"ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΤΙΓΜΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ"

Το In Deep Analysis αναδημοσιεύει απόσπασμα του αφιερώματος του ειδησεογραφικού ιστότοπου "News 247" με θέμα: "Φταίει ο Ανδρέας Παπανδρέου για τη χρεοκοπία της χώρας;" του Καθηγητή Οικονομικών του ΕΚΠΑ, Παναγιώτη Ε. Πετράκη, που επιμελήθηκε η Σοφία Κατσαρέλη και δημοσιεύτηκε στις 24.6.2016.

Νομίζω ότι η οικονομική πολιτική του Α.Π. μπορεί να διακριθεί σε δύο βασικές περιόδους. Η πρώτη που περιλαμβάνει την περίοδο πριν την ανάληψη εξουσίας και φθάνει μέχρι το 1989 χαρακτηρίζεται από μία έντονη διεκδικητική στάση απέναντι στην εσωτερική δομή εξουσίας, με βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μεγάλων λαϊκών στρωμάτων, κρατικοποιήσεις, τα ΜΟΠ και τη διόγκωση της σημασίας του δημόσιου τομέα στην οικονομία, που χρηματοδοτήθηκε κυρίως από τον εσωτερικό δανεισμό. Το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας επιλύθηκε κυρίως μέσω των υποτιμήσεων (1983, 1985). Η δεύτερη περίοδος 1993 - 1996 έχει αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά, αφού προετοιμάζει την Ελληνική οικονομία για την ένταξή της στους αυστηρότερους θεσμούς της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Ως αποτέλεσμα, οι επεκτατικές κεϋνσιανές αντιλήψεις υποχώρησαν, ενώ ετέθησαν οι βάσεις για την έναρξη των πρώτων αποκρατικοποιήσεων (ΟΤΕ).

Όσον αφορά στο ποια ήταν τα σωστά και λάθη στην οικονομική πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου, το ερώτημα αφορά το αποτύπωμα της οικονομικής πολιτικής του Α. Παπανδρέου με κριτήριο την ευημερία του Ελληνικού λαού. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο εάν τοποθετήσετε την πολιτική του στο ευρύτερο διεθνές πλαίσιο. Είναι οι εποχές που προετοιμάζουν τις μεγάλες συγκλίσεις που έγιναν αργότερα, στην ευρωπαϊκή οικονομία και στον δυτικό κόσμο γενικότερα, με τη βοήθεια κυρίως της επέκτασης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Είναι λοιπόν μεταβατικές εποχές από τη χαμηλή ανάπτυξη και τον ισχυρό πληθωρισμό της δεκαετίας του1980 στο Great Moderation (παγκόσμια ομαλοποίηση των ρυθμών μεγέθυνσης) και την έναρξη της διαδικασίας συγχρονισμού των κεντρικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της δύσης στη δεκαετία του 1990 και αργότερα του 2000. Πρόκειται, λοιπόν, για μία ευνοημένη περίοδο διεθνούς ανόδου με αυτόνομη δυνατότητα άσκησης εσωτερικής οικονομικής πολιτικής, προσαρμοσμένης στις οικονομικές δυνατότητες της χώρας. Επρόκειτο για την περίοδο με τον τέλειο συνδυασμό δυνατοτήτων και αποτελεσματικότητας των οικονομικών πολιτικών, με κύριο αποτέλεσμα την άνοδο της Μεσαίας τάξης στην Ελλάδα και σε όλες τις Δυτικές Οικονομίες.

Πλεονασμός και κατασπατάληση πόρων

Ταυτοχρόνως, όμως, θα έπρεπε να είναι περίοδος εκσυγχρονισμού και αναδιάρθρωσης της Ελληνικής οικονομίας για την ισχυροποίηση της μελλοντικής παρουσίας της.

Όμως, εδώ, ο πίνακας αποτελεσμάτων δείχνει πολύ χαμηλές επιδόσεις. Τα κονδύλια των διαρθρωτικών ταμείων κατευθύνθηκαν κυρίως προς εισοδηματικές ενισχύσεις και τα κίνητρα ενεργοποίησης της οικονομίας προσανατολίζονται στην παραγωγή και διεθνώς ανταγωνιστικών προϊόντων που απευθύνονται κυρίως προς την εσωτερική αγορά. Οι επενδύσεις παίρνουν τη μορφή κυρίως των έργων υποδομής και οικοδομής, που θα παίξουν μεγαλύτερο ρόλο αργότερα. Λείπουν οι επενδύσεις που θα ανανέωναν το βιομηχανικό δυναμικό της χώρας. Η εκπαίδευση, ως κοινωνική,επένδυση, διευρύνεται αλλά απέχει από τις μελλοντικές ανάγκες του Ελληνικού ανθρώπινου δυναμικού, αφού παίρνει περισσότερο τη μορφή ποσοτικής συσσώρευσης γνώσεων και όχι της καλλιέργειας παιδείας στον σύγχρονο κόσμο. Έτσι, όμως, διαμορφώνεται μία κοινωνία που, εάν τις ετίθετο (που της ετέθησαν) δύσκολα προβλήματα, δε θα μπορούσε να τα διαχειριστεί.

Ο πλεονασμός πόρων, χωρίς τη φροντίδα για τη διασφάλιση του μέλλοντος, οδήγησε στην σπατάλησή τους και στη διαμόρφωση ενός ακραίου καταναλωτικού οικονομικού προτύπου που επιτάθηκε στην δεκαετία του 2000.

Όλη η πολιτική τάξη που κυβέρνησε τη χώρα από το 1980 και μέχρι την πτώχευση του 2010 αναγκαστικά έχει ευθύνες. Αυτοί που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν περισσότερες.

Το πραγματικό ερώτημα είναι, εάν αυτοί οι πολιτικοί και η πολιτική τους ήταν αντανάκλαση των κοινωνικών επιθυμιών και απλώς εξέφραζαν πραγματικές τάσεις της κοινωνίας ή εάν είχαν και προσωπική συμβολή στη διαμόρφωση των πραγματικών δεδομένων της χώρας.

Είναι πολύ δύσκολο να αποτιμήσουμε το προσωπικό πολιτικό στίγμα του Α.Π. Αναρωτιέμαι, δηλαδή, μήπως η «επιτυχία» της διακυβέρνησής του δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η ακρίβεια της αντανάκλασης των επικρατουσών κοινωνικών τάσεων. Όμως, και εάν έτσι είχαν τα πράγματα, ο πολιτικός ως πρωτοποριακή έκφραση της κοινωνίας έχει αυξημένες ευθύνες.

Διαβάστε ολόκληρο το δημοσίευμα εδώ.