ΤΕΣΤ ΑΝΤΟΧΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Μπαίνοντας στη νέα δεκαετία βλέπαμε ένα θετικό μέλλον στην οικονομία μας και ελπίζαμε να έχουμε αφήσει πίσω μας τα χειρότερα των μνημονίων.

Όμως, εάν ρωτήσουμε σήμερα εννέα στους δέκα Έλληνες, θα μας απαντήσουν ότι όλα αυτά κατέρρευσαν μπροστά στην επέλαση του COVID-19. Ο ένας θα μας είχε καλέσει να σκεφτούμε πιο ψύχραιμα και θα μας έκανε πολλές ερωτήσεις για να μπορέσει να αξιολογήσει την κατάσταση. Και αυτός, όμως, δύσκολα θα μπορέσει να συγκεντρώσει τις απαραίτητες πληροφορίες.

Ιδίως αυτές οι ημέρες που ζούμε στην Ευρώπη, δίπλα στην Ιταλία, που αντιστοιχούν στις πρώτες ημέρες της Hubei με εκθετική σχεδόν αύξηση των κρουσμάτων, είναι δύσκολο να οργανώσεις ένα πλαίσιο ανάλυσης που να δίνει χρήσιμες και αιτιολογημένες απαντήσεις στα ερωτήματα που υπάρχουν σε όλους μας. Τις πρώτες ημέρες που η τάση των νέων κρουσμάτων ήταν αυξητική αλλά γραμμική ήταν πιο εύκολο, όπως επίσης πιο εύκολο θα είναι όταν θα έχουμε αφήσει πίσω μας την έκρηξη της κρίσης και θα έχει αποσυρθεί ο χαρακτηρισμός της πανδημίας (Ιούνιος;).

Κατ’ αρχάς το όλο θέμα είναι κατεξοχήν υγειονομικό. Έχει, όμως, πια μια καθολική ισχύ και έχει μετατραπεί σε πρόβλημα της οικονομίας. Τα κανάλια που ενεργοποιούν τα οικονομικά προβλήματα είναι κυρίως τέσσερα:

α) Επηρεάζει την προσφορά των προϊόντων και υπηρεσιών μέσω της διαταραχής των γραμμών παραγωγής και ανεφοδιασμού (παραγωγή - μεταφορές), όπως επηρεάζει και τη ζήτηση επειδή αυξάνει την αβεβαιότητα στους καταναλωτές.

β) Το αρνητικό ζωώδες πνεύμα των επενδυτών προκαλεί μειώσεις στις τιμές των κεφαλαιακών στοιχείων, με αποτέλεσμα τα υπερδανεισμένα επιχειρηματικά χαρτοφυλάκια να βρίσκονται μπροστά στην αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε χρηματοπιστωτική αστάθεια και περιορισμό των πιστώσεων στην οικονομία.

γ) Οι διαδεδομένες ασθένειες των εργαζομένων και οι υποχρεωτικοί περιορισμοί της οικονομικής δραστηριότητας προκαλούν μειώσεις στην παραγωγικότητα, που με τη σειρά της προκαλεί μείωση της συνολικής ζήτησης λόγω αρνητικών προσδοκιών για το μελλοντικό εισόδημα. Έτσι πυροδοτείται ένα αρνητικό σπιράλ που οδηγεί σε ύφεση ή τουλάχιστον στην οικονομική στασιμότητα.

δ) Προκαλούνται παράλληλες απώλειες όπως αυτή της αναταραχής στις αγορές πετρελαίου, όπου δύο μεγάλες δυνάμεις που τις καθορίζουν (Ρωσία, Σ. Αραβία) αποφάσισαν ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να ανοίξουν πόλεμο τιμών και προσφοράς πετρελαίου (τουλάχιστον έτσι, με τόσο δηλαδή χαμηλές τιμές πετρελαίου, απομακρύνθηκε η ένταση στη νοτιοανατολική Μεσόγειο!).

Βλέπουμε, δηλαδή, ότι η κρίση του COVID-19 δεν είναι πλέον μόνο ζήτημα ζωής και θανάτου για τον άνθρωπο, αλλά και ζήτημα αστάθειας του παγκόσμιου οικονομικού ζητήματος.

