ΠΛΟΗΓΩΝΤΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ

Γράφοντας το κείμενο αυτό, μου απέσπασε την προσοχή ένα κύριο άρθρο στους «New York Times» (μια εφημερίδα αρκετά αντικειμενική), σύμφωνα με το οποίο επικρατεί «χάος και αβεβαιότητα στις ΗΠΑ» μετά την απόφαση Τραμπ να «παγώσει» τρισεκατομμύρια δολάρια (όχι δισεκατομμύρια), που προοριζόταν για ομοσπονδιακές ενισχύσεις και δάνεια, αλλά και την αντίδραση ενός ομοσπονδιακού δικαστή να «παγώσει» το «πάγωμα»! Και μετά ο Τραμπ το πήρε πίσω! Και όλα αυτά στις ΗΠΑ! Στο βάθος αναδύεται ένας βαθύς διχασμός της αμερικανικής (και όχι μόνο) κοινωνίας απέναντι σε θεμελιώδεις αξίες όπως είναι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς της οργανωμένης κοινωνίας και πόσο αυτοί οι θεσμοί έχουν διαβρωθεί από πολιτικά στοιχεία και δεν λειτουργούν. Διότι αυτό ακριβώς είναι το επιχείρημα εκείνων που υποστηρίζουν τις ενέργειες αυτές και που αθροίζονται, ενδεχομένως, στο μισό της αμερικανικής κοινωνίας. Τελικά, η αβεβαιότητα καταλαμβάνει την καθημερινότητα και όχι μόνο στην Αμερική. Σε αυτό βοηθά και η πληθωριστική αδυναμία των εισοδημάτων. Οπότε δεν μας εκπλήσσει το «περιμένετε και θα δούμε» της FED (πίεση στην ΕΚΤ) για τα επιτόκια!

Το ζήτημα της εμπιστοσύνης στη λειτουργία της θεσμικής οργάνωσης των κοινωνιών είναι ένα ζήτημα που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλες οι κοινωνίες (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ελλάδα, με διάφορους βαθμούς έλλειψης εμπιστοσύνης) που μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τη βούλησή τους και να τοποθετούνται αναφορικά με τη διακυβέρνησή τους. Γενικά, όμως, η στάση απέναντι στη θεσμική οργάνωση των κοινωνιών έχει μετακινηθεί προς μια πιο κριτική θεώρηση υπό την πίεση της περιπλοκότητας του κόσμου, του τρόπου και της ποιότητας των διακινούμενων πληροφοριών, των μεταναστευτικών πιέσεων, αλλά και του τρόπου που οργανώνεται η πολιτική ζωή: περισσότερο αδύναμοι και γερασμένοι πολίτες και νεότερες αλλά χωρίς σημαντική πολιτική ιστορία και εμπειρία πολιτικές ηγεσίες (Economist), σε έναν γεωστρατηγικά πολυπολικό πλέον κόσμο που θα έπρεπε θεωρητικά να είναι ασφαλέστερος (διασπορά κινδύνου), αλλά θυμίζει τον Μεσοπόλεμο.

Επομένως, παρατηρείται μια τάση προς απλούστερους τρόπους διακυβέρνησης, έτσι ώστε να επιπλέουν ιδιόμορφες πολιτικές προσωπικότητες, όπως είναι ο Τραμπ, ο Πούτιν και όχι μόνο. Μάλιστα, σε έρευνα της Gallup διαπιστώθηκε βελτίωση (!) στην ικανοποίηση από τη δημοκρατία στις ΗΠΑ, οι οποίες είναι πλέον θέατρο για αυταρχικές πολιτικές ισχύος και για πολύ πλούσιους υποστηριχτές του Προέδρου.

Τα επόμενα χρόνια η οικονομική εξέλιξη γίνεται δυσκολότερη, καθώς οδεύουμε σταδιακά σε μια περιοχή οικονομικών αποδόσεων με εξαντλημένο εργατικό δυναμικό, αλλά και συμπιεσμένη προσδοκώμενη εισοδηματική κατάσταση, λόγω της εξάντλησης των δυνατοτήτων του οικονομικού συστήματος να παράγει ανάπτυξη, της COVID, των πολέμων και των συνεπειών τους στον πληθωρισμό.

Έτσι, όμως, μπαίνουμε στην κατωφέρεια του μεγάλου οικονομικού κύκλου. Αυτό έχει, βέβαια, συμβεί στην καπιταλιστική εξέλιξη αρκετές φορές τους τελευταίους τρεις αιώνες.

Στη φάση αυτή η αβεβαιότητα αυξάνεται και ο κόσμος οδηγείται με υψηλότερα «σύνορα» (για προϊόντα, ανθρώπους και κεφάλαια) σε μεγαλύτερες ανακατατάξεις από ό,τι στις περιόδους μεγέθυνσης και ανακατάταξης.

Άρα ο κόσμος μας σήμερα δημιουργεί καταστάσεις στις οποίες ευκολότερα εισέρχονται πρόσωπα στην πολιτική, αλλά και πολύ ευκολότερα συνθλίβονται μην αφήνοντας κανένα σημείο παρουσίας πίσω τους.

Στη συνέχεια της ιστορίας, ο κόσμος θα βρει τις καινούργιες ισορροπίες του, με περισσότερη ασφάλεια, σε ένα άλλο τεχνολογικό πιο πράσινο περιβάλλον με τεχνητή νοημοσύνη και κβαντικές υπολογιστικές δυνατότητες, νέο ενεργειακό τοπίο, όπου μπορεί η Ελλάδα να έχει καλύτερη θέση (κάθετος και νότιος άξονας, ΑΠΕ, αποθέματα), με μικρότερη παγκόσμια ανισότητα, αλλά ίσως με μεγεθυμένες εσωτερικές ανισοτικές καταστάσεις. Αλλά αυτό είναι ακόμα μακριά.

Συμπερασματικά, περισσότερο από ποτέ χρειάζονται πολιτικές, πνευματικές και οικονομικές ηγεσίες που με αυταπάρνηση θα βοηθήσουν να ανταποκριθεί η κοινωνία στις νέες συνθήκες αβεβαιότητας, με πλοηγούς με γνώση, ενσυναίσθηση, επικοινωνιακή δυνατότητα και ευφυΐα.

Η αβεβαιότητα μπορεί να οδηγεί σε καθήλωση, αλλά πάντοτε εμπεριέχει και τον σπόρο της παρακίνησης για τη νέα εποχή που έρχεται. Όμως, μην περιμένουμε μόνο από τις ηγεσίες. Ας κινητοποιηθούμε σε ατομικό επίπεδο μετατρέποντας το άγχος σε δημιουργικότητα. Ίσως δεν θα γίνουμε πλουσιότεροι από τους γονείς μας, αλλά είναι βέβαιο (περισσότερη παιδεία) ότι μπορούμε να κάνουμε καλύτερες επιλογές ζωής. Τελικά αυτό έχει αξία.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 2 Φεβρουαρίου 2025