Ο ΜΑΥΡΟΣ ΚΥΚΝΟΣ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ

Ο σεισμός στην Τουρκία στη γλώσσα των προβλέψεων χαρακτηρίζεται «μαύρος κύκνος». Πρόκειται για αναπάντεχα μεγάλα γεγονότα που ανατρέπουν τις προβλέψεις. Τον Ιανουάριο του 2023 προβλέπαμε ότι η Τουρκία θα εμφάνιζε μια οριακή πραγματική ανάπτυξη της τάξης του 0,92% και μετά (Oxford Economics) θα σταθεροποιούνταν περίπου 2%.

Η ιδιωτική κατανάλωση το 2023 θα ήταν αρνητική, όπως και οι ιδιωτικές επενδύσεις. Αρνητικό θα ήταν και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών συνεχίζοντας να ασκεί πιέσεις στην τουρκική λίρα. Οι περαιτέρω πιέσεις στην τουρκική λίρα απομειώνονται μέσω swaps κυρίως με τους πλούσιους της Μέσης Ανατολής. Εδώ προφανώς η Τουρκία εξαργυρώνει τον γεωστρατηγικό της ρόλο και έτσι απομάκρυνε την προοπτική καταφυγής στο IMF.

Βλέπουμε ότι η πραγματική οικονομία της Τουρκίας επρόκειτο να προσγειωθεί, όπως όλος ο κόσμος εξάλλου, σε χαμηλότερα επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας. Από εδώ και πέρα αρχίζουν οι περίεργες επιπτώσεις των Erdoganomics.

Ο πληθωρισμός θα κυμαινόταν γύρω στο 40,42% το 2023, για να προχωρήσει στη συνέχεια σε μια χαμηλότερη πτήση. Με τα επιτόκια να βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα του πληθωρισμού επίπεδα, σημαίνει ότι οι καταθέσεις απομειώνονται σε αξία με ραγδαιότατους ρυθμούς. Επίσης, παρά τις πληθωριστικές αυξήσεις στους μισθούς, το διαθέσιμο ιδιωτικό εισόδημα θα παρέμενε το ίδιο το 2022 και το 2023, για να αρχίσει να μειώνεται πλέον σε πραγματικούς όρους στα επόμενα χρόνια!

Ευτυχώς για την Τουρκία το ακαθάριστο δημόσιο χρέος κυμαίνεται γύρω στο 25% του ΑΕΠ για τα χρόνια 2023 και έπειτα, ενώ το συνολικό εξωτερικό χρέος της θα κυμαινόταν γύρω στο 35%.

Συνεπώς ενώ η οικονομική πολιτική του Ερντογάν έχει αντιλαϊκές διαστάσεις η μακροοικονομική οικονομία εμφάνιζε ισχυρά στοιχεία ανθεκτικότητας. Στηρίζεται στο πολύ μεγάλο μέγεθος της εσωτερικής αγοράς της, στην ιδιόρρυθμη ενίσχυση του εξαγωγικού τομέα, στο χαμηλό δημόσιο χρέος και στην εκμετάλλευση της γεωστρατηγικής της θέσης.

Είναι πολύ νωρίς να εκτιμήσουμε με ακρίβεια τις επιπτώσεις του σεισμού. Ωστόσο είναι εμφανές ότι επηρεάζονται περίπου 13,5 εκατ. άνθρωποι σε περίπου δέκα επαρχίες που έχουν περίπου το 10% του ΑΕΠ της Τουρκίας και το 7% των εξωτερικών συναλλαγών της. Μέχρι στιγμής ο Ερντογάν έχει αναγγείλει τη δέσμευση του 0,7% του ΑΕΠ του 2022 ($5,8 δισ.) για τις άμεσες παρεμβάσεις, αλλά να αναμένουμε ότι το ποσό αυτό θα προσεγγίσει το 2%-2,5% του ΑΕΠ. Το βιοτικό επίπεδο των πολιτών θα πληγεί (φόροι κ.τ.λ.) για τουλάχιστον δύο δεκαετίες. Ο ρυθμός ανάπτυξης της Τουρκίας θα πληγεί (μικρότερος του -5% ΑΕΠ, πιθανότερο γύρω στο -2% ή απώλειες $16,3 δισ.). Άρα η Τουρκία θα βιώσει για το 2023 την ύφεση. Δεν αποκλείεται η κινητοποίηση της οικονομίας στη συνέχεια να ευνοήσει τον ρυθμό μεγέθυνσης εφόσον στηριχθεί το ισοζύγιο πληρωμών.

Ο σεισμός είναι πολύ μεγάλος για τις δυνατότητες διαχείρισης οποιουδήποτε κράτους. Οι εκλογές θα διεξαχθούν σε ένα κλίμα απολογισμού της οδύνης με διάψευση του εθνικιστικού πυρήνα της πολιτικής. Πολλά θα εξαρτηθούν από την πολιτική αβεβαιότητα που θα διογκωθεί και την ικανότητα του Ερντογάν και της αντιπολίτευσης να διαχειριστούν την τραγωδία.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 13 Φεβρουαρίου 2023