ΣΚΛΗΡΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ Ή Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η πολιτική και η οικονομία είναι συνήθως γεμάτες διλήμματα. Τα διλήμματα μεγεθύνονται όταν η αβεβαιότητα είναι αυξημένη, όπως σήμερα με τις παραλλαγές του COVID.

Στην Ευρώπη (και Ελλάδα), τρία φαίνεται να είναι τα μεγάλα διλήμματα που πρέπει να απαντήσουμε με διαφορετικούς χρονικούς ορίζοντες εφαρμογής: πώς θα διαμορφώσουμε την οικονομική και νομισματική πολιτική στην αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης που έρχεται (μακροπρόθεσμος ορίζοντας), πώς θα διαχειριστούμε τα κύματα πανδημίας (βραχυπρόθεσμος και μεσοπρόθεσμος ορίζοντας) και, τέλος, πώς θα αντιμετωπίσουμε τους αρνητές οι οποίοι ουσιαστικά διαιωνίζουν το πρόβλημα (βραχυπρόθεσμος ορίζοντας).

Ξεκινώντας αντίστροφα, η υγειονομική επιστημονική κοινότητα, μετά την εμφάνιση των εμβολίων, προφανώς δεν υπολόγισε σωστά τα απαιτούμενα ποσοστά εμβολιασμών για να αποκτηθεί κοινωνική ανοσία. Αποδεικνύεται ότι και μικρά ποσοστά του πληθυσμού να παραμένουν ανεμβολίαστα είναι αρκετά για να διατηρήσουν τη σχέση θανάτων και πληθυσμού υψηλή. Αυτό αυξάνει τον δείκτη δυσφορίας και έλλειψης εμπιστοσύνης προς τη διοίκηση με ευρύτερες αρνητικές συνέπειες προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικότητας της άσκησης της πολιτικής, που είναι το σημείο που διαχωρίζει την επιτυχημένη από την αποτυχημένη (failed) ανθρώπινη κοινωνία. Τα αίτια της στάσης των αντιεμβολιαστών είναι σύνθετα αλλά έχουν έναν κοινό παρονομαστή: στην πραγματικότητα οι άνθρωποι αυτοί αγαπούν τον κίνδυνο να μην εμβολιάζονται. Θεωρούν δηλαδή ότι ο κίνδυνος να πεθάνουν από τον ιό είναι μικρότερος των αρνητικών συνεπειών του εμβολίου. Εάν δεν μειωθεί η φιλικότητά τους αυτή, δεν πρόκειται να συνεργαστούν. Δεν είναι τυχαίο ότι τώρα εν μέσω κορύφωσης της πανδημίας που αντιλαμβάνονται ότι η πιθανότητα θανάτου αυξάνεται, αυξάνονται οι εμβολιασμοί!

Το δεύτερο δίλημμα αφορά την απόφαση να κρατήσουμε ή όχι ανοικτή την οικονομία και υπό την πίεση της παραλλαγής Όμικρον. Η απλοϊκή σκέψη που λέει ότι κρατάμε την οικονομία ανοικτή διότι λόγω δημοσιονομικού κόστους δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε δημοσιονομικά το κλείσιμο είναι λανθασμένη. Το κυρίαρχο δίλημμα είναι εάν έχουμε δικαίωμα να φρενάρουμε την ανάπτυξη με διοικητικά μέτρα, αφού έτσι κι αλλιώς λόγω όξυνσης της πανδημίας θα έχουμε απομείωση του ρυθμού ανάπτυξης (και ενδεχομένως κάποια τιμαριθμική απομείωση) το τελευταίο τρίμηνο. Όταν έχεις 39 δισ. ταμειακά διαθέσιμα και επέκταση της δημοσιονομικής χαλαρότητας στην ευρωζώνη το 2022, το δίλημμα που καλείσαι να απαντήσεις δεν είναι εάν έχεις δημοσιονομική ρευστότητα να κρατήσεις την οικονομία ανοικτή αλλά εάν θα εκτροχιάσεις την ανάπτυξη ή όχι.

Τέλος, στο τρίτο δίλημμα, όπου να ’ναι αρχίζει η μητέρα των μαχών στην Ευρώπη για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες. Βεβαίως θα παίξει ρόλο η φάση της πανδημίας στην οποία θα βρεθούμε. Η νέα γερμανική κυβέρνηση θα αυξήσει τους τόνους της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αλλά η συνεργασία Γαλλίας – Ιταλίας βαρύνει κατά πολύ την πλάστιγγα προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής μακροοικονομικής σταθερότητας με τη χρήση ρεαλιστικών δημοσιονομικών κανόνων και κατάλληλη νομισματική πολιτική. Φαίνεται λοιπόν ότι και σ’ αυτό το (πανευρωπαϊκό) δίλημμα διαγράφεται η απάντηση που πρέπει και μάλλον θα δοθεί, δηλαδή να συμφωνήσουμε σε χαμηλά θετικά πρωτογενή πλεονάσματα.

Οι απαντήσεις στα διλήμματα δείχνουν έναν δρόμο πολιτικά δύσκολο αλλά πολύτιμα χρήσιμο για την κοινωνία μας.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 29 Νοεμβρίου 2021