Τι σημαίνουν αυτά για τις οικονομίες και ιδιαίτερα για την ελληνική οικονομία;

Τα πάντα θα εξαρτηθούν από τρεις παράγοντες: α) Από το πόσο, χρονικά, ποιοτικά και ποσοτικά, θα διαρκέσει η υγειονομική κρίση, β) Από το πώς και πόσο θα αντιδράσουν οι εθνικές αρχές και οι κεντρικές τράπεζες, γ )Από την ειδική θέση που βρίσκεται η κάθε οικονομία σε μια σειρά από θέματα, όπως είναι η διάρθρωση του παραγωγικού συστήματος (εμπορικοί εταίροι, τουρισμός, επενδύσεις, στήριξη σε υπηρεσίες, θέση στις παραγωγικές αλυσίδες) και το δημοσιονομικό πλεόνασμα (εμείς ευνοούμεθα γιατί έχουμε περιθώρια πραγματικών δημοσιονομικών δυνατοτήτων εκτός ορίων βεβαίως). Εάν η υγειονομική κρίση είναι βραχυχρόνια μέχρι το επόμενο δίμηνο αλλά στη συνέχεια η ανάκαμψη επανέλθει με δριμύτητα, τότε οι οικονομικές απώλειες σε όρους ΑΕΠ, απασχόλησης σε βάθος χρόνου θα είναι σχετικά περιορισμένες. Εάν, όμως, διαρκέσουν περισσότερο, τότε η κάμψη θα είναι μεγαλύτερη.

Δυστυχώς, οι αντιδράσεις στην κρίση από την κεντρική κυβέρνηση στις ΗΠΑ είναι σχεδόν απογοητευτικές (η απαγόρευση των πτήσεων από ορισμένες πόλεις της ευρωπαϊκής ηπείρου είναι χαρακτηριστική) και θυμίζουν έντονα το πώς η τότε ρεπουμπλικανική κυβέρνηση αντιμετώπισε το ξέσπασμα της κρίσης του 2008, όταν τους πρώτους μήνες έβλεπε τις φλόγες να έρχονται και ήθελε να τις αφήσει να διαμορφώσουν το νέο ανταγωνιστικό τοπίο χωρίς τη ρυθμιστική παρουσία του κράτους. Οι θέσεις της Λαγκάρντ είναι στη σωστή κατεύθυνση (μεσομακροπρόθεσμα δάνεια για άμεση ρευστότητα, καλύτερους όρους για το στοχευμένο δανειακό πρόγραμμα των τραπεζών, αγορές αξιών του ιδιωτικού τομέα 135 δισ. ευρώ) εάν διατηρήσει στην πολιτική της ότι η ECB είναι το τελευταίο καταφύγιο. Σε συνδυασμό με τις προτάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παραχώρηση δημοσιονομικής ευελιξίας και διάθεσης 25 δισ. ευρώ ως ταμείου υποστήριξης ευρωπαϊκών δράσεων (επενδύσεις κ.λπ.) αρχίζει να συντίθεται μια ευρωπαϊκή στάση απέναντι στην κρίση αλλά με αργούς ρυθμούς. Εξάλλου η νομισματική πολιτική δεν αντιμετωπίζει από μόνη της ιούς. Όμως, αυτό που είναι αισθητό στην παρούσα κρίση είναι ό,τι ήταν αισθητό και στην προηγούμενη, δηλαδή η απουσία της ηγεμονικής καθοδήγησης. Γι’ αυτό χρειάζεται μεγαλύτερη ευρωπαϊκή συνεργασία και αποτελεσματικότερη παρέμβαση.

Είναι εμφανές, επίσης, ότι απαιτείται πολύ μεγαλύτερη παγκόσμια συνεργασία με ενίσχυση κυρίως της ελλειμματικής αύξησης των δημόσιων δαπανών, με πρώτο αποδέκτη την υγεία και τον δοκιμαζόμενο επιχειρηματικό τομέα. Εάν τότε το κάναμε για τον τραπεζικό τομέα, τώρα πρέπει να το κάνουμε για τους ανθρώπους. Ένα καλό παράδειγμα είναι τα σχετικά μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης και πιστεύουμε ότι σιγά-σιγά θα γίνουν δραστικότερα μαζί με την αυξανόμενη διάθεση των πλεονασματικών χωρών (Γερμανία) να μπουν στον χορό της αντιμετώπισης της κρίσης.

Ουσιαστικά η σημερινή κρίση έδειξε τα όρια του λαϊκισμού, αφού οι πολιτικές του, με το συνεχές φούσκωμα της ρευστότητας στις καλές εποχές για να κερδίζεται η πολιτική υποστήριξη (Τραμπ, ΗΠΑ) όπως η άρνηση των πολιτικών να αντιδράσουν εγκαίρως ορθολογικά για να μη δυσαρεστήσουν το κοινό τους (Ιταλία), συνετέλεσαν σημαντικά στη χειροτέρευση της κρίσης. Ήρθε η ώρα οι πολιτικές ηγεσίες να αναλάβουν πλήρως τις ευθύνες τους απέναντι στις επόμενες γενιές.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 15 Μαρτίου 2020