ΤΙ ΦΕΡΝΕΙ ΤΟ 2023 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το 2022 έφερε στον κόσμο πόλεμο και πληθωρισμό, ενώ για την Ουκρανία και για πάρα πολλές οικογένειες στη Ρωσία δυστυχία. Για τον κόσμο ο πόλεμος φέρνει δυστυχία, ο πληθωρισμός φτώχεια, για κάποιες χώρες πείνα, ενώ για ορισμένες άλλα (ενεργοπαραγωγές χώρες) πλούτο και δύναμη. Η Ελλάδα, όμως, κατόρθωσε να κυβερνήσει το πλοίο της μέσα στους ταραγμένους καιρούς με μία όχι συνηθισμένη από την ιστορία της ικανότητα, αναδεικνύοντας ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: ανθεκτικότητα στην οικονομία και στην κοινωνική συνοχή, παρότι βρίσκονται σε δοκιμασία. Μάλιστα, αυτές τις δυνατότητές της τις έδειξε ενώ ταυτοχρόνως πήρε θέση στην πλευρά της ιστορίας μαζί με τους αμυνόμενους και τους υπερασπιστές του φιλελεύθερου τρόπου ζωής και όχι τους επιτιθέμενους και τους αναθεωρητές της ιστορίας. Θα το χρειαστούμε στο μέλλον.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και καλύτερες πολιτικές, κρίνοντας εκ των υστέρων αυτές που εφαρμόστηκαν. Όμως, το συμπέρασμα για τη γενική εικόνα παραμένει. Το 5%-6% στην ανάπτυξη το 2022, με επιφύλαξη στο ζήτημα της αναδιανομής του εισοδήματος, είναι επιτυχία.

Οι αρνητικές συνέπειες των μεγάλων γεγονότων του 2022 θα υπάρχουν και το 2023, ακόμα και εάν ο πόλεμος σταματήσει, παρότι ο τερματισμός του θα είναι ένα κορυφαίο γεγονός που θα επιταχύνει κατά πολύ τη βελτίωση των πραγμάτων. Εάν, από την άλλη μεριά, η γεωστρατηγική αστάθεια ενταθεί (πιθανή εαρινή επίθεση των Ρώσων στην Ουκρανία, έκρηξη στην Ταϊβάν και στο Κόσοβο), τότε όλη η αρνητική κληρονομιά του 2022 θα επιμηκυνθεί στο μέλλον.

Για το 2023, όπως έχουμε πολλές φορές επισημάνει, αναμένουμε μία προσγείωση της οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμια βάση, ιδίως στην Ευρώπη και λιγότερο στην Ελλάδα. Εάν, μάλιστα, δεν ενταθούν τα αρνητικά σενάρια, αναμένουμε μαζί με την ήπια ύφεση και ο πληθωρισμός να διατηρηθεί, αν και στα μισά επίπεδα από ό,τι το 2022. Μεγάλο θετικό ρόλο παίζει, η αρνητική κατά τα άλλα, κλιματική αλλαγή, που όμως φέτος χάρισε στην Ευρώπη τα θερμότερα Χριστούγεννα αρκετών δεκαετιών. Εάν είχαμε το κύμα ψύχους που βιώνει η Βόρεια Αμερική, ίσως και η ροή της ιστορίας (η εξάντληση ενεργειακών αποθεμάτων θα αποδυνάμωνε την ευρωπαϊκή διαπραγματευτική θέση) να ήταν πολύ διαφορετική στην Ευρώπη.

Η τυχαιότητα αυτή τη φορά ήταν με το μέρος μας. Πάντως, είμαστε για το 2023 πλέον πιο αισιόδοξοι από ό,τι ήμασταν τον Σεπτέμβριο και πολύ περισσότερο από ό,τι ήμασταν τον Ιούνιο του 2022, αλλά παραμένουμε σκεπτικοί διότι οι κίνδυνοι διατηρούνται. Απόδειξη ότι τα αρνητικά νούμερα στη μεταβολή του ΑΕΠ και στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, από τρίμηνο σε τρίμηνο, εμφανίστηκαν σε αυτό το τελευταίο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Θα συνεχιστούν στο πρώτο τρίμηνο του 2023, για να αρχίσουμε να βλέπουμε θετικά πρόσημα από το δεύτερο τρίμηνο του 2023.

Συνεπώς, συμφωνούμε για την προσγείωση της οικονομικής δραστηριότητας και την επερχόμενη σχετική ύφεση, αλλά, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το βάθος της. Σίγουρα, όμως, δεν πρόκειται για σοβαρή ύφεση (το πολύ δύσκολο 2012 και η COVID-19 είναι πολύ μακριά μας).

Συμπερασματικά, λοιπόν, αν κληθούμε να ιεραρχήσουμε τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουμε το 2023 στην Ευρώπη και κατ’ επέκταση και στην Ελλάδα, θα συμφωνήσουμε ότι ο σοβαρότερος έχει γεωπολιτική προέλευση, με αμέσως δεύτερο πιο σοβαρό να είναι ο πληθωρισμός, ενώ το ενεργειακό έπεται στην τρίτη θέση κρισιμότητας. Μετά έρχονται οι διαταραχές στις γραμμές εφοδιασμού και οι αυξήσεις στα επιτόκια. Η COVID-19 μετά το άνοιγμα της οικονομίας στην Κίνα φέρνει πίσω το ρολόι της απαλλαγής από την επιδημία και της αποκατάστασης του εφοδιασμού της παγκόσμιας οικονομίας με προϊόντα, γεγονός που μπορεί να επιμηκύνει τις πληθωριστικές πιέσεις. Πάντως, η αγορά εργασίας φαίνεται να λειτουργεί ακόμα ικανοποιητικά, να μη δέχεται, δηλαδή, σοβαρές αρνητικές πιέσεις και μάλιστα δεν μεταφέρει ιδιαίτερες πιέσεις στο μισθολογικό κόστος.

Τα δεδομένα αυτά μεταφράζονται για την ελληνική οικονομία το 2023 ως μια εξαιρετικά ήπια μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης, ιδίως σε σύγκριση με το 2022, που μάλλον μοιάζει με τα συμπτώματα εμφάνισης του κανονικού οικονομικού κύκλου. Συνεπώς, είναι λογικό να αναμένουμε τη δημοσιονομική πολιτική μαζί με τα ευρωπαϊκά κονδύλια, να εξαντλήσει τις δυνατότητές της για να ενισχύσει τη ζήτηση, η οποία δοκιμάζεται από την αύξηση των τιμών. Εξάλλου, η ενεργοποίηση των δημόσιων επενδύσεων βρίσκει την καταλληλότερη στιγμή εφαρμογής. Η δημοσιονομική πολιτική ενίσχυση της ζήτησης είναι σωστή πολιτική, στον βαθμό που δεν θέτει σε κίνδυνο τη δημοσιονομική ισορροπία (μέχρι στιγμής παρόμοιος κίνδυνος δεν υπάρχει).

Εάν, λοιπόν, οι αυξήσεις των επιτοκίων δεν είναι αχρείαστα μεγάλες, το ουκρανικό δεν εκραγεί και επιτύχουμε μία σχετική εσωτερική πολιτική ισορροπία μετά τις εκλογές, μπορούμε να ατενίζουμε με σχετική αισιοδοξία το 2023, αφού μας οδηγεί σε ένα πολύ καλύτερο 2024.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 31 Δεκεμβρίου 2022