Η ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Το θέμα της τραπεζικής χρηματοδότησης είναι εξαιρετικά ευαίσθητο και συνδέεται με μια σειρά από παραμέτρους: Η πρώτη είναι τα δισεκατομμύρια (41,5 δισ. σύνολο από τα οποία τα 34 δισ. από τους έλληνες φορολογούμενους) που χρηματοδότησαν τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος στη μνημονιακή περίοδο, μέχρι και το 2015. Όμως έτσι διασώθηκε ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος πλούτου του ελληνικών νοικοκυριών, που ήταν βεβαίως οι καταθέσεις τους, ενώ υπήρχε ακόμα ένα μεγαλύτερο διακύβευμα που ήταν το βιοτικό επίπεδο όλων των Ελλήνων.

Η δεύτερη είναι η πρόσφατη παροχή εγγυήσεων που έδωσε το ελληνικό δημόσιο στις τράπεζες (23 δισ.) για τον Ηρακλή 1 και 2, έχοντας την εκκρεμότητα εάν θα εγγραφούν στο δημόσιο χρέος ή όχι. Στην εκκαθάριση των κόκκινων δανείων το διακύβευμα είναι διαφορετικό. Θα πρέπει να καταστήσουμε τους ισολογισμούς των τραπεζών υγιέστερους, ενώ παράλληλα να απελευθερωθούν και τα τραπεζικά στελέχη για να ασχοληθούν ξανά με τη δανειοδότηση των επιχειρήσεων. Η εξυγίανσή τους εξάλλου εντείνεται από το πλήγμα των μέτρων (EU κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαχείριση κινδύνου) που είχαν ληφθεί μετά το 2008.

Με δεδομένη την εξέλιξη αυτή, τη διατήρηση των σχετικά χαμηλών επιτοκίων, το πολύ καλό πλέον σενάριο μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας για το 2021-2023, περιμένουμε (J.P. Morgan) τα εξυπηρετούμενα δάνεια του τραπεζικού συστήματος να αυξηθούν κατά 7%-10% στην περίοδο 2021-2023 έναντι συρρίκνωσης 3% την περίοδο 2016-2016. Τα χαρτοφυλάκιά τους επίσης θα διευρύνουν την επενδυτική διασπορά κυρίως υπό την επίδραση του Ταμείου Ανάκαμψης.

Το ερωτηματικό που θέτει το πολιτικό σύστημα και ειδικότερα ο υπουργός Οικονομικών είναι κατά πόσο η αναμενόμενη θετική αυτή εξέλιξη είναι αρκετή για να στηρίξει την έντονη άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας. Μέχρι τώρα τα δεδομένα δεν επιβεβαιώνουν την επαναδραστηριοποίηση του τραπεζικού τομέα. Τον Αύγουστο του 2021 η συνολική χρηματοδότηση μειώθηκε, σε ετήσια βάση, κατά 9,1%, η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών κατά 17,4% και των επιχειρήσεων 10%. Εντυπωσιακή είναι η μείωση της χορήγησης των στεγαστικών κατά 23,7% αλλά και ισόποσα των καταναλωτικών δανείων. Στην Ευρώπη όμως, παρόλο που δεν έχουμε μετά την ανάκαμψη στοιχεία (η τελευταία SAFE της ECB είναι Μάρτιος 2021), δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται παρόμοια δυσκολία στις ΜΜΕ. Άρα αυξάνονται τα προβλήματα της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Εξάλλου τα χαμηλά επιτόκια ευνοούν περισσότερο τις μεγάλες επιχειρήσεις από ό,τι τις μικρομεσαίες. Συγχρόνως να θυμίσουμε ότι η διεύρυνση της τραπεζικής χρηματοδότησης έχει ευεργετικές επιδράσεις στην ισοκατανομή του εισοδήματος, αφού ο χώρος των ΜΜΕ είναι εξαιρετικά ανθρωπογενής.

Θα πρέπει να αναλάβει το τραπεζικό σύστημα μεγαλύτερους κινδύνους αυξάνοντας τους δυνητικά δανειοδοτούμενους; Υπάρχουν περιθώρια γιατί το τραπεζικό σύστημα βγαίνει από μια τεράστια κρίση και τα στελέχη του, μαζί με τα λάθη τους, έχουν υποστεί πολύ μεγάλη αρνητική πίεση (διώξεις κ.λπ.), γεγονός όμως που ενδεχομένως τους οδηγεί δικαιολογημένα να είναι περισσότερο από όσο πρέπει αρνητές ανάληψης κινδύνου.

Θα χρειαστεί αρκετή περίσκεψη και ένα σύνθετο πλέγμα μέτρων που να αφορά α) την κοινωνική χρηματοοικονομική ενημέρωση, β) τη λειτουργικότητα του τραπεζικού συστήματος και γ) την ενεργοποίηση της ζήτησης νέων δανείων για την επιστροφή στην τραπεζική κανονικότητα που τόσο χρειαζόμαστε.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 25 Οκτωβρίου 2021