ΤΟ ΧΡΕΟΣ «ΚΛΕΙΔΙ» ΓΙΑ ΚΑΘΑΡΗ ΕΞΟΔΟ

Μετά το Γ΄ Μνημόνιο τι υπάρχει; Οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν οργανώσει από το 2013 ένα συγκροτημένο θεσμικό πλαίσιο που διέπει την Ευρωπαϊκή εποπτεία μετά το οποιοδήποτε Μνημόνιο. Πρόκειται για τον Κανονισμό (ΕΕ) 472/2013 ο οποίος κωδικοποίησε πρακτικές που ίσχυαν στην ΕΕ ήδη από την δεκαετία του 1970. Η εποπτεία μετά το Πρόγραμμα έχει τη μορφή της τήρησης υποχρεώσεων (π.χ. το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα). Ισχύει μέχρι την αποπληρωμή τουλάχιστον του 75% των δανείων μίας χώρας. Η εποπτεία τήρησης ενεργοποιείται με ειδικές πλειοψηφίες κρατών που έχουν σχεδόν αυτόματο χαρακτήρα.

Από το 1952 το IMF έχει αναπτύξει ευέλικτους μηχανισμούς προληπτικής στήριξης για χώρες που έχουν αντιμετωπίσει μία σοβαρή χρηματοοικονομική κρίση. Είναι οι λεγόμενες Συμφωνίες Stand – By και Συμφωνίες Διευρυμένου Πιστωτικού Μηχανισμού στις οποίες το ωφελούμενο κράτος μπορεί να χρησιμοποιήσει όταν και εάν το κρίνει σκόπιμο.

Η αντίστοιχη πιστωτική γραμμή στήριξης των Ευρωπαϊκών Θεσμών μπορεί να είναι πιστωτική γραμμή με προληπτικούς όρους (PCCL) και πιστωτική γραμμή με ενισχυμένους όρους (ECCL). Έχουν διάρκεια ενός έτους με δυνατότητα παράτασης άλλων δύο εξαμήνων. Η πρώτη είναι διαθέσιμη για κράτη – μέλη των οποίων η οικονομική κατάσταση είναι υγιής. Η εποπτεία είναι σχετικά ασθενής εκτός εάν το κράτος κάνει χρήση των κεφαλαίων οπότε μεταπίπτει σε ενισχυμένη εποπτεία. Η ενισχυμένη εποπτεία ισχύει σε κράτη με λιγότερο ισχυρά οικονομικά μεγέθη και ενεργοποιείται ευθύς εξ’ αρχής ανεξαρτήτως εάν το κράτος κάνει ή όχι χρήση των κεφαλαίων.

Την διαχείρισή τους πλέον την έχει ο EMS σε συνεργασία με την επιτροπή και την ECB. Μπορεί ένα κράτος να έχει στήριξη είτε από τον ESM είτε από το IMF.

Στην πραγματικότητα λοιπόν ένα κράτος μέλος της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα, έχει δύο δυνατότητες μετά την λήξη του Μνημονίου: Η πρώτη είναι να κάνει μία έξοδο αγνοώντας τις προληπτικές γραμμές στήριξης είτε του ESM είτε του IMF αλλά πάντοτε εντός του 472/2013. Η δεύτερη είναι να ζητήσει προληπτική υποστήριξη είτε από τον ESM είτε από το IMF και μετά βεβαίως και αφού δεν έχει αποπληρώσει τις δανειακές υποχρεώσεις, να ενταχθεί στον 472/2013.

Η Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2014 είχε καταθέσει αίτηση στους ευρωπαϊκούς θεσμούς για διάθεση ενισχυμένης προληπτικής γραμμής πιστωτικής στήριξης (ECCL) και είχε εγκριθεί αλλά ουδέποτε ενεργοποιήθηκε. Η ύπαρξη των προληπτικών γραμμών και ειδικότερα της ασθενέστερης μορφής είναι θετική για την αξιολόγηση του αξιόχρεου μίας χώρας.

Για να κρίνουμε ποια είναι εθνικά η πιο συμφέρουσα εναλλακτική δυνατότητα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο λαμβάνεται η σχετική απόφαση και οι συνθήκες οι οποίες θα επικρατούν όταν ενεργοποιηθούν οι συνέπειες της απόφασης αυτής.

