ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ

Τον Ιούλιο του 2021 ο Πούτιν είχε δημοσιεύσει τις σκέψεις του με τίτλο «Για την ιστορική ένωση των Ρώσων με τους Ουκρανούς», όπου διατύπωνε την άποψη ότι οι Λευκορώσοι, οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είναι ένας ενιαίος λαός προερχόμενοι από τους Ρως. Υποστήριζε ότι είναι δεμένοι σε μια ενιαία γεωγραφική περιοχή με κοινή γλώσσα και ορθόδοξη θρησκεία.

Η διάσπαση της Ρωσίας ξεκίνησε από τον Λένιν που δέχτηκε την αποκοπή αυτών των περιοχών για να διασώσει την επανάσταση και συνεχίστηκε με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, ως επιταχυντές της Ιστορίας, μέχρι που ήρθε o Πούτιν να ξανακάνει τη Ρωσία μεγάλη.

Στη σκέψη του η Ιστορία και ο πολιτισμός (γλώσσα και θρησκεία) συνιστούν όπλα για την αναδιαμόρφωση του μέλλοντος εργαλειοποιώντας το παρελθόν και ελέγχοντας το μέλλον. Η Ιστορία ως όπλο απαιτεί την παράλληλη άσκηση πολεμικής βίας και την ανάπτυξη ενός ιδεολογικού μανδύα περί πολιτισμικής ανωτερότητας.

Δηλαδή, η χάραξη μιας διαχωριστικής γραμμής ως προς την πολιτισμική ανωτερότητα είναι απαραίτητη για να δικαιολογηθεί η στρατιωτική κινητοποίηση και οι απαιτούμενες ανθρώπινες και υλικές θυσίες. Η αντίληψη αυτή της «soft power» απευθύνεται κυρίως στους Ρώσους αλλά και στους συμπαθούντες πολίτες της Δύσης.

Πολιτισμικές πλατφόρμες υπήρξαν και προηγουμένως στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά σήμερα διανθίζονται στη Ρωσία από διαστάσεις όπως θεματοφυλακή των παραδοσιακών ηθικών αξιών, κοινωνικές και οικογενειακές αξίες (άρα άρνηση της ομοφυλοφιλίας, του πλουραλισμού κ.λπ). Παλαιότερα, οι ιδεολογικοί μανδύες είχαν πολύ πιο πρωτόγονες μορφές (ανωτερότητας φυλών κ.λπ). Βεβαίως, ιδεολογικοί μανδύες έχουν αναπτυχθεί και από τη Δύση και μάλιστα η «soft power» τους έπαιξε εξαιρετικά υποστηρικτικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη και διερεύνηση της παγκοσμιοποίησης ιδίως μετά τον Β’ ΠΠ.

Κατά πόσον όμως αυτές οι ιδεολογικές συγκροτήσεις αντιστοιχούν στις πραγματικές πολιτισμικές ανάγκες των πληθυσμών και δεν αποτελούν σκοπιμότητες για την επίτευξη ιδιοτελών σκοπών των πολιτικών ηγεσιών; Η World Values Survey (2022) που κυκλοφορεί κάθε πέντε χρόνια αποκαλύπτει (ανάμεσα σε πολλά θέματα) τι συμβαίνει στους λαούς σε δύο άξονες: α) παραδοσιακές αξίες Vs κοσμικών και εκλογικευμένων αξιών, β) αξίες επιβίωσης Vs αξιών αυτοεκπλήρωσης. Ενώ λοιπόν η Δύση (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) κινείται (2008-2022) προς την υιοθέτηση κοσμικού και εκλογικευμένου υπόβαθρου σκέψης, η ρωσική κοινωνία κινείται προς την υιοθέτηση παραδοσιακών αξιών.

Έτσι διαπιστώνεται ότι ο Πούτιν είναι δημιουργός αλλά και εκφραστής της συντηρητικοποίησης της ρωσικής κοινωνίας. Τελικά, η ρωσική κοινωνία αισθάνεται περισσότερο ασφαλής, αλλά, όπως και στις κυριότερες δυτικές χώρες, διευρύνεται η ανάγκη μεγαλύτερης δυνατότητας ελεύθερης έκφρασης. Άρα, ο Πούτιν προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια και υπόσχεση διαφύλαξης συντηρητικών αξιών αλλά μειωμένες δυνατότητες προσωπικής και συλλογικής ανάπτυξης, γεγονός που προοιωνίζεται φυγή εγκεφάλων προς τη Δύση μεγεθύνοντας το μεσομακροπρόθεσμο αναπτυξιακό πρόβλημα της Ρωσίας. Αντιθέτως, το μήνυμα για τη Δύση αφορά την ανάγκη διερεύνησης (οικονομική πολιτική) των δυνατοτήτων επιβίωσης.

Συμπερασματικά, ο πόλεμος θα είναι αρνητικός και για την Ανατολή και τη Δύση προδιαγράφοντας σημαντικές ανακατατάξεις στην παγκόσμια κοινωνία.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 12 Σεπτεμβρίου 2022