοβαρή κρίση ανταγωνιστικότητας του παραγωγικού προτύπου, απότοκος της παγκοσμιοποίησης των οικονομιών. Η αύξηση των μισθών υπερέβη την παραγωγικότητα, με αποτέλεσμα την επιδείνωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας τόσο σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε σύγκριση με τις βασικές ανταγωνιστικές χώρες. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε συρρίκνωση του παραγωγικού δυναμικού.
Η κρίση στο επίπεδο δραστηριότητας της οικονομίας αντιμετωπίστηκε με μια κεϋνσιανή επεκτατική αντίληψη που οδήγησε σε διόγκωση του δημοσίου δανεισμού.

2η Φάση ήταν αυτή της Εκδήλωσης της Κρίσης

Η κρίση εκδηλώθηκε ως “sudden stop”, δηλαδή ξαφνική διακοπή των εξωτερικών εισροών στις αρχές του 2010, ενώ παράλληλα η ίδια πραγματικότητα επεκτάθηκε και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες που οδήγησαν τις υπό κρίση χώρες στη διαδοχική είσοδο σε πακέτα βοήθειας που διοργανώθηκαν από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η Ελληνική οικονομία οδηγήθηκε σταδιακά σε μια βαρύτατη ύφεση και στην υιοθέτηση πακέτων χρηματοδότησης για την αποφυγή της τακτικής χρεοκοπίας.

3η Φάση ήταν αυτή της Κρίσης Πολιτικής

Η τρίτη φάση της κρίσης, χαρακτηρίζεται από μια συστηματική αδυναμία της Ελληνικής πολιτικής σκηνής να εξασφαλίσει μια μεσοχρόνια συμφωνία μεταξύ των προγραμμάτων διάσωσης και της εσωτερικής κοινής γνώμης για τη φύση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων στο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα.
Όμως και η οικονομική πολιτική που ακολουθήθηκε χαρακτηρίστηκε από μια σειρά από αποτυχίες, όπως για παράδειγμα το μέγεθος των προσδοκώμενων πολλαπλασιαστών που οδήγησαν σε μια συνεχή διάψευση των προσδοκιών ανάπτυξης. Έτσι, η οικονομία παραμένει σε χρόνια ύφεση με απαισιόδοξες προσδοκίες!

4η και τελευταία Φάση είναι αυτή της Αναζήτησης του Μοντέλου Ανάπτυξης

Η τέταρτη φάση εξέλιξης της παρούσας κρίσης συντίθεται από τη σταδιακή προσπάθεια ανάπτυξης ενός μοντέλου εσωτερικής υποτίμησης βασισμένου στις επενδύσεις και τις εξαγωγές, το οποίο θα αντικαθιστούσε το μοντέλο κατανάλωσης το οποίο είχε επικρατήσει μέχρι το 2009.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα παραμένει πρωταθλήτρια στις μεταρρυθμίσεις και στη δημοσιονομική προσαρμογή όλα αυτά τα χρόνια.
Η αποτελεσματικότητά του όμως διαταράχτηκε το 2015 και πήρε αναβολή για δύο χρόνια. Τώρα οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του IMF μιλάνε για μια σχετικά δυναμική ανάκαμψη για το 2017 και 2018 που στηρίζεται στο ότι οι επενδύσεις και οι εξαγωγές (που δεν είναι πλούσιες σε δημόσια έσοδα) θα αυξάνονται κατά 2,5 δις ευρώ ετησίως αντιστοίχως για να επιστρέψει ένας μεσομακροπρόθεσμος ρυθμός μεγέθυνσης γύρω στο 1,5% από εκεί και πέρα. Αυτά αναμένονται να συμβούν ταυτοχρόνως με νέα υφεσιακά κύματα λιτότητας. Συνεπώς, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για το τι αναμένεται να συμβεί πραγματικά. Δεν είναι βέβαιο ότι το ελατήριο θα τιναχθεί προς τα πάνω. Μπορεί να υπάρξει θετική εξέλιξη, αλλά είναι δύσκολο να περιμένουμε μία θριαμβευτική δικαίωση ενός τόσο υφεσιακού προγράμματος.
Δυστυχώς, το μοντέλο που είναι βασισμένο στις επενδύσεις και τις εξαγωγές ταιριάζει σε οικονομίες χωρίς προβλήματα αποθεματοποίησης χρέους, με κανονικές πληθωριστικές πιέσεις και αποτελεσματική νομισματική πολιτική. Όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι, αυτά δεν ισχύουν στην Ελληνική οικονομία ενώ ισχύουν, αν και με ορισμένες αποκλίσεις, στις περισσότερες άλλες οικονομίες της Ευρωζώνης.
Συνεπώς, η οικονομική διοίκηση της Ευρώπης χρειάζεται μεγαλύτερη συναίνεση στον δρόμο προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, έτσι ώστε να συμμετάσχουν σε αυτήν όλοι οι λαοί της Ευρώπης.