TO ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Το ανθρώπινο κεφάλαιο (το φυσικό απόθεμα του πληθυσμού, οι γνώσεις, η εμπειρία, οι ικανότητες, οι δεξιότητες) που διαμορφώνεται στις δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής και εμπλουτίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι κρίσιμη μεταβλητή για την οικονομική ευημερία και την παραγωγικότητα και μετατρέπεται σε οικονομικό πλούτο στην αγορά εργασίας. Ο εχθρός της ανθρωπότητας, η COVID-19 επιτέθηκε ακριβώς σ’ αυτή την κρίσιμη δύναμή μας θέτοντας σε κίνδυνο και την υγεία του πληθυσμού αλλά και το διανοητικό του απόθεμα.

Παράλληλα μετά την COVID εμφανίστηκε και ένα νέο πρόβλημα που είναι η προς τα κάτω αναπροσαρμογή της ανταγωνιστικής θέσης των οικονομιών απειλώντας περισσότερο οικονομίες όπως η Ελλάδα. Συγχρόνως, τα νέα ευρωπαϊκά κεφάλαια απαιτούν νέες δεξιότητες!

Ενώ μάλιστα το κεφάλαιο εύκολα απενεργοποιείται (εάν δεν αλλάξουν οι τεχνολογικές συνθήκες, αλλά αυτό είναι διαφορετικό ζήτημα), αντιθέτως το ανθρώπινο κεφάλαιο υφίσταται συστηματικές φθορές στις μεγάλες οικονομικές υφέσεις: Οι λόγοι συνδέονται με την αποχή από την εργασία, με την ψυχολογική φθορά και την απομείωση της εμπιστοσύνης στο θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο λειτουργίας της κοινωνίας και της εργασίας, με τη μεταβολή των απαιτήσεων της τεχνολογίας (εξ αποστάσεως εργασιακές δραστηριότητες) και τις διαρθρωτικές μεταβολές (ισχυρά πληττόμενοι κλάδοι και επιχειρήσεις που δεν επανέρχονται). Μάλιστα αρκετές από τις μεταβολές της τεχνολογίας έτσι και αλλιώς θα επισυνέβαιναν αλλά επιταχύνονται! Ωστόσο τώρα το εκπαιδευτικό και συμβουλευτικό σύστημα το οποίο θα βοηθούσε να προσαρμοστεί το εργατικό δυναμικό στις αλλαγές αυτές υπολειτουργεί. Μάλιστα η υπολειτουργία αυτή έρχεται να επικαθίσει στις χρόνιες ελλείψεις, με αποτέλεσμα τώρα, αλλά και στα επόμενα δέκα χρόνια, να δυσκολεύεται να υποβοηθήσει το ανθρώπινο κεφάλαιο να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα. Ποιος π.χ. προωθεί την επιμόρφωση για τη βελτίωση της ικανότητας των εργαζομένων να είναι σε θέση να επικοινωνούν αποτελεσματικά (!) με άτομα εκτός του οργανισμού τους; Και φανταστείτε αυτή τη δραστηριότητα τη χρειάζονται (βεβαίως αρκετοί την έχουν) 1.200.000 εργαζόμενοι στην Ελλάδα!

Είναι εμφανές και από τις έρευνες του Διεθνούς Προγράμματος Αξιολόγησης Μαθητών αλλά και από την Έρευνα Δεξιοτήτων Ενηλίκων ότι η Ελλάδα εμφανίζει από τα χαμηλότερα επίπεδα αποτελεσματικότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου στον ΟΟΣΑ. Η διαπίστωση αυτή μάλιστα έρχεται αντιμέτωπη με την αντίθετη αντίληψη που πολλές φορές διακινείται.

Συγχρόνως, οι υποδομές του χώρου της υγείας και φροντίδας της μεγαλύτερης ηλικίας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες για την ηλικιακή ωρίμανση που είναι ένα φαινόμενο ανεξαρτήτως της COVID-19. Η σουηδική αποτυχία είναι μεγάλο μάθημα!

Συνεπώς είναι απαραίτητο η πολιτική ηγεσία να σκεφτεί με τόλμη το ζήτημα της βελτίωσης των δεξιοτήτων του πληθυσμού δημιουργώντας του κατάλληλα κίνητρα γι’ αυτό, να βελτιώσει με τρόπο έξυπνο την ικανότητα των υγειονομικών υποδομών, να ανανεώσει τα εκπαιδευτικά περιγράμματα που θα είναι απαραίτητα για την αυριανή ημέρα, να επαναδιαμορφώσει το εργασιακό πλαίσιο για τις δεξιότητες που θα απαιτούνται πλέον στην αυριανή οικονομία, να βελτιώσει την παγκόσμια ελκυστικότητα νέων ταλέντων και τέλος να παρέμβει δυναμικά στις υποδομές φροντίδας για τους μεγαλύτερους και τη νηπιακή ηλικία.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 21 Δεκεμβρίου 2020