Η έξοδος της Ιρλανδίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας και Κύπρου πήρε κατ’ αρχήν την μορφή της ένταξης στον 472/2013 χωρίς βεβαίως κανένας πολιτικός στις χώρες αυτές να διανοηθεί να υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του πλήρη ελευθερία άσκησης οικονομικής πολιτικής.

Οι χώρες αυτές βγήκαν από τα μνημόνιά τους μέσα στην πλούσια ποσοτική χαλάρωση της ECB που συμπίεζε το κόστος του δημοσίου δανεισμού, τραπεζικά συστήματα που δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα ρευστότητας, χαμηλά διεθνή επιτόκια, ολοκλήρωση μνημονιακών υποχρεώσεων και τέλος μια ανερχόμενη ευρωπαϊκή οικονομία. Πάνω απ’ όλα όμως είχαν και έχουν μικρή σχέση δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ.

Άρα εάν σήμερα αντιμετωπίζαμε μια ευνοϊκή ευρωπαϊκή (ECB) νομισματική πολιτική (αντιθέτως το 2018 μάλλον απομειώνεται σημαντικά), εάν δεν είχαμε μπροστά μας την φυγή των κεφαλαίων από τις περιφερειακές χώρες (σήμερα το ελληνικό ομόλογο είναι στο 4,3% πάλι), εάν είχαμε ένα ρωμαλέο τραπεζικό σύστημα (πέρασε τα stress tests αλλά δεν θα ενεργοποιηθεί εύκολα η χρηματοδοτική του δυνατότητα και υπάρχει η εκκρεμότητα του waiver) και πάνω από όλα εάν είχε έλθει μια σοβαρή ρύθμιση χρέους που θα μείωνε έστω και σε παρούσες αξίες την σχέση χρέους με ΑΕΠ τότε κατ’ αρχήν θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε τις προληπτικές γραμμές πίστωσης (της Ευρωζώνης και του IMF) και ενταχθούμε απλώς στον 472/2013 τηρώντας τις υποθέσεις του Μεσοπρόθεσμου που έχουμε ψηφίσει.

Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε να είχαμε κάνει όλη την προπαρασκευαστική δουλειά επικοινωνίας με τους πιστωτές (σε ένα βαθμό έχει γίνει πάντως με ορισμένους αστερίσκους όμως) θα είχαμε ξαναμπεί στις ιδιωτικές αγορές κεφαλαίου με βραχυχρόνιους τίτλους (σε ένα βαθμό έχει γίνει αλλά πάλι με αστερίσκους). Παρόλα αυτά δεν κατορθώσαμε να συνεχίσουμε να εκδώσουμε μέχρι τώρα πιο μακροπρόθεσμες εκδόσεις ομολόγων.

Όμως το διεθνές κλίμα επιδεινώνεται αρκετά γρήγορα (η ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική γίνεται περιοριστική και η Ευρωπαϊκή οικονομία και πολιτική δείχνουν σημεία κόπωσης. Τα επιτόκια έχουν ανοδική φορά και η πολυπόθητη ρύθμιση χρέους καθυστερεί. Έτσι επανάληψη της εμπειρίας των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών είναι μάλλον δύσκολη.

Για να το πούμε αντίστροφα: εάν έλθει γρήγορα μια καλή ρύθμιση του χρέους και εάν κλείσουμε γρήγορα την τελευταία αξιολόγηση του Γ΄ Μνημονίου θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε εάν θα έπρεπε να προτιμήσουμε κατ’ αρχήν (γιατί μετά δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει) ένταξη στον 472/2013 ή εάν θα πρέπει να ζητήσουμε ευθύς εξ’ αρχής ένταξη σε Ενισχυμένη ή απλή Ευρωπαϊκή Προληπτική Γραμμή Πίστωσης.

Πηγή - 1^η Δημοσίευση: Εφημερίδα RealNews (Έντυπη Έκδοση) - Κυριακή, 20 Μαΐου 2018 (20/05/18)

Διαβάστε αναλυτικά το άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας Realnews με ένα κλικ εδώ (αρχείο pdf)